De Beweging. Jaargang 13

[p. 71]

Boekbeoordeelingen

Dr. W. van Ravesteyn: Wereldoorlog, met een Voorwoord van Henriette Roland Holst. Zutphen, W.J. Thieme & Cie., 1916.

De 12^de December 1916 zal een gedenkwaardige dag blijven. De centrale mogendheden hebben aan de Entente voorgesteld vredesonderhandelingen te openen.

Zij zouden dat niet gedaan hebben als zij het eenigszins hadden kunnen vermijden. Als zij nog de minste kans gezien hadden hun doel te bereiken door de wapenen, zouden zij niet de eerste geweest zijn om het neerleggen van de wapenen ter sprake te brengen. Dit op zichzelf is al een teeken dat wij dicht bij een einde zijn.

Een ander teeken is dat de Entente de onderhandeling niet afwijst, maar haar afhankelijk stelt van een door de Centralen af te leggen voorloopige verklaring, waarvan de zin in haar antwoord wordt aangegeven. Deze zin: herstel, vergoeding, waarborgen, is al meer dan een voorstel tot onderhandeling. Hij is een aanwijzing van de grondslag waarop vrede, naar het inzien van de eene partij, mogelijk is. De andere kan nu een grondslag zooals zij hem wenscht, in overweging geven. Dat zijn er dan twee waarvan het mogelijk moet zijn de gemeenschappelijke derde te vinden, tenzij die twee elkander volstrekt uitsluiten. Maar met het zoeken van een gemeenzame grondslag is - of het slage of niet - voor het eerst sinds Augustus 1914 het woord weer in de plaats getreden waaruit het zwaard het verdrongen had en het treedt erin als de vijand van het zwaard. Wie het nu weer zou willen verwijderen, zou dat zeker niet beproeven zonder dubbele bedachtzaamheid. Het zou zijn of hij niet maar, zonder meer, de oorlog voortzette, maar of hij, na een nieuw vergrijp, een tweede begon.

[p. 72]

Indien deze onderhandelingen willens en wetens zouden worden afgebroken, zou dit de uitbarsting beteekenen van een nieuwe, een nog misdadiger oorlog.

De ware grondslag toch van een vrede is niet dat men, na zooveel jaren wapengeweld als men zich in het gezicht van God en menschen dorst veroorloven, nu eens voor een poos zijn belangen door woorden regelt, maar hij is, hij moet zijn, de overtuiging dat altijd het woord sterker behoort te zijn dan het zwaard. Dat van die overtuiging is afgeweken, dat was de gruwel van de wereld-oorlog. Dat men er nog eens van zal afwijken, nadat men elkander tot spreken genaderd is, moet ondenkbaar zijn.

Dr. van Ravesteyn, - ter aankondiging van wiens geschrift ik de pen opnam - betoogt dat in deze oorlog de staten voor de belangen van het buiten hun grenzen belegde kapitaal opkomen. Zeker zijn deze belangen er voor een groot deel schuldig aan, al zijn zij niet de eenige - er zijn nooit belangen die het rijk alleen hebben behalve in de gedachten van dogmatici -; maar heeft men ooit gehoord dat dergelijke stoffelijke belangen, indien men wilde, niet tot overeenstemming konden gebracht worden door samenspreking? Niet, natuurlijk, wanneer men vast besloten is niet naar billijkheid maar naar macht te handelen. Het is dan trouwens licht mogelijk elkaar om een bord boonen doodteslaan. Maar welke samenspreking gedijt ooit anders dan die gevoerd wordt in billijkheid, - dan die waar billijkheid de ziel van is?

Van de opstellen die tijdens de oorlog in tijdschriften verschenen, vond ik naast die van de heer Colijn, (waarin met zaakkennis over de oorlogvoering gehandeld werd), die van Dr. van Ravesteyn het leerzaamst. Hij wist de wereldbelangen waarvoor hij oog had over alle grenzen te onderscheiden, hij was thuis in belangwekkende studies uit den vreemde, hij had scherpte van blik en kennis van de europeesche geschiedenis en daardoor ruimte van overzicht en vergelijking. Zelf getuigt hij dat zijn arbeid journalistisch en dus vluchtig is: dit erkennende moeten wij eraan toevoegen dat ook zijn vluchtigheid zich beweegt boven kontroleerbare gegevens. Reden genoeg om deze artikelen, nu ze gebundeld zijn, ter lezing aantebevelen, ook wanneer, naar we hopen, de oorlog aanstonds tot de geschiedenis behoort.

A.V.