Biekorf. Jaargang 2

Mingelmaren

Arago en Simon Stevin

QUETELET, de geleerde sterrekundige, wien men onlangs te Brussel een standbeeld heeft opgerecht, verhaalt ons het volgende in zijne levensschets van Simon Stevin:

Eens was Quetelet te Gent met zijn beroemden vriend Arago. Zij bezochten te zamen de ontvangstzaal der Hoogeschool. ‘Hoe spijtig’ sprak eensklaps Arago, ‘dat zoo schoon eene zaal niet versierd en als verlevendigd is door de standbeelden uwer meesters in de wetenschappen en de letterkunde; het zou hier hunne plaats zijn, en ik verheug mij dat de bouwmeester eraan gedacht heeft.’ - ‘Wellicht zou het ons moeilijk wezen,’ sprak daarop de gids der beide geleerden, ‘deze zaal te bevolken lijk gij het verlangt. Wien, bij voorbeeld, zouden wij nemen als vertegenwoordiger der natuurkundige en mathesische kennis?’ - ‘Wie,’ hernam hevig de Fransche sterrekundige, ‘wel, Simon

[p. 303]

Stevin, den waren vader van eene der schoonste uitvindingen die men aan mijn roemrijken landgenoot Pascal toeschrijft. Had de groote Bruggeling niets anders gevonden als de grondstelling der gelijkheid van drukking der vochten, dan nog zou zijn standbeeld zich in dit paleis moeten verheffen!’

Welke lofbetuiging aan onzen Vlaamschen geleerde, en tevens welke klinkende logenstraffing voor de natuurkundigen die, na meer dan veertig jaren dat Arago die woorden sprak, nog immer in hunne dwaling volherden. Ik zal hier niet spreken van Fransche schrijvers, die, lijk Ganot, zullen zeggen: Principe d'égalité de pression, ou principe de Pascal. In België zelfs, waar Stevin is geboren, en in Holland, waar hij zoo lange jaren heeft doorgebracht en waar hij is gestorven, blijft deze dwaling ongelukkiglijk voortleven. Tot getuige zal ik hier een der meest gekende Hollandsche werken aanhalen waarin men leest: Deze wet (nopens de drukking der vochten) is het eerst door Pascal bekend gemaakt.

Vlaamsche jongelingen, laat ons onze voorvaderen kennen, en, ze kennende, laten wij ze navolgen. Ja! wierd iedere Vlaamsche jongeling van heden een geleerde Vlaming van morgen, Vlaanderen was gered, en zou zijne roemrijke plaats hernemen die het eertijds tusschen de volkeren van Europa bekleedde.

Uit de nagelaten opstellen van wijlen J. van Wille.

Heer Opsteller van Biekorf,

OP bldz. 271 vraagt gij wat het woord potaetscotelen, in een stuk van 1484, wel mag bedieden?

Potaetscotelen waren, naar ons oordeel, nog al diepe schotelen, waaruit er pot-ate (=poteten, potspijze, pulmentarium) geëten wierd. Die potspijze bestond uit erweten, boonen of andere groensels, benevens eenige toebehoorten in water gekookt, met of zonder gekorven vleesch.

De geringe huisgezinnen schepten dit voedsel, met houten lepels, uit éénen en den zelfden pot. - Voor talrijke gezelschappen, werd de potspijze in groote teelen opgezet. In eene oorkonde uit het begin van dertienhonderd, lezen wij ‘de heere ofte vrauwe es hemlieden dien dach sculdich potspice, vleesch ende broot teenen male, ende snavens caes ende broot.’ De potspice was hier bereid met ‘aerweiten’ en ‘spec’; de tafelvorken waren nog niet gekend. Het vleesch, de kaas, over een stuk brood uitgebreid, werden met een zakmes doorsneden: - In de gildemaaltijden en bij de hoogere standen, had elk eene ‘pottaetscotel’

[p. 304]

en eenen tinnen lepel; ondiepe schotelen en tafelmessen wierden gebruikt voor hespe, kaas, gebak, fruit. De geschiedenis van Sinte-Barbara gilde te Rousselare door Em. Vanden Berghe-Loontjens, bewaart ter blz. 14 eene rekening van Julij 1474, die nauwkeurig vermeldt wat er in eene gildemaaltijd wierd opgediend.

_**_*

Ware het ons niet toegelaten, ook twee vragen te stellen?

1^o In de bovengemelde rekening, lezen wij: ‘item nog (betaelt) van vleeschcruyt I schele VI deniers’.

Wat is vleeschcruyt?

2^o De palen der oude heerlijkheid te Dadizeele worden volgenderwijze aangewezen ‘beghinnende den noordwesthouc in den middel van der Heule (= beke), oost van Willems Corte hiltgheweere’. Langs den Oostkant, lag ‘sheeren van Dadizeele hiltgheweere-straet, ande waghenbrugghe.’

Waarin bestond en waartoe diende een ‘hiltgheweere’?

D^r Jul. Blancke

Een voorbeeld van Welvoeglijkheid

PATER Rheaume, der Redemptoristen, een fransche Canadiaan' heeft onlangs te S. Truiden de gebeden naar de messe, die daar gewoonlijk in 't vlaamsch gelezen zijn, van buiten geleerd en opgezeid luide en zonder missen. Hij deed dit uit reden van betaamlijkheid, zooals de Vlamingen doen wanneer zij in Vrankrijk zijn, te midden der franschsprekende Franschen.

't Is recht en redelijk. De spreekwijze zegt: Si fueris Romae Romano vivito more. Die algemeene wet lijdt uitneminge voor de vlaamsche tale. De gebeurtenisse schijnt waarlijk een wonder zoo groot dat zij mag aangestipt worden, en er dient lof en eere toegezeid aan den moedigen Canadiaan!

EENE mare ons uit Africa gezonden meldt dat onze vlaamsche zendelingen die naar Opper-Congoland trekken, den 29sten in Oestmaand van Bagamoyo voortgegaan zijn, het land in, naar Tanganyika. Dragers en ezels waren gereed en al de Paters waren gave en gezond.

God vordere ze!