Biekorf. Jaargang 3

De ure van Greenwich

HEER Van den Peereboom, landschepen van ijzerwegen, post en spreekdraden, heeft al zijne onderhoorige bestieren vermaand dat de ure van Greenwich met den 1sten Mei 1892 de ure van Brussel vervangen zal en hij noodigt al de maatschappijen van ijzerwegen uit om voor al hunne in- en uitlandsche betrekkingen de zelfste ure te volgen.

Hij vraagt ook aan al zijne ambtgenooten van 't Landsbestier te willen zorgen dat de zelfste ure gevolgd worde in al 't gene dat van hunnen dienst afhangt.

Eens te meer bewonderen wij hierin de taaie aanhoudendheid van den Heer Van den Peereboom, die niettegenstaande de uitsprake der brusselsche kamer van wetenschappen en niettegenstaande de tegenwerkinge van sommige steden en van sommige bestieren, toch vooruitgaat en de veranderinge inbrengt.

Zal het aanveerden der engelsche ure nu waarlijk eene ontzienlijke omwentelinge te wege brengen door geheel het Land?

Hoegenaamd niet.

Velen meenen dat de middag van de uurwerken nu altijd daaromtrent overeenkomt met den waren middag of met den middag van den zonnewijzer, en zij vreezen dat het met Meie veel te late zal beêkloppen, te weten

[p. 21]

17 min. ½ na den waren middag, zoodat de menschen gemakkelijk zullen kunnen beletten dat de uurwerken achter zijn bij den waren tijd.

Dat is weinig of niet te vreezen.

Gelijk wij in den eersten jaargang van Biekorf geschreven hebben, volgen de uurwerken der belgische spoorhuizen de ure van Brussel, en de steden en gemeenten zijn dooreen rond de 10 minuten vooren. Tegenwoordig en gebeurt het maar vier maal 's jaars dat de middag van het spoorwezen en van den zonnewijzer ten vollen overeenkomen, te weten den 15sten in Oostermaand, den 15sten in Wedemaand, den 31sten in Oestmaand en den 21sten in Kerstmaand. Op al de andere dagen staan de uurwerken vooren of achter den waren tijd, en somwijlen is het verschil tamelijk groot.

Nu zijn de uurwerken verst achter den waren tijd in Kortemaand en verst vooren in Slachtmaand.

Als het den 11sten in Sporkele of Kortemaand te Brussel middag is volgens den zonnewijzer, is het reeds 12 ure 14 min. ½ in de brusselsche spoorhallen; maar tegen dat het in West-Vlanderen waarlijk middag is, wijzen de uurwerken onzer spoorhuizen reeds 12^u20 min. en bijna overal op kerken en stadhuizen is het dan alreeds 12^u30 of 12^u ½. Zoodat omtrent geheel West-Vlanderen alsdan eene halve ure vóór den waren tijd is en dat wij inderdaad, en zonder het te weten, ten 11 ½ het middagmaal nemen.

Den 1sten in Slachtmaand is het geheel anders: te Brussel is de gewone tijdrekeninge 16 min. ½ achter de ware tijdrekeninge; 't is er inderdaad middag wanneer het op 't uurwerk der spoorhallen nog 16 min. ½ vóór middag is; in West-Vlanderen zullen de spoorhuizen 11 minuten vóór den tijd zijn en de kerken en stadhuizen dooreen maar 2 minuten voor den tijd. Daar waar de ure der kerke 12 minuten zou vooren zijn bij de ure van het spoorhuis, zou het uurwerk de ware ure wijzen.

En hoe zal het voor West-Vlanderen gaan als Belgenland de engelsche ure van Greenwich zal volgen?

Den 1sten van Nieuwjaarmaand, zal de ure der spoorhuizen 8 minuten achter den waren tijd zijn;

[p. 22]

Den 25sten komt zij overeen;

Den 1sten in Sporkele is zij 2 minuten, en den 11sten zelfs 2 min. ½ vooren;

Den 25sten komt zij overeen, voor den tweeden en laatsten keer in geheel het jaar;

Den 1sten in Lentemaand is zij nog ½ min. vooren;

Den 1sten in Oostermaand 8 min. achter;

Den 1sten in Meimaand 15 min. achter;

Den 1sten in Wedemaand 14 min. ½ achter;

Den 1sten in Hooimaand 8 min. ½ achter;

Den 1sten in Oestmaand 6 min. achter;

Den 1sten in Pietmaand 12 min. achter;

Den 1sten in Zaaimaand 22 min. ½ achter;

Den 1sten in Slachtmaand 28 min. ½ achter;

Den 1sten in Kerstmaand 23 min. achter.

Gaan wij nu dat verschil gemakkelijk beletten?

Neen, indien kerken en stadhuizen de ure der spoorhuizen volgen; want alsdan en kan het verschil tusschen aangenomene en ware ure nooit meerder zijn als van 28 min. ½ (den 1sten in Slachtmaand) en zulk verschil bestaat er nu ook reeds op den 11sten in Sporkele, gelijk wij hooger zeiden.

Toch meenen wij dat steden en dorpen voortaan nauwkeuriglijk de ure zullen volgen van den ijzerweg en geen 10 minuten meer en zullen vooren blijven gelijk nu. Wij en vinden immers geene gegronde redens om dat gebruik in voege te laten en, moeste het in voege blijven, zoo zoude de ure der steden op den 1sten in Slachtmaand tot 38 min. ½ achter de ware zijn en al den oostkant van Belgenland zou men zelfs tot 51 minuten komen, hetgeen ongetwijfeld een zeker bezwaar zou opleveren.

Van eenen anderen kant en twijfelen wij niet dat de steden de ure van Greenwich zullen volgen gelijk de ijzerwegen, want anders zouden alle betrekkingen moeilijk en bijna onmogelijk worden.

Velen denken dat de uren van vertrekken en van aankomen der treinen met den 1sten van Meie teenemaal zullen veranderen.

[p. 23]

Dat is waar en geen waar en dient wel verstaan te worden.

De 30ste of laatste dag van Oostermaand zal in Belgenland 17 minuten verlangd worden en bijgevolg 24 uren tellen en 17 minuten; en van dan af zullen de uurwerken 17 minuten verachteren.

Doch de trein die den 30sten in Oostermaand uit Oostende vertrok ten 4^u18^m, na de aankomste van den stoomboot, zal den 1sten Meie inderdaad op den zelfsten tijd Oostende verlaten; maar aangezien de ure 17 minuten zal verlaat zijn en zal het uurwerk alsdan nog geen 4^u17^m wijzen, maar wel 4^u18^m min 17^m = 4^u1^m, zoodat de trein volgens den zonnewijzer op de zelfste ure vertrekken zal, maar volgens de uurwerken ten 4^u1^m, dat is 17 minuten vroeger.

Al de treins, ten minsten op de groote ijzerwegen die in verband staan met de buitenlanden, zullen, den loop der zonne ingezien, op de zelfste ure vertrekken, en dus volgens de ure der spoorhuizen 17 minuten vervroegen. Die betrekkingen zijn gesteld en geregeld, noch zij en kunnen maar moeilijk veranderd worden.

Wat de treins der andere ijzerwegen aangaat, deze worden gemeenlijk volgens het aankomen en weggaan van de treins der groote ijzerwegen geschikt en zullen dus ook door den band omtrent 17 minuten vertrekken vóór de ure die tegenwoordig in de spoorboekskes aangewezen is.

Zoo zal het ook gaan met het opstaan en ondergaan van zonne en mane, met het tijdstip van nieuwe en volle mane, van zonne- en maanverduisteringen, van evennachten en zonnewenden, van watergetijden: in een woord met al dat in den loop van den tijd onveranderlijk is.

Bij voorbeeld: Het Manneken uit de Mane voorspelt tegen den 11sten Meie eene gedeeltelijke maanverduisteringe die zichtbaar is in Vlanderen en die beginnen moet ten 8^u5^m 's morgens. Is 't dat onze uurwerken dan reeds op de ure van Greenwich gesteld zijn, zoo zal dat verschijnsel beginnen, niet ten 8^u5^m, maar wel ten 7^u53^m.

Dan blijven er veel dingen die somwijlen sedert langen tijd op eene gestelde ure beginnen, maar die nochtans in 't algemeene op eene andere ure zouden kunnen gesteld worden, zooals: de uren der zittingen in kamers, raden,

[p. 24]

rechtbanken, enz., de uren der leergangen in de scholen, de uren der HH. Messen, de uren van al de bezigheden in een klooster of in eene andere gemeenzaamheid.

Gewoonlijk beginnen al die oefeningen met de ure of met de halve ure, en men kan vragen wat er daarmede geworden zal?

Al wat min of meer in verband staat met het aankomen of vertrekken der treins zal moeten 17 of ten minste 15 min. vervroegen.

Sommige oefeningen ook zijn zoo wel geregeld volgens op- en ondergaan der zonne, 't is te zeggen volgens donkeren en klaren, dat zij moeilijk te veranderen zijn, voor de deze ook zullen al de uren moeten ¼ vervroegd worden. Misschien wel zal het alzoo moeten geschieden voor den school- en studietijd in de onderwijsgestichten.

Althans zal het naar onze meeninge in het eerste ten minste alzoo geschikt worden.

Maar achter eenen zekeren tijd van overgang, van zoeken en van wringen om de verbrokene orde en om zeggens het evenwicht weder te vinden, zal alles waarschijnlijk op den ouden plooi komen: de gemakkelijke tellinge bij uren en halve uren zal de overhand krijgen en alles zal inderdaad oftewel 13 minuten vroeger beginnen als nu, - oftewel 17 minuten later.

Tegenwoordig zijn er vele meer dingen die met de ure beginnen als met de halve ure: moeste alles 13 minuten vervroegen; de halve ure zou doorslaan en dat schijnt ons geheel onwaarschijnlijk; daarbij de menschen zijn grootelijks genegen om te verlaten, maar weinig om te vervroegen en zoo meenen wij met veel meer waarschijnlijkheid te mogen voorspellen dat al dat kan van ure veranderen, in 't algemeene op de gestelde ure zal behouden worden en diensvolgens inderdaad op 17 minuten later zal verschoven worden.

Edw. Van Robays

Greenwich (bij Londen) ligt 17 min. ½ westwaarts van Brussel. - In dezen opstel zijn de berekeningen gedaan voor het midden van Westvlanderen dat 5 min. ½ westwaarts van Brussel ligt en 12 min. oostwaarts van Greenwich.