Biekorf. Jaargang 2

Byzonder-Frankische? - of Algemeen-Germaansche? plaatsnamen in Brabant

(Zie Biekorf, 2^de jaargang, bladzyde 209.)

DAT de Brabantsche plaatsnamen, die op hem (heim), beek of beke (beki, biki, bach), en op sele (sel, seel, zele, zel, zeel - sala) uitgaan, van Frankischen oorsprong zijn, kan men veilig aannemen. Immers Franken zijn de

[p. 260]

eenigste Germanen, die in de Brabantsche gouen gezeten zijn. In Limburg mogen nevens de Franken ook Sassen, en in Vlaanderen nevens de Franken ook Friesen en Sassen voorkomen, in Brabant is dit, voor zoo verre my bekend is, niet het geval. Dus wat in Brabant Germaansch is (en dat zijn de boven aangeduide plaatsnamen zeer zeker), dat is Frankisch. Maar overigens, en over 't algemeen genomen, en kunnen die plaatsnaamsuitgangen niet gelden als byzonder-Frankische kenmerken. Immers heimnamen vindt men in alle Germaansche landen, van welk Germaansch volk of van welken Germaanschen stam hunne bevolking ook moge afstammen; en vooral by Friesen en Sassen even menigvuldig en even algemeen als by Franken. Met de beeknamen is dit eveneens het geval. Een onderscheid echter tusschen het voorkomen der heim- en der beeknamen valt op te merken. Immers namen op heim (hem, um, om, ham) uitgaande, en meestal met eenen mansnaam of een patronymicon samengesteld, kunnen overal voorkomen waar maar een man zijn heim (heem, hiem, home), zijn ‘'t huis’ vestigde; en dit is dan ook in der daad het geval. Maar beeknamen zijn afhankelik van de gesteldheid des bodems. In Friesland, waar geen bergen of heuvels, en dus ook geen eigentlike beken en zijn, waar slechts hoogst zeldzaam een tragelik voortsluipend waterloopje den naam van beek verdient en draagt, komen de beeknamen dan ook uiterst zeldzaam, schier in het geheel niet voor. Op Sassenbodem echter even menigvuldig als in eenig Frankenland. Maar namen op sele, sala uitgaande zijn hoofdzakelik aan Frankenbodem eigen. Zoo algemeen als deze namen zijn onder Frankische volksstammen, in gouen door volk van Frankische afstamming bewoond, zoo zeldzaam zijn ze by Friesen en Sassen. Evenwel, uitsluitend Frankisch en zijn ze ook niet. Zy en kunnen dus, evenmin als de heim- en de beeknamen, niet als Frankische waarteekens gelden. Zoo vinden wy den naam van de stad Oldenzaal (de oude sala of sele, een naam volkomen gelijk aan dien van het dorp Oudezele of Oudezeele in Fransch-Vlaanderen, by Cassel) op ontwyfelbaar zuiveren Sassen-

[p. 261]

bodem, in Twente, gewest Overijssel; en dien van het dorp Scherpenzeel in Stellingwerf, Friesland, op oorspronkelik zuiver Frieschen, thans Friso-Sassischen bodem, als tegenhanger van den naam des dorps Scherpenzeel, dat op de Veluwe in Gelderland, op eenen, in volkenkundig opzicht, gemengd Frankischen bodem ligt; en van dien des dorps Scherpenseel by Geelekerke of Geilenkirchen in Neder-Rijnland, Pruissen, aan de Limburgsch-Duitsche grens, in zuiver Frankenland.

Haarlem

Johan Winkler