Biekorf. Jaargang 1

Uit Fransch Vlanderen

OP een van de eerste dagen van 't jaar ons Heeren 1889 stierf, tot Volkerinkhove, al de kanten van Wormhout, ommelands Duynkerke, in Fransch Vlanderen, een ijverige voorstaander van de oude vlaamsche moedertale, te weten Heer H.A.B. Verclytte, gewezen schoolmeester en dienstdoende koster van Volkerinkhove.

Die brave Vlaming heeft schrijvenschap achtergelaten, en onze eerweerde vriend en medewerker, Heer R. Flahault, heeft de goedheid gehad ons een nauwkeurig afschrift van een van 's mans vlaamsche werken te bezorgen.

Het luidt als volgt, teenemaal ongedeerd en onveranderd, zoo hij 't eigenhandig schreef, in de tale en in de spellinge van die oude vierkantte schoolboeken, die vroeger zoo wel hier als in Fransch

[p. 109]

Vlanderen gebezigd wierden; met zig en deszelfs en meer zulke schoolwoorden en wendingen daarbij, die hier en bij onze Fransche broeders den Volke onbekend zijn.

‘Eenige bemerkingen nopens ons dierbaer landeken van Fransch-Vlaenderen, door H.A.B. Verclytte schoolmeester tot Volkerinkhove.

Voor eerst, waeg ik het, een weinig te handelen van onze vlaemsche tael: het is meer als oogblykelyk dat men werkt op alderhande wyzen om de zelve uit te roeyen; ja, teenemael te doen verdwynen, zonder wel te konnen aenstippen om welke reden. Wel is waer, men beweert dat wy franschen zyn, en vervolgens dat wy noodzaekelyk de tael onzer natie moeten wéeten, leeren en gebruyken, zelfs ter uytsluyting van onze zoo uytmuntende moederlyke tael, voor welke de agting van langs om meer vermindert onder het volk.

Men zegt dat het vlaemsch maer eene brabbeltael en is, eene soort van patois, zoo zy het noemen; dat het nergens toe dient, nievers toe te pas en komt, daer alle de gedingen of affairens verrigt worden in het fransch, en middeler-tijd, men spréekt gestaedig vlaemsch in de familien, immers onder elkanderen, en dat overal, en in alle omstandigheden, behalvens als 'er franschen zyn in het gezelschap! Zoo dan, geduerig gebruyk maeken van die taele en er niet meer van willen, dat is niet billyk, zelfs niet wel verstaenbaer.

Eene twéede opmerking is dat onze Fransch-Vlaenderlingen voorhouden dat 'er geen vlaemsch meer onderwéezen en is in de scholen, dat de geschréeven tael diesvolgens niet meer verstaen en is gelyk het behoort, dewyl alle de vlaemsche geschriften, 't zy kerk-, historie, of andere boeken, ons moeten koomen uyt Belgica, alwaer die tael grootelyks verschilt met die der voorgaende tyden, en dat onder voorwendsel van verbétering, (het geen echter eene waerheyd is.)

Ten anderen, zeggen zy, de vlaemsche boek-werken zyn alhier zeer moeyelyk om bekoomen. Inderdaed, dat maekt een beletsel; maer, met den goeden wil van eenige goede en weldenkende mannen, er waere middel om déeze moeyelykheden te vereffenen of wel grootelyk te verminderen, met by onze boekdrukkers éenige werkskens, 't zy gebede-boeken, 't zy historie of léesboeken, gedienstig voor geloof en zeden, te laeten drukken en uitgéeven, opgesteld in vlaemsch van onze stréeke. Ik geloof niet dat de bemagtiging hiertoe vereyscht van wegens de wettelyke overheyd, zoude eene weigering hebben te lyden; het is te peyzen dat, by déezen middel onze geliefde volks-tael nog voor éen merkelyken tyd in zwang zou blyven.

Men vraeght my of dit wilt zeggen dat men met alle kragt en vlyt zig niet moet begéeven en toeleggen tot het aenléeren der

[p. 110]

wyd beruchte tael van onze édel moedige natie te wéeten: het fransch.

Verre zy van daer, want hedendags, déeze is geworden, niet alleenelyk de spraek van ons eygen Bewind, maer van gantsch Europa, en zelfs van geheel den beschaefden aerdbodem. Om deéze réden is het dat het fransch allen lof en agting weerdig is; ten anderen, men wéet het, die taele is gesprooten uyt éene bewonderensweerdige en overschoone Oorsprong-tael, te weten: het latijn, een weinig ondermengeld, wel is waer, met duytsche, néderduytsche (vlaemsche) grieksche en zelfs britannissche bewoordigingen.

Waerom dan, wy inwoonders van Fransch-Vlaenderen, die het zoo schoon hebben, de taele onzer gebeuren de Belgen, de Duytschen en Déeners niet zien te behouden en wat te leeren?

Is het niet beter twée of dry talen te wéeten als maer éene?

De Kennis en de bewaerenis van het vlaemsch is byzonder voordéelig tot het verstaen van oude geschriften of tytelen de familien betreffende, als ook nog om des te béter te verstaen de benoeming onzer steden, dorpen, landsprochiën, gehugten, wyken, straeten, velden, hofsteden, enz. enz.

Men bemerkt dat in de Provincie Artois éen groot getal prochiën, éen oorspronkelyk vlaemschen naem dragen; dit tuygt dat men eertyds ook aldaer vlaemsch spraek.

Tot Ouderwyck onderwees men nog het vlaemsch in 't jaer 1700. Alle die benoemingen zyn nu jammerlyk, van langzaemerhand, verbastert in eene soort van verfransching; of, om beter te zeggen, verwaelsching, die van niemand verstaen en word, diesvolgens, die géene bediedenisse meer heeft; want het en komt 'er op géen tale méer uyt.

Is dat niet bewéenens weerdig?

Wel aen! met'er tyd, het zoud'er ook met ons aldus geschieden, indien wy de waelen van Artois navolgden.

Het is dan van noode dat eenige verstandige hoofden van ons land ter herte némen de bewaerenesse van onze luyster ryke moeder tael.

Het is hier de plaets van lofréde en manschap op te draegen aen de Heeren bestierders en ledemaeten van het roemweerdig genootschap genaemd (comité flamand) hebbende zynen zetel in de hoogvermaerde stad Duynkerke.

Déeze eerbiedweerdige mannen hebben réeds veel gedaen, en zullen zékerlyk nog véel doen in het toekomende, voor den onderstand ende voortsduering van onze land-tael.

De vlaemsche tael héeft éene gemakkelykheyd van aenléeren, (vermits men vlaming is), dewelke andere taelen niet en hebben; het is genoeg die wel te léeren léezen, om die te kennen schryven, om des zelfs letterkundigheyd te bezitten, zonder zig de herssenen te moeten kreunen, om het geen men naemt de orthograph te

[p. 111]

bestudéeren; ik zeg het nog eens, de dikwilsche léezing der boeken word genoeg.

Het en is 'er niet van zelfs met de andere taelen; namentlyk, het latyn en het fransch. Alleenelyks, om de wetenschap dézer laatste wel te bezitten, en er zig van te konnen bedienen, éen jongen léerling moet jaeren en jaeren studéeren, ten minsten, tot d'elde van 18 jaeren.

Eenen anderen middel tot behoudenis der vlaemsche tael, het is de léering van den Catechismus, (éenigsten vlaemschen boek, die hedendaegs gedood is): het is waer, men mag en men kan daer byvoegen de predicatien en Sermoenen der vlaemsche predikanten; ik moet het zeggen met verheuging des herten, ik ben grootelyks gestigt t'elkens als ik een Sermoen hoore alwaer 'er gesprooken word van de mysterien onzes geloofs (er en zyn geen andere, 't is waer;) maer ik ben het dubbel alswannéer het gegéeven word in tamelyk, echt en goed vlaemsch.

Zommige prédikanten hebben voor grond-regel dat zy niet al te hoogdravende mogen spréeken, uyt vréeze van niet verstaen te worden van hunne toehoorders; dat kan billyk zyn, maer te véel overkoomen ten gunste van dies waere weynig gewag maeken van de zuyverheyd en schoonheyd éener tael; men moet dan, om wel te zyn, wat behouden en wat géven; en langsom méer zuyverder en zuyverder zig uytdrukken, de aenhoorders-vergadering zal 'er zig méde gewennen, allengskens de schoone bewoordigingen béter en béter bevatten, en er uyt nut trekken.

Wel verstaende, ik waene het my niet wien hoegenaemd aen te maenen, verre van daer; het is enkelyks éene overdenking die my in d'herssens spéelt, hoe het moet zyn om wel te gaen.

Eyndelings, het waere te wenschen dat alle de géene die schryven of spréeken in vlaamsche-tael, voor het geméente, zoo weinig uytheymsche-bastaert of uyt andere talen geleende woorden te gebruyken als 't mogelyk is, dewyl Flandrina ryk genoeg is om haer zelven cierlyk op te toeyen, (men verstae de vlaamsche tael.)

Waer is eene tael op d'aerde die zig zoo gedoogzaam, zoo goedwilliglyk, ja, zoo luysterlyk plooyt onder het breyn, onder de penne der dichters! Men ga hier te raede: J. Vanvondel, meester Andries Stéven, M^er Marinus Modewyck van Bergen, Ferdinandus Loys der Paters Guillelmiten van Péene, en den nog lévenden en wakenden héer Leconte van Belle; ook myn héer Deswaen van Duynkerke, enz. enz.’

Eilaas, de ‘nog levende en wakende heer Leconte van Belle’ wierd op maandag den 8sten van Oostermaand 1889, tot Belle in Fransch-Vlanderen, begraven; maar, God zij gedankt, Heer Adolf De Muynck, medehoofdman van de Vlaamsche Schouwburggilde aldaar, sprak zijne lijkrede uit, in 't Vlaamsch, half op dicht en half anderszins, spijts het geweld en de uitdoovende wreedheid van de Fransche Taalmoordenaars!