Biekorf. Jaargang 2

[p. 33]

[Nummer 3]

Van een vlaamsch boeksken uit Luik

AL steekt er nog zoo veel van onze Vlaamsche woorden en zegwijzen in hun Waalsch, als men tegenwoordig de Luikerwalen van onze taal spreekt, dan kunnen zij met zoo'n verachting zeggen: ‘De flamin!....’

't En is nochtans zoo lang niet geleên dat hunne voorouders het Vlaamsch niet verachtten, en dat het zooveel als een moet was Vlaamsch te kunnen te Luik. Voor de jonge dochters zelfs miek het Vlaamsch deel van le programme d'enseignement. J.-B. de Glen schrijft ergens: ‘Ores qu'elles portent renom d'être chastes, bien morigénées aprises, stilées en tous exercices décentz à leurs aages, modestes en leurs vêtements, peu soigneuses d'afféteries, entendues au faict du mesnage, en la connaissance des langues wallonnes et flamandes......’ En 't waren de luiksche deernen alleen niet die Vlaamsch kosten: het meestendeel der beambten, hooge en leege, in 't bestuur en in 't gerecht, wisten goed met onze taal om te springen.

[p. 34]

Ik zou daarover kunnen schrijven, maar dat en is dezen keer mijn doel niet: ik wil alleen vandaag spreken van een onbekend vlaamsch boeksken dat te Luik gedrukt is. Natuurlik, omdat het Vlaamsch geen vreemde taal heette te Luik, wierden er daar Vlaamsche boeken gedrukt. M. de Theux heeft een allerschoonsten boek geschreven: Bibliographie Liégeoise, en daaruit leeren wij dat ze in 1556 in de hoofdstad van het Prinsdom begosten te drukken; de oudste vlaamsche boek dien hij kent is van 1569; hij komt uit de prentery van J. Moerberius; - dat schijnt wel een vlaamsche naam te zijn, iets wat op Moerbeer of Moerbeers moet trekken. Van de 16^e en 17^e eeuw staan er een heele rij vlaamsche boeken bij M. de Theux opgegeven.

Ik heb er nochtans eenen voor mij liggen dien hij niet gekend en heeft; en omdat hij niet verloren zou geraken, vlieg ik ermêe naar onzen Biekorf.

Den Spiegel
Des menschen Leuen/
waer in de onghestadicheyt der menschen/
ende de ydelheyt aller dingen/
die in dese werelt zijn/ gesien wor-
den. Mede oock de groot-
heyd der sonden/ ende de
vier wterste.
Gerstmael int Spaensch door den Eerweer-
digen en Eodvruchtigen Vader Ludo-
vicum Granatensem ghemaeckt. Daer
nae inde Italiaensche sprake overgeset,
Wederom vvt het Italiaensch int Latijn.
Ende ten lesten vvt het Latijn, in onse
Tale, niet sonder arbeyt getranslateert,
door Broeder Ian Sweerts, van Diest,
Carthvyser.

[p. 35]

 

TOT LUYCK,

 

By Christiaen Duwercx/ zynre

 

Hoocheyts gezworen Drucker.

 

M.D.CII.

‘Den Spiegel’ is een in-16^o van 224 ongetalmerkte bladzijden, dat is 28 blaren, geteekend A-EE. Achter het opschrift volgt de opdracht; - dan een dicht ‘in refereynen;’ - dan ‘Den Spiegel,’ verdeeld in negen ‘Capittels;’ - dan een toemaatje en nog een dicht; - dan de goedkeuring van den Groot Vicaris Chapeaville. Zulk is de inhoud van het boeksken.

Daar staan twee houtsneeprenten in: de eerste boven de ‘refereynen’ en boven het einddicht, verbeeldt de Dood met de zeissen, staande tusschen twee zerken; uit iedere zerk komt een geraamte dat een wimpel omhoog steekt; op dien rechts: Est-ote-par-ati; op dien links: mortacis-respice-finem: mortacis voor mortalis. Op de keerzijde van 't leste blad staat de tweede prent; zij verbeeldt Onzen Zaligmaker, in de wolken en omringd van engelen.

Die Broeder Jan dichtte nog niet kwalijk. Luistert naar een ‘refereyn’ of twee:

Och, wilt aanmercken, ghy weeldige herten,
U crancke natuere die sterffelick is;
En doet ghys niet, het sal u smerten,
Als compt die doot die vreesselick is.
Hierom so wilt u spoyen;
Die werelt te verfoyen;
Ick leert u als die wijse doet:
Wat baetet al als ick sterven moet.
_**_*
Sterven so moeten wij, aerm en rijcke:
Wat willen wij ons vermeten dan?
Die pijne der hellen sal dueren eewelijcke:
Hij is wijs diet bevroeden can.
Want dansen en springhen,
Het zijn al verganckelicke dinghen:
Die doot neemt ons het leven soet,
Wat baetet al als ick sterven moet.

[p. 36]

Onder de tweede prent met de Dood:

Drie dinghen weet ick voorwaar
Die mij therte maken swaer.
Dat eerste beswaert mij mijnen moet,
Want ick ymmer sterven moet.
Dat tweede beswaert mijn herte meer,
Want ick niet en weet wanneer.
Dat derde beswaert my boven al:
Ick weet niet waar ick varen sal.

Van Broeder Jan Sweerts ken ik nog de volgende boeken:

1^o	Het gheestelyck roosecransken der ghelooviger sielen, door J. Lanspergium, uyt het Latijn in de nederlandsche sprake overgheset door Broeder Jan Sweerts van Diest Carthuyser. Antwerpen, Verdussen, 1602.
2^o	R.P.F. Ludovici Granatensis...... Conciones de tempore et Sanctis in epitomen redactae.... Per R.P.F. Joannem Sweertium Diestensem, Carthusiae Coloniensis alumnum. Maintz, Albinus, 1612.
3^o	Meditationes de Passione ex Luca Pinello et Henrico Cuyckio. Keulen, Albinus, 1611.

Over Br. Jans persoon en heb ik tot nog toe niet veel kunnen achterhalen; ik weet dat hij in het Karthuiser Klooster van Keulen gestorven is op den 8sten april 1617, na 35 jaren kloosterleven.

Het volgende over zijne verwanten leert hij ons in de opdracht van Den Spiegel:

‘De Eerbare, discrete, en de Godvruchtige vrouwe, Juffrouwe Catharina Hercke, huysvrouwe van Frederick Sweerts, Coopman tot Rijsel, wenscht Broeder Jan Sweerts, van Diest, Carthuyser (ghelyck oock haren man, ende haer broeder Niclaes Sweerts, Jonckgesel tot Yperen) veel heyls, welvaren ende ghesontheyt.’

Hij spreekt daar van ‘den goeden name ende fame die Frederick Sweerts..... (ghelyck oock ons broeder Niclaes Sweerts) niet alleen tot Rijsel, maar ooc in diversche steden van Brabant, ende Vlaenderen heeft.’

Die opdracht is gedagteekend: ‘Vvt het Carthuysers Clooster by Luyck, Anno 1601.’

[p. 37]

Is er iemand in Vlaanderen die mij over dien schrijver of over zijne magen meerder naricht kan geven, ik zal er hem dankbaar voor zijn.

Polyd. Daniels, pr.

IS 't dat gij geern zoudt weten wanneer het zal zomer zijn, vraag'et aan de katte, aldus:

‘Katje wanneer gaat 't zomer zijn?’
‘Te Meie!’ zal 't katjen antwoorden.

Maar, gij en meugt niet vergeten 't katje bij zijne oore te trekken, terwijl dat gij dat vraagt, anders 't en zou 't niet verstaan.