Biekorf. Jaargang 3

Mingelmaren

ANTWOORDE op de vrage die in Biekorf verscheen T^k 20, bl. 320.

Volgens eene plaatselijke overlevering, de salynhoek of het salyn te Dadizeele, is de wijk ten westen van het dorp, waar voortijds het salynhuis, - dit was 's konings zoutzolder, - gestaan heeft. Het salynhuis stond omtrent, waar Heer Brouwer Bostyn hedendaags woont.

In vele landstreken waar de koning van Vrankrijk opperleenheer van was, lag er eene belasting op het zout, la gabelle geheeten. Verscheide streken, alsook eenige steden en dorpen, wierden daarvan ontslagen: pays du franc-salé. Maar, waar die belasting bestond, alle huisgezinnen, zelfs die der edelen en geestelijken, waren verplicht naar 's konings naastgelegen zoutzolder eene bepaalde hoeveelheid zout te gaan koopen; ging men er niet, het zout wierd ten huize gezonden en moest betaald worden.

Wij meenden dat voornoemde belasting hier bestaan had tot de Fransche Omwenteling, maar dan zou het vreemd schijnen, dat de benaming salynhuis of dergelijke maar in eenige plaatsen onzer omstreek bewaard zou gebleven zijn.

D^r J.B.

BIEKORF III, bl. 352, vraagt: wat een roode ruede te bedieden heeft.

't Woord staat eigentlijk in al de woordenboeken.

't Is hier de name van een huis: vroeger droegen al de huizen in de steden eigenaardige en schilderachtige namen; dat hield wat meer in dan een enkel talmerk zonder bedied.

[p. 382]

Wat beteekent een ruede?

't Is een mannelijke hond, en lijk hij hier rood is, zal 't 'ne vos van hare geweest zijn.

_**_*

Speuren wij eerst de oude gedaante op.

't Woord luidt in 't Oudhoogd. rudho, rudo.

De klanken verwisselen en verwandelen; de oorspronkelijke korte u, die in eene opene lettergrepe stond, wierd in 't Middeldietsch somtijds door ue voorengesteld, en 't is alzoo dat wij de gedaante ruede tegenkomen, waaraf wij hier bescheed doen.

De korte u verwisselt met de korte o en 't en moet ons niet verwonderen dat wij ook de klankwijziging van o, te weten eu, nevens ue tegenkomen.

Zoo vinden wij gebueren - gebeuren; duere - deure; duenen - deunen; druepel - dreupel... en ook ruede - reude.

_**_*

't Is uit het Middeldietsch ruede dat het hedendaagsche Dietsch reu gesproten is en 't is aan dat woord dat wij ook den geslachtsname De Reu te danken hebben.

De Bo geeft rut.

't Hoogd. luidt rüde.

In Westfalenland heet een hond ook een rue en men zegt aldaar 't gene voor ons geenen uitleg van doen en heeft:

Wamme en ruen smîten well, kamme lichte en klüppel finnen.

Als 'nen hond geesten ziet, zegt men: Rue ga da weg, la mi mal kiken.

Als men alsdan over den rechten schouder van den hond kijkt, zal men ook spoken gewaar worden.

J. Claerhout

ONLANGS gaf het ‘Davidsfonds’ zes voordrachten uit van Eerw. heer August Van Speybrouck. Zij handelen over Christoffel Colomb en de ontdekkinge van America.

Ziet hier hoe L. Mathot van Antwerpen bovengemelde werk in de laatste uitzende van ‘'t Belfort’ beoordeelt:

‘Zelden werd met zooveel klaarheid, bondigheid en belezenheid eene gebeurtenis ontvouwd: Het is een uitmuntend en leerzaam boek, dat gewis door de talrijke leden van het “Davidsfonds” met genoegen en vrucht zal gelezen worden.’

Voor wat de tale betreft, zegt hij verder: ‘De voordrachten van den Eerw. heer Van Speybrouck zijn in boeiende, vloeiende ja, somtijds zwierige taal geschreven; de stijl is ongekunsteld, eigenaardig in uitdrukking en woordvoeging...’

[p. 383]

Wij moeten bekennen dat de beoordeelinge tot hiertoe gegrond is, maar tevens dat ze de marken der waarheid min of meer te buiten gaat van zoohaast wij lezen dat ‘de stijl schier altijd louter Westvlaamsch is.’ 't Is waar, beoordeeler en weet niets tegen dien Westvlaamschen stijl in te brengen en hij bekent dat ‘voor de meeste Brabanders en Limburgers het eenvoudige, zachte westvlaamsch veel meer genietbaar is, dan dit stijve, ineengewrongen, koude Noordhollandsch, zoo doorweven met onnatuurlijke omzettingen en basterdwoorden, en welke eenige schoolvossen te vergeefs ten onzent willen doen doorgaan als de beschaafde, wetenschappelijke, alleen zaligmakende boekentaal.’ Dat is deftig gesproken voor L. Mathot, nochtans wij en meenen niet dat de stijl van bovengemelde voordrachten ‘louter Westvlaamsch’ is. Men leze immers eenige bladzijden van den besproken boek, en terstond zal men bij der ooge zien dat hij in geen gewestsprake, maar in goed en deugdelijk vlaamsch is opgesteld en als dusdanig mag aanveerd worden.

Wat de lofbetuigingen betreft die L. Mathot den voordrachten van Eerw. heer Van Speybrouck zoo mildelijk toekent, die keuren wij op onze beurt ten volle goed, en, wij zijn overtuigd dat het boeiend verhaal van Christoffel Colomb zijne groote daden, ook door de inteekenaars van Biekorf met evenvele genoegen en vrucht zal gelezen worden.

D.

OVER weinige maanden wierd er te Gent, bij A. Siffer, een boekje uitgegeven ‘Keur van Nederduitsche Spreekwoorden, en Dichterlijke Zedelessen’ door Jan Frans Willems.

Het is de tweede uitgave van dat eigenaardig werkske. De eerste verscheen in 1824, toen J.F. Willems, de stichter van den vlaamschen strijd, zoo moedig en zoo krachtig wrocht aan de herwording van 't vlaamsche volk en aan de heropbeuring van 's volks tale en zeden.

De tweede uitgave wierd bezorgd door den zoon van den verdienstelijken man. ‘Geene andere wijzigingen zijn aan de uitgave van 1824 toegebracht dan het gebruiken der nieuwe spelling in steê van de oude.’

Het boeksken is een ware schat van volkswijsheid, en doet op de voordeeligste wijze den landaard van ons volk en zijne dichtveerdigheid kennen.

Het zijn spreuken en zegwijzen die de schrijver gevonden heeft in werken van Cats, Hooft en andere dichters, spreekwijzen die ten meerderen deele nu nog dagelijks door ons volk gebruikt worden.

[p. 384]

In de inleidinge zegt Willems dat hij bij voorkeur alleen berijmde spreuken opgeeft, omdat hij overtuigd is, dat deze beter in het hert en het geheugen van de lezers indringen; daarbij, omdat de Nederduitsche spreekwoorden meerendeels uit hunnen aard de rijme bezitten; overmits onze moedertaal, in dat slag van gezegden, bijna altijd de eigentlijke rijme of de stafrijme betracht.

In het geheele staan er in het bundelke bij de zes honderd spreekwoorden, over allerhande onderwerpen. Zij zijn verdeeld zooals volgt:

I	Over God.
II	Over wijsheid en deugd, in het algemeen, en hetgeen daarmede strijdig is.
III	Over eenige bijzondere deugden en tegenovergestelde ondeugden.
IV	Over 's menschen aard en ingeborenheid.
V	Over leven en dood.
VI	Over geluk en ongeluk.
VII	Eenige bijzondere lessen van levenswijsheid.
VIII	Gemengde spreuken.

De schrijver, door die verzameling van spreekwoorden en zedelessen, heeft gemeend eenen nuttigen leesboek te verschaffen aan de Vlaamsche jeugd. Hij dacht dat de landaard en geslachtgeest bij ons, waar hij zoo noodig is, niet weinig hierdoor zou bevorderd worden.

Moge hij zijn vaderlandsminnend inzicht bereiken!

UIT een schrijven van den eerweerden Pater J. Van de Ven, S.J., die onlangs te Gent bekroond wierd voor zijn werk over den zinbouw in de tale van den Heeljand, deelen wij het volgende meê: ‘Toen ik voor eenige dagen medehielp in eene groote Missie of zending te Laken, heeft onze doorluchtige Koningin zich meer dan een kwart uurs met mij in het Vlaamsch onderhouden over den Heliand en onze oude taal; zij spreekt schoon en glad, alsof zij nooit eene andere taal gesproken had; zij heeft mij gezegd dat zij zeer veel belang in ons werk stelde en zij verlangt de studie over het Oud-Saksisch te ontvangen. De eer komt natuurlijk toe aan de Heeren der Vl. Academie, die den Heliand uit de vergetelheid bij zijn eigen volk wilden redden. Zij heeft eene hofdame (sinds vele jaren) die haar steeds in het Vlaamsch moet spreken. Wij hebben geen enkel woord in het fransch gezegd.’