Biekorf. Jaargang 1

Mingelmaren

Fransch Vlanderen

DE Zeer Eerweerde Heer D^r Looten, die ijverige voorstaander en verdediger van het Vlaamsch in Fransch-Vlanderen, geeft, in la Revue de Lille, 1ste jaargang 1890, eerste boekdeel, 3de en 4de afleveringe, blz. 12 78 en 435, eenen opstel over de Vlaamsche tale in zijne streke.

Op het einde van zijn schrijven beklaagt hij met recht en reden het droevig verval der Vlaamsche tale aldaar, en geeft er de volgende redens van:

Ten eersten, onrecht en dwang van het bestier.

De inname van Vlanderen in Vrankrijk door het vredeverdrag van Nimegen, 't jaar 1678.

De hatelijke dwangwetten waardoor Lodewijk de XIV, in Wedemaand 1663, aan de pleitbezorgers en rechters van den Vlaamschen lande verbood, in de gedingen, hunne moedertale te gebruiken, en de vonnissen, de burgerlijke overeenkomsten en de openbare oorkonden in het Vlaamsch opgesteld, ongeldig hiet.

Daarenboven gaven de Fransche omwentelaars den 22sten in Hooimand, 't jaar 1794, verbod van gelijk welke Vlaamsche verhandelingen, 't zij openbare of bijzondere, in de Landsboeken aan te teekenen.

Het opdringen van de bloedwet, noodzaakte menige Vlaamsche knapen, hun geweste te verlaten om eenigen tijd in andere oorden te gaan leven, en bedorven en verfranscht in hunne dorpen terug te keeren.

Ten tweeden, onrecht en dwang in de scholen.

en verbeidde het eene bestier het andere niet om het Vlaamsch

Binst deze eeuwe, uit de schole en uit het land te jagen. In 1833 verplichtte Guizot Fransch te leeren in de leerscholen.

Den 27sten in Lauwe 1853 wierd er aan de onderwijzers verbod gedaan van de Vlaamsche tale nog te leeren. En in 1866 zou

[p. 335]

Duruy het aanleeren van den Vlaamschen katechismus, die nog gedoogd wierd, ook verboden hebben zonder den moedigen en hardnekkigen tegenstand van Cardinaal Régnier.

Maar het middelbaar en hoog onderwijs deden toch iets voor het Vlaamsch? In het geheele niet, want daar wierd en bleef alles in 't Fransch aangeleerd.

Ten derden, verfranschinge en ontwordinge in boekstaf- en kunstwezen.

Alle Vlaamsche dagbladen en tijdschriften zijn sedert lange verdwenen; de bloeiende rekerijkkamers zijn ten gronde gebracht, en door geene andere instellingen vervangen.

In de huisgezinnen hebben de fransche zeden de goede oude gebruiken verdrongen, en ook ten grooten deele de liefde voor de tale, die het meeste getal niet meer schrijven en velen niet meer lezen en kunnen.

Alzoo zijn er vele Vlaamsche woorden verloren gegaan en door ontsierende Fransche woorden vervangen.

En toch, voegt schrijver er bij, en wij met hem, ‘hoe diepe die tale ook gevallen ligt, kan zij nog weder opstaan, en daarvooren is 't genoeg dat men wille. Mochte die edele sprake, na eenen slaap van 40 jaar, wederom glanzend verrijzen, om Vlanderens schitterend verleden, om zijne kunsten, zijne letteren, en zijn gemak om Duitsch en Engelsch aan te leeren; en ook ter bate van zeden en godsdienst, die niet te winnen maar vele te verliezen hebben bij den invloed van Vrankrijk’.

‘HET is ons allen bekend dat in verscheidene zoo oude als nieuwe talen de voornamen even als de familie- en bijnamen werden en worden verbogen. In de nederlandsche spraak bestonden ook soortgelijke naamvalsvormen tot onze eigennamen, in den loop der XVI^e en XVII^e eeuw, eene soort van versteening ondergingen. Inderdaad voor elken mannelijken eigennaam bezat men ook eenen vrouwelijken uitgang; wat meer is, deze uitgang werd verbogen volgens de algemeene wetten, die de naamvallen regeerden... Bij het opmaken van acten zette men gewoonlijk, wanneer de zin het toeliet, bij de eerste vermelding den geslachtsnaam van het hoofd der familie in den nominatief; - dien des zoons in den genitief; - evenzoo dien der dochter, wanneer deze laatste geen bijzonderen vorm door het achtervoegsel inne bezat.

Eenige voorbeelden onder honderden:

Peeter Pot is het hoofd des huizes, zijn zoon heette Jan en zijne dochter Machteld Pots. - Jan de Wale, vader, had voor zoon en dochter Philip en Anna 's Walen. - Doch Jan de Coninck had

[p. 336]

voor zoon Lambrecht 's Coninckx of Coninckx, en voor dochter Elizabeth Coninginne... Vergeten wij niet aan te teekenen, dat wanneer de familienaam op eene zachte e uitging, de klinker van het radicaal werd verlengd, 't zij door hem zelven, 't zij door eene tusschengevoegde e: Nom. Bode, Genit. Boeds. Soms vindt men voor het meervoud een achtervoegsel in inger, zooals hier voor Bode, Bodingers.’

Zoo staat er te lezen op blz. 250-52 van verslagen en mededeelingen der koninklijke Vlaamsche Academie 1890. September en October. De opstel draagt voor hoofdinge. ‘Iets over de oude Naamvalsbuigingen der Nederlandsche eigennamen, door den heer P. Génard, werkend lid der Academie.’

Tegen den zone of de dochter van eenen die Coninck heet, zegt het volk nog immer Karel Conincks, Emma Conincks. Doch Coninginne, dat en wordt waarschijnelijk nievers meer gezeid: konincknege zegt men nog.

HET Vlaamsch zendelingschap dat zoo talrijk en zoo ijverig door de gansche wereld werkzaam is, wierd onlangs met eene nieuwe onderscheidinge vereerd: Eerw. Pater Emmanuel, geboren Heer Alfons Van den Bosch, van het orde der Minderbroeders, geboortig van Antwerpen en sedert 1884 zendeling in Indiën, is bisschop gewijd van Lahore in Pundjab.

Stippen wij nog ter gedenkenisse de namen aan van Eerw. Heer De Nys, van Rousselaere, die uit het huis van Scheutveld bij Brussel, naar Mongoliën gezonden wierd; alsook van drie jonge Vlaamsche zendelingen die onlangs uit het Amerikaansch College van Leuven vertrokken zijn:

Eerw. Heer Mortier, van Pitthem, naar het bisdom der Natchez.

Eerw. Heer Delanoy, van Rumbeke, naar het bisdom Nesqualy.

Eerw. Heer Meuleman, uit het Gentsche, naar het eiland Van-Couver. Deze is broeder van E. Eerw. Pater Britius Meuleman, van het Gezelschap Jesu, zendeling te Calcutta.

WILT gij wel zijn, wilt gij rusten,
,n zoekt het niet op vreemde kusten.
_**_*

Daar vrede is

God mede is.

_**_*

Sint Marcusdag, voor zunne,

om pampoenen te hebben lijk een tunne.