Biekorf. Jaargang 2

Over Mikroben of Levelingen

KAN nu een leveling die in 's menschen lichaam komt daar vaste geraken, en den kamp tegen zelle en bloedwei bestand zijn, zoo zal hij wassen volgens zijnen aard en ten volle zijne levenskrachten doen gelden.

Hij zondert zijn reeuwsel af, en dit schadelijk vergif zal de zellen opwekken, verlammen of levenloos maken, volgens de hevigheid van zijn werk en de hoeveelheid van den opbrengst van dat werk.

Om een nader en klaarder gedacht te geven van den aard van werken van de levelingen, zullen wij een slag van levelingen in hun werk vervolgen, en nagaan hoe en op welke wijze hunne schadelijke uitinge tot stand komt.

Nemen wij aan dat de etterlevelingen langs eene buitenwonde van 's menschen huid in het lichaam dringen.

Die levelingen, voedsel vindende naar hunnen zin, zullen vermenigvuldigen, en, vermenigvuldigende, zullen zij hun reeuwsel afzonderen. Dat reeuwsel zal de zellen opwekken en daar zal kamp onstaan, kamp tusschen de levelingszelle en de lichaamszelle. Uit het bloed zullen witte bloedbezen door de wanden der bloedvaten kruipen; bloedwei zal vergaren ter plaatse waar de strijd aan den gang is.

Het hangt nu alles hiervan af, zoo wij vroeger al uiteen-

[p. 262]

deden, of de levelingen de sterkste zullen zijn of wel of de menschenzellen de overhand zullen krijgen.

Wij veronderstellen dat de levelingen meester van 't spel blijven: 't en moet algelijk niemand denken dat er, zelfs in zulk geval, niet vele levelingen 'n bezwijken, opg'eten door de etende zellen (phagocytes) of ontkracht door het bloedwei.

Ter plaatse waar de levelingen vaste gerocht zijn komt dus meer bloed toegestroomd en verblijft er meer bloedwei; witte bloedbezen, en ook roode, zijn uit de bloedvaten getreden en opeengehoopt om te kampen tegen de levelingen; het machtig reeuwsel heeft zelle en webbe eerst opgehitst, dan verlamd en in sommige deelen gedood. Wij ontmoeten hier hetgene men gemeenelijk eenen brand, eene ontstekinge noemt, het is een ettergezwel ofte een abces.

Het reeuwsel wordt nu door water- en bloedvaten (vaisseaux lymphatiques et sanguins) opgezogen, en 't geraakt in den bloedomloop. Thans hebben wij een ander slag van verschijnsels die ontstaan door de werkinge van het reeuwsel op de zenuws, of de andere leeftuigen van het lichaam. De voornaamste teekens ervan worden te zamen gevat onder den name van koorts; daaronder rekent men eerst en vooral de verhooging van de lijfswarmte, die van 37^o tot 40^o, 41^o, en zelfs hooger kan klemmen; hierbij moeten wij voegen, 't zij rechtstreeks als uitwerksel van 't reeuwsel, 't zij onrechtstreeks door lichaamswarmte, de verdappering van den asem, van den herteslag, de moedheid, het hoofdzeer, den dorst, het verlies van eetlust, enz. enz.

Niet alleenlijk het reeuwsel maar ook de levelingen kunnen van uit het ettergezwel, door bloed of bloedwater (lymphe), dieper en langs alle kanten in het lichaam verspreiden, en, daar waar zij vastekleven en wassen, de zelfste uitwerksels te wege brengen die wij zoo even omtrent hunne eerste woonste nagegaan hebben.

Alzoo kunnen honderden en duizenden etterbuilen in het lijf ontstaan, en alzoo geraken nu nog somtijds - en gerochten vroeger buitengemeen dikwijls - vele etterzieken aan hun rampzalig einde, opg'eten door koorts en vergiftigd door het afgezonderde reeuwsel.

[p. 263]

Wordt het ettergezwel opengedaan, of breekt het van 's zelfs uit, zoo krijgt gemeenelijk de levende menschenzelle de overhand; en in korten tijd zijn de levelingen buiten het lichaam gedreven: de wonde geneest en alles komt in zijne oude voegen.

Ik zou liegen moeste ik houden staan dat alles altijd zoo eenvoudig weg zijnen gang gaat, in den strijd tusschen mensch en leveling.

Ieder leveling heeft zijne eigene kampwijze, en diensvolgens zijn de uitwerksels van den strijd ook verschillig en wijken ze af van elkander; de levelingen, ten anderen, zoo het vroeger al menigmaal gezeid wierd, en vallen ook niet allen teenegader en op gelijker wijze de zelfste deelen van het lichaam aan.

Iedereen begrijpt dat de verrichtingen van den korreling der longontsteking, die een deel van de longenwebbe verstopt, andere zijn als die van den typhusstokkeling, die zijne schadeverrichtinge grootendeels verwekt in de spijsgewanden, die hij min of meer onbruikbaar maakt.

Een ander merkweerdig onderscheid tusschen de verschillige ziekmakende levelingen spruit hieruit voort dat eenige levelingen altijd en ononderbroken hun boos en vernielend werk in het menschelijk lichaam kunnen verwekken; en andere daarentegen maar eenen zekeren en korten tijd hunnen strijd en kunnen volhouden.

Alzoo ondervinden wij dat de stokkelingen der tere altijd kunnen voortwerken, van het een gedeelte van het lijf op het andere vallen, het lichaam ondergraven; en dat ze eindelijk maar uit en scheiden met de dood van den mensch. Het zelfste geldt voor de etterkorrelingen, voor de stokkelingen der melaatschheid en voor andere levelingen nog.

Dat en past nochtans in het geheele niet, onder andere, op de levelingen van de longontsteking, of van den typhus enz. Dat weet het volk ook geheel wel, en dat hadde het al lange opgemerkt, van voor dat de wetenschappelijke oorzake nader bekend wierd. Het volk gelooft dat de longonsteking den negensten dag keert, en dat typhus gewoonlijk niet langer als drie, vier weken 'n duurt. Dat is in zekeren zin waar.

[p. 264]

Hoe dat nu uiteen gedaan en te verstaan gegeven?

Dat en is ook al niet danig gemakkelijk, ingezien de wetenschap tot nu toe nog niet diepe genoeg in de geheemste geheemen van het leven dier allerkleenste wezentjes gedrongen 'n is.

Ligt die werkeloosheid der levelingen in de eigene doenwijze en bezondere leefbaarheid van dat slag van levelingen? Of is hunne kracht achter dien gestelden tijd uitgeput? 't Gene men waargenomen heeft ter gelegenheid van 't wassen en 't groeien der eigenaardige levelingen der polderkoortsen (malaria) zou dit laatste doen gelooven.

Oftewel worden door de levelingen buitengewone veranderingen te wege gebracht in het menschenlichaam, die het voortbedijgen of krachtdadig blijven dier wezentjes belet? Moeten wij zulks wijten aan het afgezonderde reeuwsel, dat het leven en bestaan der levelingen inbindt en beteugelt, of zijn 't nog andere, tot nu toe onbekende oorzaken die werken? Een zake staat vaste, 't is dat het reeuwsel een vergif is voor die levelingen zelve die dat eigenste reeuwsel afzonderen.

Mogelijk is het ook dat de zellenopwekking meerdert, naarmate dat de ziekte vervoordert, en dat de levelingen alzoo door hun schadelijk uitwerpsel hun eigen verderf te gemoete gaan en bewerken.

Van sommigen wordt ook aanveerd dat de verhooging der lichaamswarmte - een gevolg van het opzuigen des reeuwsels - eene schadelijke en verzwakkende kracht heeft op de levelingen.

Men zal misschien verder ook nog benieuwd zijn om te weten hoe het komt dat sommige besmettelijke ziekten, als pokken, typhus, mazels, roo koortsen, kinkhoest enz., om zeggens eene levenslange bevrijdheid of vrijdom verleenen, bij zooverre dat een mensch maar zelden twee keeren of meer van die ziekten overvallen en wordt; en dat integendeel sommige andere, namentlijk longontsteking, rooze, krop, enz., een zeker gemak en gereedheid achterlaten om te hervallen.

Die wonderlijke vrijschap en bewaardheid tegen eenen nieuwen aanval wordt volgenderwijze uitgeleid: de zellen

[p. 265]

zijn, ten gevolge van den doorstreden kamp, machtiger geworden tegen den vijand; het is alsof zij nu, door ondervindinge, beter wisten hoe den gevaarlijken inbreker te keere te gaan; hun eetvermogen is verhoogd, bij zooverre dat de levelingen bij hunnen intreê redelijk ras in de zellen ingelijfd en verteerd worden; de menschenzellen zonderen een eigen reeuwsel af, dat, in 't bloed en 't bloedwater overgaande, de levelingen krachteloos maakt.

Dat deze wijze van beschouwen op waarheid uitkomt, dat en kan tot nu toe niemand bewijzen; maar men moet enthoe de werkingen van de menschenzelle tegenover de levelingen weten uit te leggen, en tegenwoordig past de gegevene uitleg best; hij wordt ook door vele geleerden aanveerd.

Hoe het komt dat na andere ziekten een zeker gemak om te hervallen achterblijft, dat en wete ik niet uiteen te doen.

Welke middels bestaan er nu om die gevaarlijke vijanden tegen te gaan en te weren?

('t Ende volgt)

D^r Alfons Depla