Biekorf. Jaargang 2

O in 't Westvlaamsch Idioticon

WIJ onderscheiden de korte o die als ŏ of ö verbeeld wordt, de gerekte o, die wij met een striepke boven den boekstaf voorstellen, de lange o met heur kenmerkend kapken, ô, en den tweeklank au, die in 't Westgermansch ook eene lange o geworden is.

De korte o. - De oorgermaansche u die van eigen ook in 't indogermaaansch bestaat, is in 't Westgermaansch in twee klanken gesplet.

't Stond eene korte o, als er in de volgende lettergreep eene ä, eene ë of eene ö gevonden wierd, uitgeweerd als

[p. 365]

er een verband met neusklanken volgde, m of n met eenen medeklinker.

't Stond eene korte u als er in de volgende lettergreep eene i te voorschijn kwam of eene u, of als er een verband met neusklanken volgde.

Dat taalverschijnsel is in 't oudhoogduitsch verneembaar: men heeft het ook in 't oudsassensch en 't oudfriesch gageslagen, en zoo komt het dat ons oudsprakig Westvlaamsch in geslotene lettergrepen den eenen keer eene u en den anderen keer eene ŏ vertoont.

Vandaar de klankwet van De Bo:

‘De korte o verwisselt dikwijls met de korte u.’ Bok - buk; bol - bul; bolster - bulster enz.

De gerekte o. - In 't Westvlaamsch komt men ook de gerekte o tegen; zij wordt bij ons de zachtlange o genoemd.

In opene lettergrepen rekten de korte o en de korte u tot onze zachtlange o.

't Is zelfs ook nog gebeurd dat de korte o tot eene gerekte o overging in geslotene lettergrepen, bijzonderlijk voor r en zoo komt het dat De Bo eene andere klankwet heeft aangeteekend:

‘De lange o verwisselt somwijlen met de korte u,’ Sporre - spoor; torre - toren; word - woord, enz.

't Bestaat ook een i-, umlaut der zachtlange o, in 't algemeen Dietsch en ook in 't Westvlaamsch.

Dat zachtlange o verloopt dikwijls in eu, zegt De Bo: Boter - beuter; koning - keuning; knokel - kneukel enz.

De lange o. - De lange o wordt in 't westgermaansch aangetroffen.

In 't oudnederfrankisch komt de lange o te voorschijn onder de gedaante van den tweeklank uo.

In 't oudfriesch is ze zuiver bewaard gebleven en meest altijd ook in 't oudsassensch.

In 't middelnederlandsch wierd de lange o op vier wijzen verbeeld: als ou, als ue, als oe lijk in de hedendaagsche geijkte schrijvende tale, ook wel als ô: broder.

De Westvlamingen in hunne sprekende tale zeggen ou, luidens De Bo; ‘voor m,’ zegt hij nog, ‘stellen wij eene korte o’: noemen - nommen.

[p. 366]

Wat de o in nommen aangaat, wij zullen doen opmerken dat het de zuivere lange o is, die wij daar uitspreken.

Wat den klank ou betreft, die klank wordt wel hier en daar gehoord, maar in vele streken van West-Vlanderen hebben wij de lange o bewaard en zeggen wij nog bij voorbeeld, hij drôg, lijk de oude Sassen en de oude Friesen onze voorouders plachten uit te spreken.

Dien klank en heeft De Bo niet gezant in zijn Idioticon.

De tweeklank au. - De tweeklank au verliep in 't westgermaansch tot de lange o.

In 't oudfriesch wierd hij eene lange a, in 't oudsassensch eene lange o.

Die lange o wordt altijd dubbel gespeld. Zij verschilt in de uitsprake van de zachtlange o.

Vele verbasterde Nederlanders verdonkermanen heuren oorsprong met ze als de gerekte, zachtlange o uit te spreken, lijk E.H. Bols vroeger in eenen lezensweerdigen opstel zeer kundig heeft bewezen.

J. Claerhout