De Beweging. Jaargang 12

[p. 120]

Le Fauconnier op de tentoon-stelling van Het Signaal
Door
Albert Verwey

Het zou mij verbazen als de ontwikkeling waarvan Le Fauconniers werk op deze tentoonstelling blijk geeft, niet te eeniger tijd van belang geacht werd.

Men kan er zich niet afmaken met te zeggen: Le Fauconnier is onder hollandsche invloed weer meer impressionist geworden. Het belangwekkende is juist dat deze schilder het indrukken-leven benadert van een algemeene, een niet-impressionistische conceptie uit.

Wij moeten ons door de verschillende manieren van schilderen niet laten van de wijs brengen. Het is ten slotte niet de vraag hoe wij schilderen, maar hoe wij zien. De mogelijkheid bestaat dat een hollandsch schilder die de buitenwereld tegemoet treedt met niets anders dan zijn gevoeligheid voor kleur en lijn en verhoudingen, er de voorkeur aan geeft die wereld niet in haar veelvuldige bizonderheid, maar in vereenvoudigde groepeeringen op zich te laten werken. Sommige denkbeelden omtrent bouw en toon moeten hem dan eigen zijn, maar daarmee is hij toch nog lang niet de eigenaardig-aangelegde geest die niet anders dan door zijn eigen gedachtebeelden heen de werkelijkheid kan opnemen en uitdrukken. Hij is hoofdzakelijk oog gebleven, ontvankelijk, en het ontvangene, zonder er veel aan toe te voegen, weergevend. De waarde van zijn werk hangt af van zijn temperament en zijn bekwaamheid, van zijn hartstocht en zijn gevoeligheid. Zeer van zulk een verschillend is iemand als Lodewijk

[p. 121]

Schelfhout. Hij is een bizonder intellekt, een denker en droomer, een mathematicus en een dichter, die de wereld ziet door het strenge spinsel heen van een vormenrijke geest. Hij dwingt de kleur tot een harde koelheid die als nuchter aandoet, maar opmerkelijk frisch werken kan, en hij kadert haar in lijnen die de dwingende uitdrukking zijn van een inwonende overtuiging. Zijn etsen zijn vol grillige en fantastische zekerheden, zooals ook in de natuur de meest verwikkelde groeisels de zekerheid van hun groei hebben. Le Fauconnier is zulk een stellige geest nooit geweest. Toch had hij zijn bepeinzingen en overwegingen en hij zag de werkelijkheid altijd langs de lijnen en in de kleurschikking, die haar deden voorkomen als de innerlijke wereld van een mijmeraar, een wel voor haar gevoelige, maar niet door haar overweldigde. Ook als hij bloemen schilderde waarvan de bloeiende kleur het voornaamste scheen, voelde men toch die zachte ordenende leiding die van binnen kwam en hun bloei in het rijk van zijn denkbeelden passen deed. Nu hij dan ook, zooals op deze tentoonstelling blijkt, de indrukken met volle kracht op zich werken liet, blijkt er tegelijk een niet mindere kracht van persoonlijke spanning, die zich, niet als een ontvankelijkheid, maar als een soort spiritueele werkdadigheid in die indrukken projekteert. Er is daar, zoo voel ik, een even vrije als fijne geest aan het werk, die zichzelf geniet, en die niet bevreesd is dat de dingen waarvoor hij openstaat en waaraan hij zich overgeeft, hem zullen bezwaren of overweldigen. Het opstijgende blad van de groen-en-witte aspedistra, de weinige lijnen van Diddy Canivez op het hobbelpaard, de jongensportretten met hun sobere tinting en sterke uitdrukking, ook de sneeuwlandschappen met het wit en bruin en de Lente met haar bloeikleur, al deze grijpen nergens aan, zooals de werken van groote impressionnisten dat vermogen, door de macht waarmee de schilder de werkelijkheid heeft ondergáan, maar zij troosten en doen genieten door de veerkracht waarmee hij haar beheerscht en de zekerheid waarmee hij haar doorschouwt. Zij doen dit alle evenzeer als die Palm voor een Venster, waar de tirannische blik van de ziener de idee van de plant uit de plant zelf schijnt te hebben losgemaakt. Dit niet zoozeer warme als tirannische en inzichtige en zelfs speelsche wezen viert een

[p. 122]

eigen feest in de Droom van de Landlooper: een kompositie van circusfiguren rondom een tuil rozen boven een donkere grond, - een allegorie die ietwat lief en zoet aandoet, bijna al te speelsch, maar die toch in een verrassend duidelijk kleurenvertelsel de ziel blootlegt van een schilder, die buiten de werkelijkheid zijn eigen wereld gewonnen heeft, en die van daar uit zich vrij en ten laatste zelfs schertsend aan de eenmaal gevreesde overgeeft.