Bible in duytsche (Delftse bijbel 1477)

§ Capittel .iij

1

NAbugodonosor maecte een gulden beelde die tsestich cubitus hoghe was ende ses cubitus wijt: ende hi settese in tvelt van duran in die prouincie van babilonien.

2

Ende nabugodonosor die coninc sant om te vergaderen die baroenen ende die meesters ende die rechters ende die hertoghen ende die tyerannen ende die prouoesten. ende alle die princen vanden lantscepen dat sij vergaderen souden ter consecracien van desen beelde die die conlnc nabugodonosor gherecht had.

3

Doe worden vergadert die baroenen ende die meestes ende die rechters ende die hertoghen die tyrannen ende die voerbarighe die inden machten waren gheset. ende alle die princen vanden lantscepen: om dat sij te gader comen souden ter consecracien vanden beelde die den coninc nabugodonosor gherecht had. Ende si stonden inder beelden aenscouwen die de coninc nabugodonosor geset had

4

ende een heraut riep starckelic. Men seit v luden volke ende gheslachten ende den tonghen:

5

in die vre dat ghi horen sult den gheluut vander trompen ende vander floyten ende vander herpen ende vander tamburen ende vander sanctorien ende vander simphonien ende van allen manieren van sueten ghelude: soe valt neder ende aenbeet die gulden beelde die de coninc nabugodonosor gheset heeft.

6

Want soe wie datse niet lancs nedervallende aenbeden en sal: men sallen in die selue vre werpen in enen fornayse met barnenden vyere.

7

Ende hier na thant alst volc hoerde dat gheluut vander trompen ende vander floeyten ende vander herpen ende der sabucen ende der sanctorien ende der simphonien ende van allen manieren van sueten ghelude: so vielen alle volcke gheslachten ende tonghen ende aenbeden die gulden beelde die de coninc nabugodonosor gheset had.

8

Ende staphans inden seluen tiden soe quamen voert caldeeusche mannen ende wroechden die ioden:

9

ende seiden nabugodonosor den coninc. Coninc leue ewelike.

10

Coninc du hebste een gebot gheset dat elc mensche die horen sal dat geluut vander trompen ende der floeyten ende der harpen ende der sambucen ende der sanctorien ende der simphonien ende van allen manieren van gesueten lude nederuallen sal ende aenbeden den gulden beelde:

11

mer so wie niet nederuallen en sal ende aenbeden den gulden beelde datmen werpen sal in een fornayse mit berneden vyere.

12

Mer het sijn ioden die du geset hebste bouen den wercken des lantscaps van babilonien sydrac mysaac ende abdenego: coninc dese mannen hebben dijn ghebot veronwaert.

[p. *650]

Ende si en oeffenen dijn goden niet: ende si en aenbeden die gulden beelden niet die du gherecht hebste.

13

Doe beual nabugodonosor in toorne ende in gramscepe. datmen halen soude sydrac mysac ende abdenago. Ende men brachtse te hant in des conincs aenscouwen:

14

ende die coninc nabugodonosor sprac ende seide hem. Sydrac mysac ende abdenago. ist waer. en oeffendi mine goden niet ende aenbedi niet die gulden beelde die ic geset heb?

15

Nv hier om of gi ghereet sijt in so wat vren dat ghi horen sult dat geluut vanden trompen ende der floeyten ende der herpen ende der sambucen ende der sanctorien ende der simphonien ende van alle manieren van sueten gelude: soe valt neder ende aenbeet die gulden beelde die ic gemaect heb. want ist dat ghise niet aen en beet. so salmen v werpen in die selue vre in den fornaeyse mit barnenden vyere. Ende wie is die god die v sal moghen verlossen van mijnre hant?

16

Ende sydrac ende mysac ende abdenago antwoerden den coninc nabugodonosor ende seiden. Wi en mogen di van deser dinc niet antwoerden.

17

Want sich onse god die wi oeffenen mach ons verlossen vanden fornaysen mitten barneden vyere: ende van dinen handen o coninc te verlossen.

18

Ende ist dat hijs niet en sal willen. soe ist di bekent coninc. dat wi dijn goden niet en oeffenen: ende wi en aenbeden die gulden beelden niet die du op gherecht hebste

19

Doe wort nabugodonosor veruolt mit toerne. ende sijn aensichte wort verwandelt op sydrac mysac ende abdenago: ende hij beual datmen die fornayse seuenwarue mere ontsteken soude danmen plach:

20

ende hi beual alte starcke mannen van sinen heere dat si sydrac mysac ende abdenago handen ende voeten binden souden. ende dat sijse werpen souden inden fornayse mitten barnenden vyere

21

Ende haestelic waren die mannen ghebonden met haere nederclederen ende myteren ende ghescoyte ende clederen sijn sij gheworpen int midden vanden fornayse des bernende vyers.

22

Want sconincs ghebot dwanc dit te doen Want die fornayse was alte seer ontsteken. Mer die vlamme verbrande die mannen die sydrac misac ende abdenago gheworpen hadden in die fornaysen

23

Mer dese drie mannen dat is sydrac mysac ende abdenago. vielen in midden die hette vanden barneden vyere te gader gebonden.

Dat hier volghet en vant iheronimus inder hebreeuscher boocken niet.

24

Ende si wanderden in midden der vlammen louende gode ende benediende den here.

25

Ende azarias stont ende bede aldus. ende hi ondede sinen mont in midden tvyer ende seide.

26

Here onser vader god du biste gebenedijt ende te louene. ende dijn name is gloriose inden werelden:

27

want du biste gerechte in alle dien dattu ons gedaen hebste. ende alle dijn wercken sijn gewarich ende dijn weghen gerechtich: ende alle dijn vonnissen sijn gherechtich.

28

Want du hebste gewarighe vonnisse gedaen na alle dattu op ons gebracht hebste. ende optie heilige iherusalem onser vaderstat: want du hebste al dit op ons ghe-

[p. *651]

bracht in waerheden ende in vonnissen om onser sonden wil.

29

Want wij hebben ghesondicht ende onrechtelijc ghedaen van di wech gaende. ende wi hebben in allen misdaen:

30

ende wi en hebben dine gheboden niet gehoert: noch ghehouden noch ghedaen also du ons beuolen hadste om dat ons wel wesen soude.

31

Hier om al dattu op ons ghebracht hebste ende dattu ons ghedaen hebste dat hebstu in ghewarighen vonnisse ghedaen:

32

ende du hebste ons geleuert in die handen vanden onghenadighen vianden ende alte quaet ende ouerdadich: ende enen ongherechtigen coninc ende alte quaet ouer al aertrijc.

33

Ende nv en moghen wi den mont niet ondoen. Want wij sijn dijn knechten te lachter ende te scanden gheworden: ende den ghenen die di oefenen.

34

Wi bidden dattu ons niet ewelic en leuerste om dijns namen wille: ende en scheide dijn testamente niet noch

35

en neme dine ontfermicheit van ons luden niet om abrahams wille dinen gheminden ende om ysaac dinen knechte ende om israhel dinen heiligen:

36

dien du ghesproken hebste ende beloeft dattu haer saet menichfoudighen soutste ghelijc den sterren des hemels. ende gelijc den sande dat ant ouer vander zee is:

37

want here wi sijn ghemindert mere dan enighe luden: ende wi sijn huden tonder in al tlant om onser sonden wil.

38

Ende in deser tijt en is prince noch prophete noch leidsman noch holocauste noch sacrificie noch wieroec verbrant noch stat van primicien voer di.

39

dat wi ontfermicheit mochten vinden: mer in bedroefder sinne ende in gheeste der oetmoedicheit moeten wi worden ontfaen

40

ghelijc in holocausten van rammen ende van stieren ende gelijc in dusentigen van vetten lammeren. alsoe moet huden onse sacrificie werden in dinen aenscouwen soe datti bequame si: want en is ne geen scande den ghenen die in di betrouwen.

41

Ende nu so volgen wij di in al onse herte ende wi ontsien di. ende wi soken dijn aenschijn.

42

En bescame ons niet: mer doch mit ons na dijne sachtmoedicheit ende nae dine menichfoudicheit dijnre ontfermicheit:

43

ende verlos ons in dinen wonderen ende geef dinen name glorie here:

44

si moeten alle bescaemt worden die dinen knechten quaet aenbrenghen. Si moeten bescaemt worden in alle machticheit ende haer starcheit moet worden vertreden

45

ende si moeten weten dattu die here god alleen sijtste: ende glorioes bouen alle der werlt.

46

Ende sconinc knapen diese inden fornayse gheworpen hadden sij en cesseerden niet die fornaysen te doen branden mit werck ende mit harsche ende mit peke ende mit spaenderen:

47

ende die vlamme scoot wt bouen den fornaysen neghen ende veertich cubiten:

48

ende si brac wt ende verbrande den ghenen diese vant. neuen den fornayse vanden caldeeuschen.

49

Ende sheren enghel quam neder in die fornayse mit azaria ende sine ghesellen: ende hi wayde die vlamme vyers vter fornayse

50

als een wayende wint van douwe: ende tvyer en ghenaecte hem alle bedalle niet noch en beserichdse noch en brachte hem ne ghene moeynisse an.

[p. *652]

51

Dese drie loefden doe als mit enen monde ende glorificeerden ende benediden gode inden fornayse ende seiden.

52

Du biste ghebenedijt onser vader god: ende te louene ende bouen opuerheuen inden werlden. Ende die heiligen name dijns glorie is ghebenedijt: ende te louen ende bouen op verheuen in alle werelden.

53

Du biste ghebenedijt inden heiligen tempel dijnre glorien: ende bouen alle te louen ende bouen opuerheuen inden werelden.

54

Du biste gebenedijt inden trone dijns riken: ende bouen alle te louene ende bouen opuerheuen inden werelden.

55

Du biste gebenedijt du die aensietste die nederste ende die stoelen bouen cherubim: ende loeflic ende verheuen in die werelden

56

Du biste ghebenedijt inden firmamente des hemels: ende te louen ende glorioes inden werelden.

57

Ghebenedijt alle sheren wercken den heer: loeften ende verheften inder werelden

58

Ghebenedijt gi enghelen des heren den here: loeften ende verheften inden werelden.

59

Ghebendijt gi hemelen den here: loeften ende verheften inden werlden.

60

Benedijt alle wateren die bouen den hemele sijn die here: loeften ende verheften inden werelden.

61

Benedijt alle sheren virtute die here: loeften ende verheften inden werelden.

62

Benedijt sonne ende mane die here: loeften ende verheften inden werelden.

63

Benedijt gij sterren des hemels den here: loeft hem ende verheft hem inden werelden.

64

Benedijt alle reghen ende douwe den here: loeften ende verheften inden werelden.

65

Benedijt alle gheesten gods den here: loeften ende verheften inden werelden.

66

Benedijt vyer ende hetten den here: loeften ende verheften inden werelden.

67

Benedijt hette ende coude den here loeften ende verheften inden werelden.

68

Benedijt douwe ende rijm den here: loeften ende verheften inden werelden.

69

Benedijt vorst ende coude den here: loeften ende verheften inden werelden.

70

Benedijt ijs ende snee den here: loeften ende verheften inden werelden.

71

Bendijt nacht ende dach den here: loeften ende verheften inden werelden.

72

Benedijt licht ende donckerheit den here: loeften ende verheften inden werelden.

73

Bendijt blixem ende wolcken den here: looft hem ende verheft hem inden werelden.

74

Laet die aerde ghebenedien den here: ende sal hem lonen ende verheffen in die werelden.

75

Benedijt berge ende houele den here: loeften ende verheften inden werelden.

76

Benedijt alle dinc dat vter aerden groeit den here: loeften ende verheften inden werelden.

77

Benedijt fonteynen den here: looften ende verheften inden werelden.

78

Benedijt zee ende riuieren den here: looften ende verheften inden werelden.

79

Benedijt waluisch ende alle die in twater worden beruert den here: loeften ende verheften inden werelden.

80

Benedijt alle die vogelen des hemels den here: loeften ende verheften inden werelden.

81

Benedijt beesten ende alle quicke den here: loeft hem ende verhoget hem inden werelden.

82

Gebenedijt gi menschen kinderen den here: loeften ende verhoechten inden werelden.

83

Laet israhel benedien den here: ende sal hem louen ende verhoeghen in die werelden.

84

Benedijt sheren papen den here: louet hem ende verhoechten in die werelden.

85

Benedijt sheren knechten den here: loeften ende ver-

[p. *653]

hoechten inden werelden.

86

Benedijt ghij gheesten ende gi gherechtiger sielen den here looften ende verhoechten inden werelden.

87

Benedijt ghi heilighe ende oetmoedighe van herten den here: loeften ende verhoechten inden werelden.

88

Benedijt anania azaria misahel den here: loeften ende verheften inden werelden: want god heeft ons verlost vander hellen ende hi heuet ons behouden ghemaect van die hant des doots: ende hi heeft ons verlost vander midden eenre barnender vlammen: ende hi heeft ons verlost van midden den vyere.

89

Beliet den here want hij is guet: want inden eweliken is sine ontfermicheit.

90

Benedijt alle religiosen den here god der goden: looft hem ende belyet hem: want in allen werlden is sine ontfermicheit

Tot hier en vant iheronimus in hebreusche niet mere. mer dat hier voert staet toech hi wt theodocius boec.

91

Doe verwonderde hem nabugodonosor die coninc ende stont haestelic op: ende seide tot sinen edelen volcke. En worpen wi niet drie mannen gebonden int tvyer? Ende si antwoerden ende seiden den coninc waerlike. Ia ghi coninc.

92

Ende die coninc antwoerde ende seide. Siet ic sie vier ongebonden mannen wanderen in midden den vyere: ende in hem luden en is niet ghearghert: ende des vierdes gedaente is gelijc den gods sone.

93

Ende doe ginc nabugodonosor ter doren vander fornaysen mitten barneden vyer ende hi seide. Sydrac mysac ende abdenago des hogen gods knechten: gaet wt ende coemt. Ende te hant quamen sydrac mysac ende abdenago van midden den vyere.

94

Ende sconincs baroenen ende sijn meesters ende sijn rechters ende sijn machtige vergaderden ende sij besagen dese mannen. want dat vyer en had ne ghene macht in hem ghehadt: ende dat haer hare van haren hoefden niet verbrant en was. ende dat haer nederclederen niet en worde verwandelt: ende dat die hette vanden vyere doer hem niet leden en was.

95

Ende nabugodonosor gaf wt ende seide Gebenedijt si haer god dats sydrac mysac ende abdenago: die sinen engel gesonden heeft ende heeft sine knechten verlost die in hem gheloefden: ende sconincs woort verwandelden si: ende haerre lichamen leuerden si dat si niet dienen noch aenbeden en souden ne genen god. sonder haren god.

96

Hier om is van mi dit ghebotwtghegeuen: datmen alle volke gheslachte ende tonge. so wie dat blasphemie spreken sal ieghen sydrac mysac ende abdenago god moet verderuen: ende sijn huys sal te niet ghedaen werden. Want ne gene ander god en is: die aldus mochte verlossen.

97

Doe verhief die coninc in die prouincie van babilonien sydrac mysac ende abdenago.

98

Nabugodonosor die coninc allen volcke ende luden ende tonghen die in alder werelt wonen: paeys moet v worden gemenichfoudicht.

99

Die hoghe god heeft bi mi ghedaen teykenen ende wonderen. Daer om so ghenoechde mij te vermarene

100

sine teykenen want si sijn groot: ende sijn wonderen. want si sijn starc: ende sijn rijc is ewelic rijc: ende sijn machte is in gheslachten ende gheslachten