De Beweging. Jaargang 15

[p. 323]

Een afscheid

Nu De Beweging na dit nummer zal ophouden te verschijnen, wensch ik met een enkel woord afscheid te nemen van medewerkers en lezers.

Menigeen van hen heeft zich beklaagd, deze dat hij voortaan de afleveringen niet meer ontvangen, gene dat hij de gelegenheid ontberen zou ze te helpen saamstellen; ook werd door verscheidene stemmen het heengaan betreurd van een tijdschrift, dat - zeide men - van belang was voor het nederlandsch dichterlijk en geestes-leven.

Als dergelijke klachten tot mij persoonlijk gericht werden, heb ik er niet volmondig mee ingestemd.

Ik heb het voorrecht gehad de strijd voor het dichterschap, die door mij als het eigenlijke in de herleving van onze letteren omstreeks 1880 gezien werd, gedurende tal van jaren, in een onafgebroken reeks van tijdschrift-afleveringen te kunnen voortzetten. Nu de mogelijkheid daartoe me ontvalt, is het niet op een ongelegen oogenblik, maar juist nadat mijnerzijds vrijwel alles was te berde gebracht wat ik in onmiddelijk verkeer met mijn tijdgenooten wenschte uittespreken. Vandaar dat ik niet het gevoel heb in het midden van mijn arbeid gestoord te worden, maar - gehoorgevend aan de drang van de omstandigheden - met volle voldoening een arbeid afsluit die ik in hoofdzaak voltooid kan noemen.

Tijdschriften hebben juist zoo lang beteekenis als zij tot verzamelplaats dienen voor gelijkgestemde geesten.

Als in 1894, toen de oorspronkelijke bond van jonge schrijvers was uiteengevallen en hun tijdschrift ten onder ging, de oprichters van het Tweemaandelijksch Tijdschrift niet een krachtig Verzamelen! hadden geblazen, zou dit een schade beduid

[p. 324]

hebben zoowel voor de vastheid van het nederlandsch letterkundig oordeel als voor de samenhang tusschen een groot aantal tijdgenooten. Niet zoozeer strijdlust was toen noodig als een vereenigende, zelfs verzoenende gezindheid die de naar alle zijden uit elkaar gestovenen tezamenbracht en de goede werkingen van onze jeugdbeweging bevestigde en voortzette. Maar in 1905, toen juist tengevolge van deze noodzakelijke tempering en uitbreiding de poëzie gevaar liep verstikt te worden door het maatschappelijk geworden proza, diende de strengste afscheiding in De Beweging om de dichterlijke elementen bijeen te houden en te versterken. Een geslacht van jongere dichters stond voor de keus zich aaneen te sluiten om hun natuurlijk middelpunt, of wel in vruchtelooze verwarring, weerstrijdigheid en verbizondering elk zijn eigen weg te gaan. Zij kozen het eerste en het bestaansrecht van De Beweging was bewezen door die saamwerking. Tot het laatst toe heeft zich dit verband gehandhaafd, en wanneer er nu nog een reden zou zijn ons tijdschrift voorttezetten, dan ligt ze in de eensgezindheid van die jongere dichters die er hun orgaan in zien.

Wie mijn opstellen in De Beweging, vooral mijn Boeken, Menschen en Stroomingen gelezen heeft, zal moeten toegeven dat ik getracht heb, ten eerste het dichterschap, in zijn meest verschillende uitingen, en op velerlei gebied, de plaats te verschaffen waarop het aanspraak heeft, ten tweede een jonger geslacht bewust te maken van zichzelf.

De eene taak zoowel als de andere is afgeloopen.

Heb ik dus persoonlijk geen reden de ongunst van het lot te beklagen die een verder verschijnen van het tijdschrift onmogelijk maakt, toch betreur ik niet alleen de vermoedelijke vermindering van mijn verkeer met medewerkers en lezers, maar ook het ophouden van een uitgaaf die dichters, kunstenaars en geleerden bijeenbracht in een gemeenschap van smaak en denkbeelden.

Niet dat er een maandschrift minder dan vroeger zal zijn, bedroeft me, maar dat er na het verdwijnen van De Beweging geen enkel algemeen tijdschrift in Nederland zijn zal dat de uiting is van zulk een gemeenschap.

Maandschriften bestaan ten onzent terwille van schrijvers

[p. 325]

en lezers, en ze bevatten soms belangwekkende, vaker onbeduidende bijdragen. Maar er bestaan er geene terwille van een idee en geene bezitten dus in zichzelf de maatstaf waaraan al hun bijdragen moeten beantwoorden.

Dit gemis aan eenheid maakt ze tot de werktuigen van velerlei elkaar kruisende en bestrijdende belangen en invloeden: werkinglooze opeenhoopingen van stof die stuur noch richting heeft.

Geen van hen staat daarom in een levende verhouding tot het nederlandsche kunst- en geestesleven. De telkens weer nieuwe krachten die daaruit opkomen, wel verre van erdoor gebaat te worden, zien in elk van hen een vijand.

Vandaar dat jongeren zich altijd opnieuw hun taak vinden aangewezen. Zij moeten zich vereenigen tot een eigen uitgaaf.

De Beweging deed dit voor hen, bracht hen samen, gaf hun ruimte om hun woord te doen.

Nu De Beweging ophoudt, blijft die taak hun overgelaten. De leiding van de tijd zullen zij niet kunnen nemen voor zij in staat zijn tot vestiging van een nieuw, een gezaghebbend tijdschrift. Met meer dan koelbloedige belangstelling wordt hun werkzaamheid door mij tegemoet gezien.

Albert Verwey.