De Beweging. Jaargang 14

[p. 296]

Politieke aanteekeningen

Een rechtsch ministerie onder katholieke leiding is opgetreden. Napleiten voor een nationaal kabinet heeft daarom thans geen zin meer. De proef wordt genomen en de ervaring moet worden afgewacht. Bovenal dient in 's lands belang loyale steun gegeven te worden aan de bewindslieden, die ongetwijfeld naar hun beste weten en met inspanning van alle kracht zullen trachten de neutraliteit te handhaven en den heerschenden noodtoestand te verlichten. Gelukt het hen, dan des te beter. Ondervinden zij bij hun streven groote moeilijkheden, dan moet elke poging om hen te steunen, en voor hen vertrouwen te winnen, door alle partijen beschouwd worden als een algemeen belang. Dat sluit echter kritiek niet uit, mits onder twee voorwaarden. Ten eerste moet de kritiek opbouwend zijn, maar ten tweede moet de kritiek op den juisten tijd uitgeoefend worden. Geen van beide is gemakkelijk. De onderwerpen van het aanstaande regeeringsbeleid zijn te ingewikkeld, dan dat een opbouwende kritiek kan worden geimproviseerd. De regeeringsdaden zijn te urgent dan dat zij uitstel gedogen totdat de kritici zich ingewerkt hebben.

De publieke briefwisseling tusschen den burgemeester van Rotterdam en den reeds demissionairen minister van landbouw was hiervoor leerzaam.

Aan de eene kant omdat een minister vroeg om steun ten einde vertrouwen te vestigen in 't regeeringsbeleid, en een te late kritiek afwees. Daartegenover echter omdat voor een opbouwende en rechttijdig gegeven kritiek op de regeeringsdaden, nog vóórdat de ongunstige resultaten ervan aan 't licht kwamen, geen gelegenheid bestond of was verschaft.

Dat is van groote beteekenis, en een les voor de directe toekomst; vooral wanneer de oorlogsomstandigheden buiten het toedoen van onze regeering de nood aldoor zullen doen stijgen,

[p. 297]

en daarmede ook de steeds dreigender ontevredenheid. Is dit niet het geval, en kan gerekend worden dat de uiterste schaarschte aan voedsel, kleeding en schoeisel binnenkort iets verlicht zal worden, dan mag de nieuwe regeering ook hopen dat er berusting onder 't volk zal komen.

Omgekeerd echter is de kritiek, en wel tot ernstige verwijten verscherpte kritiek, onvermijdelijk.

Vermoedelijk zal dit reeds blijken bij de eerste ontmoeting van de nieuwe regeering en de nieuwe Tweede Kamer. In elk geval zullen parlementaire vragen en interpellatie's de nieuwe ministers en in 't bijzonder minister van Ysselsteyn blijven bestoken, ondanks het feit dat er van hun tijd en hun kracht voor de dagelijksche zorgen reeds veel gevergd wordt.

Daarom is het te hopen dat er reeds van den aanvang af bij de regeering en volksvertegenwoordiging het inzicht en de wil bestaat om de vroegere fouten te vermijden en de kritiek vruchtbaar te maken.

Wat is daaraan te doen? Openbare demonstratie's van debateerkunst zijn daarvoor alleen dan nuttig, indien zij principieel en zakelijk goed voorbereid zijn. Vermeden kunnen zij niet worden, want ongetwijfeld zal er groot meeningsverschil blijven bestaan. De belangen, en in 't bijzonder die der agrarische bevolking en die der stedelijke arbeiders botsen te sterk tegen elkaar. Maar wel kan vermeden worden een nuttelooze strijd, die bovendien gevaarlijk kan worden voor de rust in het land, en daardoor tevens voor de uitvoering van noodzakelijke maatregelen, in welke richting die zich dan ook bewegen.

En dit is uitsluitend te bereiken, doordat zoo mogelijk het geheele publiek, maar voor alles de Kamerleden goed en vooral ook bijtijds worden ingelicht over alle zaken en feiten, die in staat stellen om de ontwikkeling der toestanden juist te beoordeelen.

Een eerste stap in deze richting is de instelling eener Kamercommissie, die in nauwe samenwerking treedt met den minister over alle onderwerpen van crisisbeleid. Niet individueele leden der volksvertegenwoordiging en dan elk betrokken bij een klein onderdeel van de crisistaak, maar een zuiver orgaan van de Tweede Kamer, door haar gekozen en bevolmachtigd, moet

[p. 298]

zich van alle beginselen van het crisisbeleid op de hoogte stellen.

En dan met de zuiver aangegeven taak om de parlementaire discussie's over de hoofdzaken, dus de beginselen waarop alle uitvoeringsmaatregelen berusten, ernstig voor te bereiden.

Niet alleen met de regeering, maar ook met de geheele Kamer zou deze commissie in een voortdurende verbinding moeten blijven.

Zullen regeering en volksvertegenwoordiging beide daartoe bereid zijn, en zullen zij elkaar spoedig genoeg vinden voor een dergelijke samenwerking? Die vraag zal snel genoeg beantwoord worden. De toeschouwer kan zich niet in veronderstellingen wagen en heeft nog alle hoop op wat er uit de sterk sprekende nieuwheid van Kabinet en Kamer voor goeds te voorschijn kan komen.

Want nieuw zijn ze. Wordt al de ervaring gemist bij het groot aantal der pas opgetredenen in beide college's, daartegenover staat dat de tijd van hen vergt de beschroomdheid te vergeten, en met frisch inzicht en ijver een nieuwe periode te gaan beginnen. In 't bijzonder zal het Nederlandsche volk nieuwsgierig zijn naar de opvatting die Kabinet en Kamer zullen toonen te bezitten van hun taak. Op den duur zal pas kunnen blijken of zij de kracht hebben om de taak te volvoeren. Maar reeds direct bij het eerste optreden zal er gelegenheid zijn om waar te nemen of zij zich vrij willen maken van de vele belemmeringen voor het rechtuit aankijken eener dreigende werkelijkheid. Onder die belemmeringen is wel de allerergste: de politieke sleur.

Niemand zal ontkennen dat groote politieke tegenstellingen nut kunnen hebben, maar vooral in een tijd als wij nu beleven wordt toch ook de betrekkelijke waarde ervan duidelijk gevoeld. Cleriaal of anti- (wil men a-) clericaal, kapitaal en arbeid zijn leuzen in staat om groepeeringen te maken wanneer de gezamentlijke eenheid niet in gevaar is, en niet om een krachtige uiting vraagt. Wanneer dit echter, zooals thans, wel het geval is, wanneer kerkelijken en onkerkelijken evenzeer als bezitters en nietbezittenden getroffen kunnen worden door oorlog of honger, dan gaat de strijd daartegen boven den onderlingen. Deze laatste behoort niet opgeheven te worden. Een volledige godsvrede is na vier jaren invloed van den oorlog en ten opzichte van vele

[p. 299]

politieke kwestie's verderfelijk. Maar de onderlinge strijd moet werkelijk onderling blijven, dat wil zeggen in het gestadige bewustzijn eener eenheid. Die strijd moet ook zoo gevoerd worden dat de eenheid geen oogenblik in gevaar komt, en dat een krachtige samenwerking steeds mogelijk is. De nieuwe regeering heeft in de troonrede niet overduidelijk getoond dat zij dit voor alles wil bevorderen. Onwillekeurig dringt zich eene vergelijking op met het Kabinet Cort van der Linden. Dit had bij zijn optreden twee groote punten van het linksche program te verwerkelijken n.l. het algemeen kiesrecht en het staatspensioen. Om dit te doen poogde het allereerst een verzoenende nationale oplossing te verkrijgen.

Het nieuwe kabinet zet voor de verzekerings- en de onderwijskwestie ook wel de verzoenende oplossing op haar program, doch begint allereerst met den wil der rechterzijde op te dringen. Het is als of gezegd wordt: eerst bukken, en dan zullen wij verder zien, waardoor het aan de oppositie wordt overgelaten of deze den ouden strijd weer direct zal doen ontbranden.

Wanneer deze houding een noodzakelijk gevolg moet heeten van het parlementaire karakter van dit kabinet tegenover het extra-parlementaire van het vorige, ligt de vraag voor de hand of wij met zoo'n karakterverandering wel zóóveel vooruit zijn gegaan als de demokraten beloofden.

In elk geval is het van beteekenis om te zien hoe de nieuwe Tweede Kamer zich zal houden.

Door het optreden van vele nieuwe leden en het verdwijnen van verschillende ervaren politici, vooral ook door dat nieuwe groepen zich hebben gevormd, moet de eenheid van het college hebben geleden.

Te verwachten is dat er tusschen de groepen groote lust zal zijn tot onderlinge uiteenzettingen en strijd. Daardoor wordt de toch al zoo bezwaarlijke werkwijze van de Kamer er niet gemakkelijker op.

De verwachting dat er een overheerschende neiging zal zijn om het reeds deerlijk toegetakelde prestige van de Kamer te herstellen door een krachtige en waardige houding van het college als één geheel, kan niet hoog gespannen zijn.

Want de eisch dat het aanzien der volksvertegenwoordiging

[p. 300]

vooral en allereerst door de regeering hoog gehouden wordt, zooals die eisch in de afgeloopen jaren herhaaldelijk door de meest vooruitstrevende Kamerleden werd gesteld, is onbillijk en onjuist. Gezag zoowel bij het volk, als ook bij de regeering verkrijgt de Tweede Kamer slechts op de manier, waarop elk gezag verworven wordt: door krachtige en wijze daden.

Wat die behooren te zijn behoeft nauwelijks betoogd te worden. Het is eenvoudig genoeg. De Kamer moet haar werk zoo inrichten dat zij zich degelijk en vlug met de regeering verstaat. Daarbij is gelegenheid te over om ‘politiek te maken’ dat wil zeggen om de lijnen van staatsbeleid op den grondslag van verschillend beginsel en inzicht duidelijk te doen spreken. Het is niet alleen overbodig, maar ook schadelijk, en dit zoowel voor de regeeringstaak als ook voor de politiek zelf, wanneer een overgroot deel van den beschikbaren tijd besteed wordt aan politieke bespiegelingen en schijngevechten, terwijl het eigenlijke urgente werk wordt verwaarloosd, verwaterd of in de war gestuurd, zoodat eene regeering haar toevlucht zoekt bij eigenmachtig optreden of doorzetten van haar wil met bedreiging van portefeuille-kwestie's.

Bij de vele actueele problemen, zoowel tijdens de oorlogstoestanden als die welke na den vrede gesteld zullen worden, zou menigeen de Kamer bezield wenschen met den ijver en den drang eener constituante. Wel niet in dien zin dat zij nieuwe staatsinstellingen ontwierp, maar dat zij toch den moed had om de regeering te drijven tot het onder de oogen zien (en wel in samenwerking met de levende politieke krachten in de partijen) van inderdaad groote bestuurshervormingen zonder zich aan het bestaande vast te klemmen.

Ook daarvoor ware het onmiddellijk instellen eener parlementaire crisis-commissie een eerste stap. De beste krachten onder hare leden, moesten in het werk dier commissie een taak zien die geen nevenwerk toeliet. Zoo konden zij dan een voorbeeld geven van een nieuwe opvatting van 't werk der volksvertegenwoordiging, een voorbeeld dat nog gerust op menig ander gebied mag worden gevolgd.

21 Sept. 1918.

Is. P. de Vooys.