Biekorf. Jaargang 1

[p. 289]

[Nummer 19]

Uit den ouden kindertijd

ZIET gij daar in elken hoek der schole dien ezel staan? En verbeeldt u geenen langoorden vierpooter, maar een driekant stuk hout, dat op vier pekkels rust en zijn mager ruggebeen omhooge steekt. Dat heet Meester Dries zijnen ezel; en vermits hij uit de getuigenisse der geneesheeren weet dat eene matige rijlesse de driften der jonkheid bedaren kan, gebiedt hij nog al dikwijls aan de onstuimigsten van er op te gaan knielen, en geeft hij in de opgestekene handen der ruiters een stuk dering en een scholebard, om hun het evenwicht gemakkelijker te maken.

Zeggen dat hij alzoo gelukt zijne kinders heel en gansch in dwang te houden, ware gelogen. 't Kinderbloed heeft zijne vlagen en zijne stormen die, spijts alle bedreigingen, soms hunnen weg moeten gaan. Alzoo gebeurt het dat er, van 's morgens af, onweder in 't geluchte zit. Een der doorslepenste schavuiten geeft alsdan eene duchtige nepe in het been van zijnen gebuur en fluistert

[p. 290]

stille weg: zet dat voort! Deze roept wel eens onvoorziens moord en brand, maar geeft, voor ergere gevolgen beducht, 't zelfste geschenk aan eenen derden schoolmakker, terwijl hij hem kort en bitsig toeroept: zet dat voort! In min tijd als men het zeggen kan, staat alles overende, men jammert, men lacht, men tiert, en hier en daar een kruideke-en-roert-me-niet begint klauw en tanden te toogen.

God betere't! want 't is oorlog en rumoer, een ware doemsdag!

Maar... de roede is daar!

‘Serni-katsou,’ roept Dries, ‘zal ik nog eens moeten beer worden?’ En zonder verdere antwoorde af te wachten, neemt hij zijn schrikkelijk wapen en slingert het als donder en bliksem langs hoofd en beenen der oproerige bende, terwijl hij gedurig henensnauwt: ‘zet dat voort! zet dat voort!’ 't Is kermen en janken om ervan te vergaan. Maar even als de roede van Moyses, die de waters deelde, zoo doet de roede van den Meester de jongens uiteen stuiven, en 't en geduurt geenen Onze-Vader lezens eer alles wederom stille is.

O die tooverroede!

Ai-mij! Wij hadden beter die bladzijde uit Meester Dries zijn leven in den doodboek gelaten; want menigeen zal nu op hem verstoord zijn, en hem verwijten dat hij nog met een voet in de ruwe middeleeuwen staat.

Wilt den man genadig zijn, goede Lezers. Dries, om de waarheid te zeggen, was van den ouden tijd, en had nooit hooren spreken van den nieuwerwetschen eerbied dien men de kinderen moet toedragen, en waarbij het verboden is er hand of vinger aan te steken. Hij ook wist dat het kind een heiligdom is, maar een heiligdom waar men soms met de ruwe hand moet aan kappen en kalfateren, opdat het zijne bestemming weerdig blijve.

Ja, 't mag geweten zijn, Dries en las daar geen nieuwerwetsche boeken over. Hij en had geenen anderen leesboek 't en zij de Historie van het oud en nieuw Testament, dien hij iederen zondag na de vespers opensloeg, en waarin hij dikwijls de schoone leerspreuken van den Wijzen Man had overlezen:

[p. 291]

Die zynen zone bemint, zal hem dikwyls met der roede kastyden, opdat hij eindelyk over hem verheugd worde, en aan buurmans deure niet moete kloppen.

Een ongetemd Peird wordt onhandellyk; en een veronachtzaemd kind wordt moedwillig.

Buygt zynen hals in zyner jonkheyd, en geeselt zyne leden zoolange alsdat hy kind is; opdat hy niet en verharde, en u niet wederspannig en zy, 't gonne u zoude smerten in der ziele.

Zoo las Dries, en meenende dat de Wijze Man, en de Man van hierboven die het hem had ingegeven, daar iets over wisten, handelde hij somtijds volgens dien schoonen raad, en gaf alsdan aan zijne kinderen nog een rijmke toe, uit den Gulden A. B. C.:

Willekens-hout is de roede,

die niet en is voor de goede,

maar voor alle kinders quaed

in boosheyd obstinaet.

En als dezen, die onder 't jok voorbij moesten, niet wel de strengheid van den Meester en schenen te verstaan, gaf hij nog op den hoop zijn ander rijmke:

Dat verdienen zulke quanten,
die niets doen als lanterfanten.

Uitliggers en thuisliggers

Wij zullen zeere zeere een bladtje wenden, en zeggen dat Meester Dries, zoetaardig weg, en zoowel als iemand, zijne jongens in eerbaarheid wist op te voeden.

Daartoe en spaarde hij geene moeite, want hij was verslaafd aan zijne leerlingen als een vader aan zijne kinderen. Geenen menschelijken welstand en beoogde hij, en 't was ten kleenen koste dat iedereen in zijne schole toegang vond. Van de kinderen uit den omtrek en vereischte hij niets, 't en zij in de wintermaanden, dagelijks, een stuk dering of een gespleten fasceel; daarbij eenige onbeduidende stuivers voor die 't wel konden doen. De thuisliggers integendeel betaalden een kroonstuk te maande, en waren alzoo in halve tafel.

[p. 292]

Die in halve tafel was, bleef in schole vernachten. De thuisliggers sliepen allen rekewijsde op den zolder, waar ze Dries altijd gezelschap hield. En zonken zij niet diepe in hunnen strooizak, zij sliepen er toch hertelijk, en zij konden zooveel te gemakkelijker uit hunne lange pluimen, omdat Dries - die altijd eerst op was - wilde hij ze wekken, met den bezemsteert tegen den zolder klopte.

Iedere weke of daaromtrent trokken zij huiswaards. Zij keerden den maandag morgen weder met den knapzak op den rugge, voorzien van een terwen brood, een stuk zwijnevleesch en een potje boter. Dat was de voorraad voor de weke. Meester gaf den pap en de eerdappels toe.

Aan die goedjonstigheid van Dries was er nochtans eene dienstbaarheid verbonden, waarvan de standregels daaromtrent hierop uitkwamen:

Achter iedere schooltijd moest elk ende een gereed zijn om den veldarbeid met Dries te helpen verrichten.

Achter ieder ongeweerte moesten al de schooljongens de velden in, op zoek achter hout, rijp en groen: en moesten er bij heele bondels naar huis slepen.

Als de schaapkes in den omtrek geweid hadden, dan kwamen de oude scholebarden van onder het dak der schure; de jongens wierden er als peerden aan gespannen en Dries, die 't kind altijd kost eenen name geven, zond ze achter aas voor zijne lieve kruidekes. De jongens die op Driesens spreuken geleerd waren vlogen de bane in met hunne ongewielde wagens die over het zand schoven, en waren in een ommekijkens weder met proppende voeren kostelijken voorraad, dien Dries op zijn akkerland met veel zorgen wist te bedeelen.

Als het Oest was, dan moest de schooltijd wijken voor het werk op het land; en de minste vlage die uit den zuid-westen dreigde was genoeg, om al het schoolvolk akkerwaards te doen wippen, en in eenen oogslag gansch den oest te doen slepen in het schuurvak.

De behulpzaamheid der jongens en bleef niet zonder loon. Want als de Meester met hen aan het werk was, gaf hij hun menige lesse over zaaien en maaien, over peme en onkruid, over schof en maneloop, en hield alzoo

[p. 293]

met der daad een nuttig onderricht over den landbouw. En wij die meenden dat het landbouw-onderwijs in de scholen nog maar nieuwelijks en was uitgevonden!

Meester wist zijne jonge werklieden nog op eene andere wijze te beloonen. Ieder jaar stak hij zijn zwijntje tegen Sinte-Ampleunis, den 9sten in Kortemaand, en hij hield lustig... zwijnetrijpe!

En was het woord, door de buitenlieden aan zulk nen kermisdag gegeven, wat onhebbelijk, meende Dries, de hutsepot van 't ruggebeentje en had er den smake niet van, en de feeste en was er niet te min geestig om. Hij deed hertelijk smullen, want, hij bekende het zelve - hij hield van ‘goê mul’; hij haalde de koddigste spreuken uit zijnen Gulden A B C, om zijne tafelgenooten eens te doen schaterlachen en ook wel om ze over hunne zindelijkheid of gulzigheid te vermanen. 't Ging er dan van:

Zult de spijze nooit weerleggen
of met luider stemme zeggen:
'k mag noch haze noch konijn,
of het moet gebraden zijn.
Ik en zoud niet konnen eten
daar anjuins zijn ingesmeten,
peper, noten van muscaat,
want zulks mij niet aan en staat.
Dit zijn onbedachte reden;
gij moet houden u te vreden:
of het zerp is, zuur, of zoet,
't moet u wezen even goed.

Of nog:

Kinders, wacht u van de brokken
ook zoo gulzig in te slokken,
knauwt uw spijze, dat gij meugt
daarvan hebben groote deugd.
Slokken is eigen aan het verken,
of aan de apen, zoo wij merken;
kind zoo gij wilt zijn gezond,
eet zoo zeegbaar als gij kont.

en andere en andere rijmkes, die Meester op zijn duimke kon.

('t Vervolgt.)