De Beweging. Jaargang 12

[p. 213]

Een vingerwijzing
Door
Albert Verwey

Het is nog niet zoo lang geleden dat jeugdige Vlamingen, en ook Nederlanders, de meening uitspraken dat, in tegenstelling tot het centraliseerende fransche bestuur, het duitsche meer federalistisch was aangelegd, zoodat aan dit laatste een klein volk zich met minder gevaar dan aan het eerste zou kunnen toevertrouwen.

Ik weet niet hoe zij er nu over denken, nu de duitsche organisatie van de burgerlijke dienst, voor zij in 't vaderland nog is ingevoerd, in het bezette gebied alvast in werking is gesteld. En dat niet met de zachtzinnigheid die erop uit is gevoelens te ontzien, en tenminste een schijn van vrijwilligheid te geven aan wat inderdaad een pijnlijke noodzaak is.

‘Alle gezonde mannen zonder onderscheid - schrijft Kardinaal Mercier, aartsbisschop van Mechelen - worden medegenomen, in goederenwagens opeengepakt, weggevoerd, men weet niet waarheen, als een troep slaven.’

‘Vierhonderdduizend arbeiders zijn zonder het te willen en grootendeels ter oorzake van het bezettingsregiem, de werkloosheid ten prooi gevallen. Zonen, echtgenooten, vaders, verdragen zij zonder morren en met eerbiediging van de openbare orde, hun ongelukkig lot; het saamhoorigheidsgevoel van de natie voorziet in hun meest nijpende behoeften; door allergrootste zuinigheid en door edelmoedig vele zaken te derven, blijven zij gespaard van de uiterste ellende en wachten met waardigheid, door nationale rouw nauwer en inniger aaneengesloten, op het einde van ons aller beproeving.

[p. 214]

Troepjes soldaten dringen met geweld in dezer armen woningen binnen, rukken de jongelingen weg van hun ouders, den man van zijn vrouw, den vader van zijn kinderen; bewaken met de bajonet de uitgangen langswaar de echtgenooten en de moeders willen toesnellen om aan de vertrekkenden een laatste vaarwel toe te sturen; verdeelen de gevangenen in groepjes van veertig of vijftig, laden ze met geweld in de goederenwagens; de locomotief staat onder stoom; als de trein vol is, geeft een hooger officier het vertreksein. En weer zijn een duizendtal Belgen tot slavernij gebracht, en zonder voorafgaand vonnis veroordeeld tot de zwaarste straf: de deportatie.

Daarbij, men werft voorzeker werkloozen aan, maar men recruteert ook, in grooten getale - de verhouding is een vierde voor het arondissement Bergen - mannen die nooit werkloos geweest zijn en de meest verschillende beroepen beoefenen: beenhouwers, bakkers, meester-kleermakers, brouwersknechten, electriekwerkers, landbouwers; men neemt zelfs knapen, leerlingen uit de colleges, studenten aan de universiteiten en de hoogere scholen.’

Dat dit geschiedde ondanks nadrukkelijke verklaringen van duitsche overheden dat het niet zou plaats hebben, kan niet verbazen. Zelfs dat het gebeurt verbaast niet, behoeft het althans niet te doen: het duitsche bestuur in België is nu eenmaal noch in zijn oorsprong noch in zijn werking in overeenstemming met de regelen van het volkenrecht.

Maar wel kan het feit dat, zooals de Israëlieten onder de zweep van de Egyptenaars, de Belgen onder de bajonet van de Duitschers het werk hebben te doen in ‘kalkgroeven en mijnen’ - slaven die hun meesters de strijd tegen hun eigen regeering moeten vergemakkelijken - een vingerwijzing zijn voor hen die in hun hart niet zoo ongunstig gestemd waren ten opzichte van de veroveraar, niet zulk een groot kwaad van hem vreesden als hij mogelijk hun heerscher bleef, met hem samenwerkten tot de oprichting van een instelling van hooger onderwijs, die, indien ze iets goeds zal kunnen doen, vlaamsch, maar tevens vaderlandsch zal moeten zijn.