Biekorf. Jaargang 4

[p. 14]

Mingelmaren

IK ben blijde de eerzame lezers van Biekorf te mogen aankondigen dat, geheel in 't korte, eene ‘Geschiedenis van Gheluwe’ gaat verschijnen, geschreven door Em. Huys, boekhouder der Gemeente.

De boek beslaat 350 bladz. in 8^o, een weinig meerder als deze van ‘Biekorf’, en is verrijkt met drie prenten: een lichtbeeld van de kerk, gelijk zij nu is; eene geschiedkaarte van Gheluwe; en eene schets van de vermeerderingen die opvolgentlijk aan de kerk zijn gedaan geweest. Het werk kost 3 fr., en is te verkrijgen bij de drukkers, de W^e Nys en zonen, Sweveghemstraat, te Kortrijk, en bij den schrijver.

De schrijver zegt, in zijn voorwoord, dat hij jaren lang gezocht en gewrocht heeft om deugdelijk werk te kunnen leveren; dat hij de oorkonden van Brussel, Rijssel, Brugge, Kortrijk en Meenen met zorg heeft nagezien; deze der gemeente verrijkt, gerangschikt en benuttigd; hoopen boeken doorloopen en menig vakman geraad pleegd.

Wij mogen hem gelooven, en die den boek leest zal er van overtuigd zijn. 't Is een werk dat 10 jaren arbeid gekost heeft, daargelaten dat de schrijver de buitengewone kans genoten heeft van te Brussel, in het onderzoeken van 's Lands oorkonden, eenen hem nauwverwanten Gheluwenaar voor hulpe gehad te hebben. Langs dezelfde zijde is hij met verscheidene oorkondmannen en liefhebbers in gemeenschap gerocht. Zijne ambtsbetrekkingen waren ook zeer voordeelig voor zijn werk.

Wat taal en opstel betreft, zij getuigen van goeden smaak en van degelijken letterkundigen aanleg.

Hier volgt een vluchtig overzicht van het werk:

Eerste Deel. Algemeen overzicht. Bevat: de Plaatsbeschrijving van nu en eertijds; de Bevolking, met haren vermoedelijken oorsprong en haren stoffelijken en zedelijken toestand, hedendaags en in 't verleden; dan verscheide hoofdstukken opvolgentlijk handelende over den Landbouw en over de Nijverheden, in de verschillige eeuwen; over het Burgerlijk Bestier, in 't verleden; over Godshuis en Disch, van over ouds tot op heden; over kerk, klokken en kerkhof; over geestelijke en wereldlijke Genootschappen, van den beginne af tot op onze dagen.

Tweede Deel. Jaarboeken. De geschiedenis van de Gemeente is in verband gebracht met de Algemeene Belgische Geschiedenis, en dourzaaid met aanteekeningen van plaatselijke aangelegentheden.

Drij tijdvakken verdienen eene bijzondere melding:

a/ De slag van Roosebeke en volgende jaren. - Vijftien Gheluwenaren staan vermeld als dood gebleven op het slagveld van Roosebeke, of, ten minste, sedertdien vermist. Vier staan er

[p. 15]

aangehaald als gijzelaars gevangen gezet te Gent, voor het betalen van de boeten, aan de bevolking opgelegd na den slag. Eindelijk, de Bortoenen richten hier, gelijk elders, schrikkelijke verwoestingen aan; twaalf Gheluwenaars staan aangeteekend als gedood door de Bortoenen.

b/ De Geuzentijd. - De Eerw. heer Pastor Vandevelde wordt gevangen en weggevoerd; de toren wordt in brande gesteken en de kerke geplunderd, in 1558; twee jaar later, in 1560, wordt de kerk in brande gesteken; later nog, binst dat de Geuzen in Oostende nestelden, wordt de E.H. Pastor Van Ackere gevangen genomen.

c/ Omtrent eene halve eeuw na de Geuzenberoerten, wordt de geschiedenis van Gheluwe bijzonder belangrijk, binst het Spaansch en Oostenrijksch tijdvak, tot de jaren 1800. En dit is gemakkelijk te verstaan uit de ligging van ons dorp bij Meenen en bij de Fransche grens. Meenen werd in dien tijd misschien vijftig maal ingenomen en heringenomen door verschillige legers en telkens kwamen te Gheluwe manschappen inlegeren, toevoer halen, rooven, branden, slag leveren.

Derde Deel. Leenroerigheid.

Het eerste hoofdstuk bevat algemeene begrippen, 't gene voor den gewonen lezer volstrekt onmisbaar was. Dat hier het laatste woord niet gezeid en is over de bestierlijke en rechterlijke vraagstukken der middeleeuwen, zullen wij wel aannemen (en ook, wie zou dat van eene plaatselijke verhandeling verwachten?); doch het meeste deel der lezers zal hier veel, zeer veel kunnen leeren, in weinig bladzijden; want de schrijver heeft goede bronnen geraadpleegd, meest ‘De Potter en Broeckaert, Geschiedenis van den Belgischen Boerenstand.’

Na dit eerste hoofdstuk komt, in deze die volgen, een volledig overzicht van de leenen van Gheluwe, met hunne rechten, en de opgave hunner opvolgentlijke bezitters, alles gestaafd en bewezen door oude stukken.

Vierde Deel. Adelstand.

Het 1e hoofdstuk geeft den oorsprong van den edeldom volgens de geschiedenis en de wetgeving, en zijne voorrechten. Het is meest gesteund op Poullet's ‘Histoire Politique Nationale.’

Dan volgen negen stamtafels van edele of voorname familiën die de parochie bewoond hebben. Verscheidene dezer stamtafels zijn onuitgegeven; andere, die uitgegeven waren, in sommige deelen volledigd of te recht gewezen. Dit deel zal, voor de ingewijden, van 't meeste belang zijn. Er is nieuws, en nog al veel.

Vijfde Deel. Bijlagen. - Zij bevatten:

1/ Inventaris van het oud gemeentelijk Archief, waaronder ook stukken over kerkfabriek- en pastorijzaken.

2/ Inventaris van het oud Disch-Archief.

3/ Bericht wegens het Notarieel Archief.

[p. 16]

4/ Lijst der hofsteden ten jare 1495. - Een vijftiental behoorden aan de gebruikers.

5/ Lijst der Gheluwenaren aanveerd als buitenpoorters van Kortrijk van het jaar 1408 tot het jaar 1503.

6/ Plakbrief van de verkooping van het kasteel van Ter Hand, of Rattekasteel, in 1780, met beschrijving van het goed.

7/ Scheidsrechterlijk vonnis nopens de nieuwe tienden te Wervick, Gheluwe, Heule en Machelen (Oostvl.), A^o 1263 (in 't latijn).

8/ Spelwijzer, ofte ‘programma’, van het spel ‘Triumphe der Liefde, over Androphilus, Sone van den Grooten Cham, keizer van Tartariën, ende Amphilus, Keizers eersten veldoversten, gespeeld te Gheluwe in 1750. - De spelwijzer is in verzen.

9/ Naamwijzer, bevattende de namen van personen, plaatsen, molens, herbergen, gestichten en genootschappen in dit werk voorkomende.

10/ Feilwijzer.

De boek is niet alleenlijk van plaatselijk belang, onder opzicht van geschiedenis; maar hij helpt, door plaatselijke toepassingen, de Vaderlandsche Geschiedenis beter verstaan. Zijne strekkingen zijn vaderlandsch, godsdienstig, zedelijk.

Kortom, ik meen zonder overdrijven te mogen zeggen dat het een merkweerdig werk is.

L. Lootens

EEN goede vriend zendt ons, uit Bekeghem, het woord verkalfloozen, zoo schrijft hij het.

Het woord, beteekent, zegt hij: ‘voor eene kleene weerde verkoopen of weggeven; om den hals bringen.’

Bij voorbeeld, zoo hoorde hij over een jongentje, dat zijn mes voor 10 centimen verkocht hadde, iemand zeggen: ‘'t En kan niet helpen dat-je entwat koopt voor de jongens: ze verkalfloozen 't algelijk altijd al.’

Wie kander ons dat woord ontleden, of nader bericht erover vinden en laten geworden?

BINNEN 't deksel van eenen ligger, op de handvestkamer te Kortrijk, staat er geschreven:

Int wel houden met de hand
na 't ghesichts beweghen,
hier in is t' verstant
van wel schrijven gheleghen.