Biekorf. Jaargang 3

[p. t.o. 16]

Bijblad van Biekorf, in 't jaar 1892

[p. I]

Bijblad van ‘Biekorf’ in Oostermaand 1892

DIE de dietsche taalstudie op eene wetenschappelijke wijze begeert te beoefenen, behoort zekere algemeene begrippen te hebben over de indogermaansche taalkunde; eene grondigere kennis der germaansche talen en spraakvergelijking is hem teenemaal onontbeerlijk. Hier volgt eene lijst van boeken, die kunnen dienstig zijn om de gadinghebbenden op den weg te stellen. Ik geef alleenlijk de nieuwste, belangrijkste en noodigste werken aan; is iemand reeds gevorderd in deze studie, dan zal hij wel zelf ondervinden wat hij verders van doen heeft.

Het bijzonderste werk over de algemeene indogermaansche taalvergelijking is Karl Brugmann's Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. Strassburg, K. Trübner. Van dit werk zijn reeds drie boekdeelen verschenen, bevattende I Band: Einleitung und Lautlehre, en het grootste deel van den II Band: Wortbildungslehre. De laatste aflevering van den II Band, handelende over de vervoeging der werkwoorden, zal binnen het loopende jaar verschijnen. - Om dit werk te voleindigen, wordt eene zusammenfassende Syntax der indogermanischen Sprachen bereid door B. Delbrück.

[p. II]

Dit is het derde boek waarin al de indogermaansche talen behandeld worden. Het tweede, door Brugmann's Grundriss vervangen, was het Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen, von August Schleicher; het eerste, dat door Schleicher's Compendium vervangen werd, was Franz Bopp's Vergleichende Grammatik des Sanskr., Zend, Armen., Griech., Latein., Litau., Altslav., Goth. und Deutschen.

Sedert eenige maanden verschijnt een tijdschrift genoemd Indogermanische Forschungen, Zeitschrift für indogerm. Sprach-und Altertumskunde, herausgegeben von Karl Brugmann und Wilhelm Streitberg, Strassburg, K. Trübner.

Een werk, waar de grieksche en latijnsche spraakkunsten, door vergelijking met elkander en met de indogermaansche tale, grondig in behandeld zijn, is dit van Victor Henry: Précis de Grammaire comparée du Grec et du Latin. Paris, Hachette.

Het hoofdwerk ter beoefening der germaansche taalstudie was eertijds de algemeen gekende Deutsche Grammatik van J. Grimm, die thans verouderd is. Het bijzonderste gewrocht van algemeen belang is nu Grundriss der Germanischen Philologie, herausgegeben von Hermann Paul, Strassburg, K. Trübner. De germaansche klankleere wordt erin behandeld door Fr. Kluge, doch vollediger nog door Adolf Noreen, in zijn werk: Utkast till Föreläsningar i Urgermansk Judlära, Upsala, W. Schultz. De schrijver zelf bereidt eene duitsche vertaling van dit boek.

De germaansche talen worden ook afzonderlijk behandeld in Paul's Grundriss, doch vollediger in de Sammlung kurzer Grammatiken germanischer Dialekte, Max Niemeyer, Halle. Van deze verzameling zijn uitgekomen:

Wilhelm Braune: Gotische Grammatik.

H. Paul: Mittelhochdeutsche Grammatik.

Eduard Sievers: Angelsächsische Grammatik.

Adolf Noreen: Altnordische Grammatik. I Altisländische und Altnorwegische Grammatik.

[p. III]

W. Braune: Althochdeutsche Grammatik.

O. Behaghel und J.H. Gallée: Altsächsische Grammatik. I. Laut-und Flexionslehre.

Friedrich Kluge: Nominale Stammbildungslehre der Altgermanischen Dialekte.

Moeten nog verschijnen:

F. Holthausen: Mittelniederdeutsche Grammatik.

Fr. Kluge: Mittelenglische Grammatik.

Ad. Noreen: Altnordische Grammatik. II. Altschwedische Grammatik.

Th. Siebs: Altfriesische Grammatik.

O. Behaghel: Grundzüge der germanischen Syntax.

Onder de tijdschriften, die met germaansche taalkunde bezig zijn, is het bijzonderste: Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur, vroeger uitgegeven door H. Paul en W. Braune, nu door Ed. Sievers, bij Max Niemeyer, in Halle.

De tale der oudnederfrankische psalmen wordt ontleed door P. Cosyn, in De Oudnederlandsche Psalmen, eerst verschenen in den Taal- en Letterbode, en later afzonderlijk uitgegeven bij de Erven F. Bohn, te Haarlem.

Voor de dietsche taalvorsching, - afgezien van de gouwspraken, - zijn de meest aan te bevelen werken: J. Verdam: Geschiedenis der Nederlandsche Taal; Jan te Winkel: Geschichte der Niederländischen Sprache, in Paul's Grundriss; maar vooral Joh. Franck: Mittelniederlândische Grammatik, Leipzig, T.O. Weigel, en de uitgebreidere en volledigere Middelnederlandsche Spraakkunst van W.L. Van Helten, Groningen, J.B. Wolters. Deze twee spraakkunsten behandelen alleenlijk de klank- en vormleer. Een werk van denzelfden aard, doch van minderen omvang is de Beknopte Middelnederlandsche Spraakleer, - Etymologie, van F.A. Stoett. Van denzelfden schrijver bestaat ook eene Proeve eener beknopte Middelnederlandsche Syntaxis. Voor de algemeene, zoowel als voor de dietsche taalstudie, kan de Algemeene Inleiding tot de Taalkunde van J. Vercoullie ook nuttig zijn, doch hier zijn de zaken zoo kort uiteengedaan dat zij voor den beginneling moeilijk moeten zijn om verstaan.

[p. IV]

De etymologische woordenboeken bewijzen insgelijks groote diensten aan de vergelijkende taalvorsching. Hier verdienen vermeld te worden het Vergleichendes Wörterbuch der Indogermanischen Sprachen van August Fick, waarvan eene nieuwe uitgave aan 't uitkomen is bij Vandenhoeck und Ruprecht, te Göttingen; het Etymologisch woordenboek der Nederlandsche taal, door Johannes Franck, dat gemaakt is op het plan van Fr. Kluge's verdienstelijk Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, en dat volkomen aan de eischen der hedendaagsche wetenschap voldoet. Dit werk is gekomen aan het einde van den boekstaf s, en zal met nog eene of twee afleveringen volledig zijn. Het Beknopt Etymologisch Woordenboek der Nederlandsche Taal van J. Vercoullie geeft min taal- en geschiedkundigen uitleg; bovendien zijn er nog al vele afleidingen als zeker voorgesteld, die gewaagd, twijfelachtig of zelfs volkomen valsch zijn. Een ander gebrek, dat de weerde van dit werk vermindert, is dat de quantiteit der klinkers in de oudere talen niet aangegeven wordt.

Eindelijk zij nog bemerkt dat deze die verdere inlichtingen begeren over nieuw verschijnende boeken, welke de germaansche taalkunde behandelen, die kunnen vinden in het maandelijksch tijdschrift dat den naam draagt van Literaturblatt für Germanische und Romanische Philologie, herausgegeben von Otto Behaghel und Fritz Neumann, Leipzig, O.R. Reisland. Eene volledige lijst van oudere en nieuwere boeken over algemeene en bijzondere taalkunde vindt men in Wolf's Linguistisches Vademecum, Leipzig, Redaction und Verslag van ‘Wolf's Vademecum’.

A. Dassonville