Biekorf. Jaargang 1

[p. 294]

Over het buskruid in den Oorlog

DE groote slag van den ‘kleenen oorlog’ wierd dit jaar geleverd bijna op dezelfde plaatse waar in 1382 de Franschen Filips van Artevelde overwonnen. Over 500 jaar heeft men aldaar ook met canons hooren schieten. Iets nu dat wij Vlamingen dienen te weten is dat wij de eerste geweest zijn om het poer in den oorlog te gebruiken. Immers uit een schrijven van colonel Renard in den ‘Trésor National’ (1843) over ‘l'Artillerie en Belgique’ blijkt:

1^o Dat vierwapens voorzeker gebruikt wierden toen Edward III van Engeland in 1327 tegen Schotland vocht. De slag van Crécy, waar volgens het meestendeel der geschiedschrijvers eerst met canons geschoten wierd, gebeurde in 1346. Col. Renard brengt hier te berde wat de Engelschman Archibald in de Archeologia Britanica schreef: ‘Te dien tijde waren de Vlamingen de eerste aller volkeren van Noord-Europa in de wetenschap, en men mag gelooven dat zij oorlogstuigen uitvonden om met poer legers en sterkten te vernietigen. Onze Edward III is gekend als de eerste die canons gebruikte en hij had het geleerd achter de Vlamingen.’

2^o Dat het op verre na niet zeker en is dat er te Crécy (1346) canons waren. 't En is maar Villani die ervan spreekt en dan nog maar van twee drie schoten in 't begin van den slag.

3^o Dat de eerste veldslagen waar voorzeker goede canons waren (une artillerie perfectionnée) die zijn van Beverhoutsveld (1382) en van Roosebeke (1382), en dat de Vlamingen alleene ze daar gebruikten. En nog, 't en was in 1382 de eerste keer niet dat de Gentenaars met poer vochten, vermits Froissart schreef:

‘Ils seulent par usage les mener et brouetter avec eux (les ribaudequins). 't Was bij hen dan reeds eene gewoonte.’ Inderdaad, toen Jakob van Artevelde met zijn volk voor Doornijk lag, (1340), (Kervyn, Hist. de

[p. 295]

Flandre, 2de deel, bl. 164), dat was nog 6 jaar vóór het beleg van Crécy en 4 jaar voor het beleg van Algesiras, waar volgens Moeller (Histoire universelle, 4de deel, bl. 442) eerst poer gebruikt wierd in 't Westen.

Tot hier de heer Renard.

Toen Filips van Artevelde Audenaarde belegerde (1382) kwamen Brabanders en zelfs Duitschers het vlaamsch leger bewonderen, en stonden verbaasd als zij de oorlogstuigen der Vlamingen zagen, waaronder een groot canon dat men zes uren verre hoorde losbranden. (Kervyn, Hist. de Flandre, 2de deel, bl. 270). Zoodat men alsdan in Duitschland ook nog niet veel van vierwapens en zal geweten hebben.

Hooren wij nu eenen franschen schrijver vertellen (Simonde de Sismondi in zijn werk ‘Histoire des Français,’ 8ste deel, bl. 272-275,) wat de Vlamingen in Vrankrijk verricht hebben onder hertog Jan zonder-Vreeze (1411): ‘Jan had hulpe gevraagd aan de machtige Vlaamsche gemeenten, die de rijkste waren van Europa en de meest strijdzuchtige. Nievers en zag men voetvolk dat beter gewapend was en beter uitgerust. 't Was eene ware stad van tenten. De karren dienden voor verschansinge met eene borstweer voorzien, alsook om den krijgsvoorraad te voeren, en moesten met buit geladen worden, zoo het de Vlamingen verhoopten; want in 't rooven gelijk in andere dingen gingen zij regelmatig te werke: zij namen in 't vijandelijk land alles wat de moeite weerd was om naar huis te voeren; hunne eerste zorge was, niet branden en verwoesten, maar de dorpen gansch uitplunderen, en dat op hun gemak zoodat niets ontsnapte. Zij namen de stad Ham: hun geschut was vele sterker dan al wat men tot dan toe gebruikte. Zij hadden 2000 ribaudekens (ribaudequins) en 4000 canons, (Kervyn, Hist. de Flandre, 3de deel, bl. 74), en van den eersten dag smeten zij muren en sterkten omverre die, meenden de belegerde, nooit en gingen wankelen. Alsdan plunderden zij de huizen één voor één, namen alles wat eenige weerde had, staken daarna de stad in brande en onderhielden zorgvuldig

[p. 296]

het vier, opdat niets en zou overblijven. De verdedigers van eenige kleene steden in 't ronde hadden tijd om te vluchten voor de vlage. Maar de Vlamingen hadden nu rechts hunne veertig dagen dienst gedaan, en midden in den nacht liepen zij te wapen, laadden hunne karren, spanden in, en met de eerste klaarte trokken zij op, na algelijk eerst in hun kamp alles verbrand te hebben wat zij niet konden meêdoen.’

In denzelfden zin spreekt Namêche (Hist. nat. 2de deel, bl, 692): Geen koning had legers zoo talrijk en zoowel uitgerust als die der Vlaamsche gemeenten. En Kervyn de Lettenhove (Hist. de Flandre, 3de deel, bl. 74) zegt dat de Vlamingen daar 2000 ribaudekens meehadden en 4000 canons.

Zoodat de Franschen ook achter waren in 't gebruiken van poer. Al de koningen van Europa, zegt Kervyn, hadden reden van afgunstig te zijn over de menige canons der Gentenaars. Men weet dat deze laatste den slag van Gaver (1453) grootendeels verloren, omdat hunne poertonnen ongelukkiglijk in vier kwamen.

Het staat dus vaste dat de Vlamingen de andere volkeren van Westelijk Europa voren waren, in 't gebruiken van poer voor den oorlog.

Vroegertijds ook waren zij dikwijls de eerste in het uitvinden of maken van oorlogstuig. Toen de Kerels met Willem Van Loo naar Engeland trokken en voor koning Stephaan in Engeland en in Normandien vochten, zoo hadden zij bijzonder goede krijgstuigen, onder andere om steenen te werpen; de Franschen kenden maar veel later die steenstukken of steenwerpers. (Relations entre la Flandre et l'Angleterre au moyen-âge, par Emile Varenbergh, Bruxelles, 1874, bl. 74). In de eerste kruisvaart, nog volgens Kervyn de Lettenhove, was het Robrecht, grave van Vlaanderen die, bij 't beleg van Jerusalem, zorgen moest voor het noodige oorlogstuig.

Over het bovenstaande en diergelijke, ware nog meer te vernemen in het boekske van colonel H. Wauwermans ‘Les origines de la fortification polygonale chez les Flamands, 1878,’ uitgegeven door Muquardt, te Brussel, maar bij hem niet meer krijgelijk.

Karel Van Houtte