Biekorf. Jaargang 2

Aloys

‘DE geschiednisboeken berichten ons dat St-Bavo ook (of eigentlik?) den naam van Alewin droeg. In den dagwijzer van het Brugsche tijdschrift Rond den Heerd lezen wy op bladzyde 345 van jaargang 1888, ten dage van 1 October, den dag aan St-Bavo gewijd: “Heer Allewin, geheeten Baue of Bavo.” Nu is Alewin of Allewin, in zynen oudsten form Althalwin, later Adelwin of Adelwyn, in zynen hedendaagschen form Alewijn, ook een echt Oud-Germaansche, een zuiver Dietsche mansdoopnaam, en beteekent edele vriend....

In kerkeliken zin is de naam Alewijn, Alwin (Alouin) verlatijnscht geworden tot Aloysius, de naam van eenen Heilige, wiens gedachtenisse ten dage van den 21^sten van Zomermaand gevierd wordt. En deze kerkelike naamsform wordt dan in het dageliksche leven wêer tot Aloys ingekort. Maar Aloys is een gants onredelike en verkeerde naamsform. Van rechtswegen en mag hij door eenen Germaanschen, Nederlandschen, Dietschen of Vlaamschen man niet gedragen worden. Een rechtgeaard Nederlander, hy zy Vlaming of Hollander, Fries of Brabander, zoo hy in den H. Doop den name van Aloysius ontfangen hebbe, heete in het dagelyksche leven in zuiveren volkseigenen form, Alewijn, of Adelwijn voluit.’

Aldus Johan Winkler, in het Belfort van 1891, bl. 53.

Dat is, meenen wij, de ware oorsprong van den doopname Aloysius.

Het kan nochtans, bij een eerste opzien, wel wonder schijnen, dat de germaansche name Athalwin, met in een latijnsch kleed te zitten, zoodanig veranderd is dat hij daar Aloysius wordt.

[p. 8]

Om dat te verstaan dient men eerst ende vooral in acht te nemen dat het verlatijnen maar gebeurd en is, nadat Athal=adel, edel, in den name Athalwin, bij het Germaansche volk zelve, samengetrokken was tot Al. Zoo ook stamt het latijnsche Albertus, Alphonsus, niet eigentlijk van de oude, germaansche naamgedaante Athalberht, Athalfuns, maar van de daaruit ineengekrompene germaansche gedaante Albert, Alfons.

Aloysius komt dus van Alwin. Niet rechtsweegs, eventwel.

Alwin, met den latijnschen uitgang us daarbij, wierde Alwinus, of, op zijn latijnsch geboekstaafd, Aloïnus. En zoo lood inderdaad de eerste latijnsche gedaante van dien germaanschen name. In de getijden van Sint Bavo staat er nog immer te lezen: Bavo, qui prius Aloïnus dictus est, d.i. Bavo die eerst Aloïnus genaamd wierd.

En even als dat hedendaags sommige geestelijken, verkeerd genoeg, echt germaansche namen zooals Karel, Albrecht enz. plegen te verlatijnen, ja, zelfs als zij Vlaamsch spreken of te boeke stellen, zoo zal het Germaansche volk allengerhand het inheemsche Alwin laten varen hebben voor het gelatijnde Aloïnus. Dit laatste woord, volgens de wet der latijnsche uitsprake, droeg de stemzate op de i; zoo nochtans dat de u eerst dof, later onuitgesproken gerochte. Dus wierd het woord Aloïn's, daarin de i lood gelijk in kind, bijgevolge alsof het Aloyns geweest hadde. Met der tijd viel de n weg, en men sprak Aloys, zooals men hedendaags doet. Dergelijk verdwijnen der n kan men bespeuren in het woord allesijs, dat bij De Bo staat en dat de wijze verbeeldt op dewelke vele Vlamingen het woord alleszins uitbrengen.

Gebeurde 't nu, wanneer de naamgedaante Aloys vrij algemeen in voegen was, dat ze met een kind ten doope kwamen, aan hetwelke de peter of, in 't dietsch gezeid, de godvader, de gevader, bovengemelden name wilde gegeven hebben, zoo meende ongetwijfeld menig geestelijke, om Aloys in 't latijn te zeggen, dat hij niets beters en kon doen als daar Aloysius af maken. Alzoo ontstond, naar ons bescheiden oordeel, de tweede,

[p. 9]

herbakkene latijnsche naamgedaante, die heden ten dage nog alleene in zwange is.

Omdat, ware bovenstaande uitleg nauwkeurig, de name Aloys reeds volksgemeene was eer dat de name Aloysius tot stand kwam, daarom en is de achtbare Heer Johan Winkler niet teenemaal buiten de waarheid met te zeggen: ‘Deze kerkelike naamsform Aloysius wordt dan in het dageliksche leven weêr tot Aloys ingekort.’ Het een zal immers het ander geholpen hebben om de verkeerde naamgedaante Aloys onder het volk te doen voortbestaan.

Wat het boekstaven met enkele of met tweevoudige i betreft, in het laatste deel des woords Alwin, Alwijn, dat komt hieruit, dat wijn in dien name een geheel ander woord is als het latijnsch dietsche wijn, vinum.

In het latijnsche woord vinum is de i lang, en derhalve vertweevoudigd in onze tale. Daarentegen spelt het oud germaansche woord wini vriend, met korte i. Daarom zetten sommigen Alwin, Adelwin, Boudewin, met enkele i, al is 't schoon dat ze die i uitspreken zooals kind, in West-Vlanderen, algemeenlijk uitgesproken wordt.

Onnoodig te zeggen dat Alwin even als Beernhard, Albrecht, de stemzate dient te dragen op de eerste grepe.

Jan Craeynest