Biekorf. Jaargang 3

[p. 241]

[Nummer 16]

Van 't Vrijbusch en van de Buschkanters

NU moet ik bekend maken hoe de buschkanters verhuizen. Verhuizen zijn ruizen, zegt het spreekwoord, maar de ruizen en zijn zulk geene groote als men het meenen zou, bijzonderlijk bij de buschkanters.

Deze lieden en verhuizen niet alleenlijk hun gerief, hunnen huisraad, hunne vruchten en dieren, maar ze gaan verder en doen gelijk de slekken: ze verdragen tot hunne huizen toe.

De verhuizinge geschiedt gemeenelijk op eenen zondag of op eenen mesdag. Al het volk, van verre en van naar, wordt bijeengeroepen, en 't is eene ware vieringe voor geheel de gebuurte.

De eigenaardige wijze waarop zij hunne huizen bouwen, en daaraf hooger sprake was, en is niet zonder eenig nut. De grondzullen immers en zijn maar met eenige houten tappen aan de gaten van de eiken boomen vastegespijkerd, en bij gevolge is het gemakkelijk om het bovenste geraamte der hutte, 't zij met eene zage 't zij anderszins, van de vervoetinge los te krijgen.

[p. 242]

Als dat effen en streke is, worden er menigvuldige draagstokken onder de grondzullen gesteken. Eene macht van volk draagt aan die stokken al binnen, even vele heffen al buiten, menige andere handen nog steken het gevaarte in beweginge of houden aan den gevel en de wanden, opdat zij niet en zouden scheuren noch uitschieten. Eerst treedt men vooruit op mate en stap maar 't en duurt niet lange, de tongen geraken los, en een wild roepen en tieren stelt geheel het gehuchte in rep en in roere; de kinders loopen al joelen en springen vooruit en zij kletsen in hunne handen van blijdschap. Dat wonder gevaarte is alzoo gesteken en gedregen tot op de plekke waar het moet vastgezet worden, maar niet zonder dat de dragers verschillige keeren een asemken gehaald hebben.

Op den nieuwen stand, is de oude vervoetinge gereed gemaakt, of eene nieuwe is er op voorhand opgetimmerd. Men zet er het geraamte van het huis op, men slaat 't met groote tappen vaste, ouder het juichen der broederlijke helpers en der talrijke toeschouwers. In eene gauwte verdraagt men dan het huisgerief en al wat de buschkanter bezit. Het plak dat alhier en aldaar van de wanden losgerocht is wordt door nieuw vervangen, alles wordt weder zoo goed als mogelijk effengestreken, alle schade hersteld, en 't huizeken is nogmaals lijk te vooren.

Verhuizen zijn ruizen, zeggen de buschkanters dan, en ze gaan gemeenelijk hun zweet wat inspoelen en den nieuwen thuis begieten in de eene of de andere herberge.

't En is niet dat zulk een werk altijd rustig en zonder eenige hakeweringe volbracht wordt. Immers op dien wilden tocht worden de vruchten, de hagen, de boomen en de huizen zelve al dikwijls beschadigd en geschonden, en 't en zal dan niemand verwonderen dat men daar somtijds kijft, scheldt en vecht ook.

Zoo gebeurde 't, in 't jaar achttien honderd en vier of vijf-en-tachentig: De weduwe van Kareltje V.B.W... huisde op den veldhoek, en ze ging eene boogscheute verder wonen. In 't verhuizen moesten zij met het geraamte van haar huis langs Mantje L. zijne erve. Zoo Mantje was een nijdig manneken, het vreesde, met reden, voor

[p. 243]

zijn schoon jong appelboomken, en 't weigerde doorgang. De dragers ongelukkiglijk en liepen er niet achter, ze gingen over al en door al, het appelboomken wierd ommegeloopen en in den grond getrappeld. Maar Mantje schoot in eene woedende gramschap, 't reed ze 't gat in, en 't kapte den eersten den besten zijnen rugge open, met zijn houwmes. Op den slag zelve sprong Mantje den busch in, het vluchtte naar Vrankrijk, en al wat de landsknechten deden om het te grijpen en vaste te zetten, 't was en 't bleef vruchteloos.

Nu van den huisraad en van het huiselijk leven der buschkanters.

Treedt nu eens binnen, lieve lezer, in een huizeken van plak en stak, dat door een oud buschkantersgezin bewoond is.

Van zoo gij aan het klinksnoer trekt, zoo valt de deure open en slaat met veel geruchte tegen den wand.

De hond schiet toe, al bassen en al grinzen, en hij zou bijten ook. De katte springt op den reebank, dat is de broodkasse, en van daar in 't zoldergat, en ze zit daar te fuizen en te blekken, met twee laaiende oogen, met eenen rugge lijk eenen zikkel en met eenen steert van wel eenen arm dikke. De kleene kinders kruipen al krijschen weg bachten moeder. Allen hebben verschoten en het duurt al redelijk lange eer dat gij u kunt doen verstaan. De hond wordt geschipt tot dat hij zwijgt, maar hij en kan het nog zoo gemakkelijk niet vergeten, want hij zit gedurig te grollen en te zweren, in den hoek van den heerd. Achter eenen langen tijd, als de vlage wat over en gestild is, zal hij, met lange stappen en met veel weerhouden, aan u komen rieken. Houdt u dan maar stille, anders, herbegint dat geruchte nog erger als te voorn.

Met dat de onderzulle, de dorpel van 't huis, merkelijk boven den grond verheven is, en dat de bovenzulle die dient tot dwershout niet hoog en zit, valt het moeilijk over de onderste te stappen zonder eens hoofd tegen de bovenste te stuiken.

Let op, en en geraakt in den mulhoek niet. Hij ligt

[p. 244]

even bachten de openstaande deure; al de zeelinge en de vuiligheid van het huis worden daarin gevaagd en het kunnen er wel twee kafmanden in. 't Is in dien hoek dat de bezem staat; en 's avonds, als het donker is, en dat de kinders niet meer en durven buitengaan, vreezende voor spoken, kallen, nekkers en waterduivels, 't is daar, dat zij hunne laatste gevoeglijkheden komen doen, vooraleer zij slapen gaan.

De vloer is de bloote eerde, die hard getrappeld en gebooten is; maar, dat en belet niet dat de mollen hoopen steken in den hoek van den heerd, dat de ratten dikwijls alles ondermijnen, en den vloer gedeeltelijk doen invallen, bij zooverre dat men somtijds in het over-ende-weer-gaan hier en daar inzinkt en in de hollen schiet.

Te midden de hutte zit er een eersgat van eenen boom in den vloer gedolven, het ligt reis en reis met den grond en is dienstig om vaagbezems er effen op te stuiken, en om er de pottebezems 't achterste en 't vorenste op af te kappen.

Daarboven staat ook te maaltijde de tafel, die maar een voet en half hooge en is. Nu is zij aan den kant gezet om plekke te winnen. Hier is het een tafelblad, dat op eene open- en toeplooiende schrage ligt. Bij anderen is het een driepooter, met een dubbelplooiend blad erop, die achter eten ook weggezet wordt.

Stoelen en zijn hier nog niet te vinden. De kinders zitten of kruipen op den vloer; andere zitten op eenen bondel berk, eenen pak bezems en op al dat tot zate kan dienen. In den hoek van den heerd zijn er dikwijls twee stokken in den grond geslegen, met eene planke erop, die tot zitbank dient om te warmen.

Nevens de venster hangt er een kambeurze, en zoo het glasraam open kan slaan en tegen den wand liggen, dan dient het voor spegel, maar vroeger, (en nu nog, hier en daar), gebruikte men overal eenen ketel water om te spegelen.

Met dat er nog geen kaveboord en is, moet al het schoonbucht op den reebank staan.

(Bucht is bij de buschkanters gerief, gereedschap te

[p. 245]

zeggen; schoonbucht is de name van de smalle pronkzaken die gemeenelijk op den reebank staan. Den bucht afwasschen, dat is scheutels afwasschen).

Daarbij vindt men nog een kruisbeeld, met het een of 't ander capelleken, een gewijde palmtak en bovenal twee drie kranzen uitgeblazen veugeleiers.

Van binnen in den reebank zit de eetware en het brood. Maar binst den nacht is het brood in een koorde geknoopt en aan de balke gehangen, om het te bevrijden tegen muizen en ratten. Als het winter is, dan steken zij het brood, om het te bevrijden tegen den vorst, in den ijzeren pot, die blijft boven den heerd hangen.

Die ijzeren pot is het bezonderste van het keukengerief, hij dient voor alles; daarnevens vindt men ook de ijzeren panne, twee drie spoelkommen, eene groote eerdene teele met eenen houten band en een caffiekanne van 't zelfste gebak.

Het keukengerief staat op den grond, in eenen net gevaagden hoek van het huis, nevens eenen ketel water die staat te wachten, tot dat de vuiligheid zinkt. De caffiekanne verblijft meest in den hoek van den heerd, nevens eene uitgehaalde schuppe en eenen ouden geweerloop die voor blaaspijpe dient; en te midden boven den heerd ziet men den ouden ijzeren schuifhangel, die ter zijde getrokken is en achter eenen nagel vastegezet blijft.

('t Vervolgt)

A.B. en C.D.