Biekorf. Jaargang 1

De mane en het weder

‘IS dat regenen! Is dat regenen! Wanneer toch zal dat een einde nemen!’

‘Hebt geduld, vriend, 't zal beteren, binnen drie dagen is 't nieuwe mane en... gij zult het zien,... 't weêre zal keeren.’

Wie en heeft er dat al niet gehoord in zijn leven? Bij de Vlamingen gelijk bij alle volkeren, is het eene oude geloovenisse dat de mane vele vermag op het weder, de nieuwe mane bijzonderlijk.

Laat het regenen dagen en dagen, weken en weken, zoodanig dat het regenschof als voor goed uitgebroken of verloren schijnt: omtrent keer voor keer, zegt men, zal de nieuwe mane den vloed bedwingen, klaarte en helderheid de bovenhand doen halen; oude menschen hebben het duizend maal hooren zeggen en duizend maal ondervonden!...

Daar en schijnt dan geen twijfel mogelijk: wij hebben hier eene wet voor handen, eene ware wet van Gods

[p. 136]

scheppinge: de nieuwe mane verdrijft de wolken, brengt klaarte achter de duisternissen, helderheid en zonneschijn achter overtrokken lucht en regenachtig weder.

Die wet lijdt uitnemingen, gelijk al de natuurwetten, want de spreuke is ook gekend: ‘als het regent met de nieuwe mane, zal het veertien dagen lang regenen.’

Wat zoudet gij zeggen indien ik beweerde dat noch wet noch uitneminge op vasten grond gesteund en zijn?

En nochtans, zoo is 't: de mane en heeft niet meer vermogen op den regen als op koude en warmte, hagel en sneeuw.

Iedereen kan het ondervinden als hij wilt, mits een weinig aandachtigheid en geduld.

Vervolgt goed en nauwkeurig den ouderdom van de mane, teekent zorgvuldig het weder aan, 't zij goed 't zij slecht, en dag voor dag; doet dat, niet voor ééne maand, maar voor al de maanden van een geheel jaar, en gij zult voor goed overtuigd zijn dat de nieuwe mane voorzeker weinig te zeggen heeft op het goed of slecht weder, dat ons zoo onregelmatig bedeeld wordt.

Te Brussel, te Weenen, te Berlijn, in al de groote steden van Europa en America, zijn weêrkundigen sedert eene halve eeuwe bezig met dag voor dag, al de weêrverschijnsels zoo nauwkeurig mogelijk aan te teekenen, en wanneer men al die dagelijksche aanteekeningen in verband stelt met de gedaanteveranderingen der mane, is het teenemaal onmogelijk, aan de mane eenig doorslaande uitwerksel toe te schrijven.

Zekerlijk wordt de volkszeg somwijlen verwezentlijkt, maar even dikwijls wordt hij leugenachtig gemaakt en de wet, die zoo klaar en zoo zeker scheen, wordt weldra ongegrond en geheel en gansch valsch bevonden.

't Is nochtans gemakkelijk om verstaan, hoe die oude en algemeene geloovenisse ontstaan is en gemakkelijk bij het volk aanveerd wierd.

Immers als de mane aan 't krempen is, wordt zij weinig bemerkt, omdat zij altijd minder en minder wordt, dat zij maar 's avonds late op en staat en weldra het meeste

[p. 137]

deel van haren loop binst den helderen dag voltrekt. Zoo komt het dat de menschen op de mane bijna niet en peizen, en hare volkomene verdwijninge niet geware en worden.

Lukt het dan, dat de lucht overtrokken blijft tijdens de nieuwe mane, m'en zal het de mane niet verwijten, want zij en vertoont haar niet en de menschen en beletten niet dat zij vernieuwd is.

Maar als het somwijlen gebeurt dat het weder te dien tijde opklaart, dan komt de mane statig vooruit en zij heeft den schijn - en ja de eere bij de menschen - van de duistere wolken verdreven te hebben.

Des zooveel te meer dat zij voorzeker zal belet worden telkens dat de wolken haar schijnen niet en verhinderen, omdat de nieuwe mane zichtbaar is in den vooravond, vooraleer de menschen te ruste gaan.

Alzoo waarschijnlijk zal de nieuwe mane dien goeden name gekregen hebben.

Zij kan hem ten andere zooveel te gemakkelijker behouden, daar de oogenblik van het vernieuwen der mane bij het volk met weinig nauwkeurigheid gekend is, zoo dat zij eenen merkelijken tijd heeft om haar gunstig werk te verrichten. De menschen zijn gewillig: 't is genoeg dat het schoon weder kome, al ware het vijf, zes dagen na dat de mane vernieuwd is, nog zal het geheel gemakkelijk aan de nieuwe mane toegeschreven worden. En ja, wij weten genoeg dat het regenen toch eens een einde neemt.

In andere streken van Vlaanderen luidt de wet anders en men zegt: ‘De nieuwe mane keert het weder of versterkt het’.

Bij sommigen wilt dat zeggen: is 't dat de nieuwe mane het weder niet en verandert, zij maakt dat het staande wordt en nog langer voortduurt.

Iedereen zal bekennen dat die wet veel gemakkelijker is als de eerste: wet en uitneminge zijn op den zelfsten voet gebracht.

Doch zulke wet schijnt ons te belachelijk om ze lange te bespreken.

[p. 138]

Immers zij komt daaromtrent op het volgende uit: ‘met de nieuwe mane zal het weder veranderen of blijven gelijk het is’. Want bemerkt wel dat het volk aan de mane vier, vijf en ja acht dagen tijd geeft om haar uitwerksel te laten gevoelen.

Verandert het weder intusschentijd, de wet zegt waarheid; en verandert het niet achter acht dagen, die acht dagen worden medegerekend bij het goed of slecht weder dat de nieuwe mane moet verlangen en de wet zal nogmaals gemakkelijk waarheid zeggen.

Anderen zeggen dat de mane het weder versterkt met het slecht weder nog slechter en het schoon weder nog schoonder te maken.

Dat is omtrent altijd waar.

Als wij na schoon weder regen krijgen, 't zij bij oude 't zij bij nieuwe mane, gebeurt het zelden dat de eerste dagen de slechtste zijn; gewoonlijk wordt het weder langzamerhand alle dagen slechter.

Van eenen anderen kant, schoon weder wordt gewoonlijk verward met warm weder, en ja, 't is geheel natuurlijk dat de tweede dag warmder is als de eerste en de derde warmder als de tweede, want ieder dag komt zijne warmte voegen bij de overgeblevene van den voorgaanden dag en zoo worden de dagen noodzakelijk van langs om warmder.

Zoo dat de wet alzoo verstaan op al de tijden van het jaar past; waarom dan ook niet op den tijd der nieuwe mane?

Anderen eindelijk en passen dat ‘versterken’ maar toe op de koude alleene. Maar nogmaals, niets en is natuurlijker: gelijk de opvolgende warme dagen noodwendig altijd warmder worden, zoo ook worden de koude dagen altijd kouder.

Hoe men dan ook die geloovenisse versta, zij komt wel overeen met hetgene de Latijnen van de mane zeiden en wie weet of de eene geen overblijfsel en is van de andere? Prima, secunda nihil; tertia aliquid; quarta, quinta qualis, Tota luna talis, nisi mutetur octava.

't Gene bediedt:

De eerste en tweede dag (der nieuwe mane) en zeggen

[p. 139]

niets, de derde dag zegt iets; zoo de vierde en de vijfde dag, zoo al de dagen der mane, 't en ware dat het weder veranderde met den achtsten dag.

Zeggen nu al die wetten iets dat ernstig is, 't en kan maar zijn dat zij een verband aanwijzen dat bestaan zou tusschen de nieuwe mane en het weder. Welnu, volgens de weêrkundigen, en bestaat dat verband niet, gelijk wij hooger gezeid hebben.

Zijnder die in die wetten iets anders vinden, en wel, dat zij, op de zelfste wijze, de volgende wet nagaan: ‘de volle mane keert het weder of versterkt het’ en zij zullen ondervinden dat die wet even gegrond of even ongegrond is.

't En moet ons ook niet verwonderen dat het vlaamsche volk zulke zeldzame kracht aan de mane toeschrijft. Wij vinden het zelfste bij al de volkeren der wereld. De mane met hare gedurige veranderingen is zulk een wonder schepsel Gods, en tot hoe verre was en is het nu nog bij 't volk geweten dat de mane altijd de zelfste is en dat hare veelvuldige verschijnselen maar het gevolg en zijn van haar gedurig wentelen rond den eerdbol?

Om te toogen tot hoe verre het volk kan missen in zijne gissingen, zij het genoeg te zeggen hoe de beschaafdste volkeren der oude tijden, de Egyptenaren en de Grieken, over de kracht der mane op het weder oordeelden.

Zij peisden dat de nieuwe mane de natte bracht, de halve mane de warmte, de volle mane de droogte en de kranke mane de koude.

Zij vonden dan in de vier tijdstippen van den loop der mane het regelmatig wederkeeren van hetgene, volgens hen, ieder der vier jaargetijden kenmerkte: de natte voor de lente, de warmte voor den zomer, de droogte voor den herfst en de koude voor den winter.

Nu, om te eindigen: wij kunnen wel aanveerden dat de mane macht hebben moet op den luchtkring en de lucht naar haar trekt gelijk zij het water der zee pleegt te trekken. Die drift van de lucht zou alle dage moeten bestaan gelijk ebbe en vloed en ook geweldigst zijn bij nieuwe en volle mane, maar tot hiertoe schijnt die drift zonder uitwerksel op de wolken.

[p. 140]

En zoo en hebben wij noch het goed noch het slecht weder aan de nieuwe mane te danken, gelijk wij ook het vervriezen der planten aan de roste mane niet te verwijten en hebben.

Edw. Van Robays