De Beweging. Jaargang 12

[p. 47]

Mijmeringen
Door
P.N. van Eyck

VII
De palm

Zijn tuin was te klein voor de palm die, in haar oostersche rijkdom, zooveel zonnegoud droeg op haar lange puntige bladeren, dat haast al het andere gewas schamel leek bij zoo overdadige weelde. Omstoven door tintlende wemelingen, overstraald door fonklend namiddaglicht, was zij, waarlijk, als die zeldzame droom van verzadiging die haar uiterste mooglijkheden bereikt, haar laatste begeerte vervuld voelt. En daar, zijn bewustzijn slapend, deze stonde van haar weligheid saamviel met de loomte in zijn ziel die streefde noch begeerde, aanschouwden haar zijn oogen met bevrediging, wijl hij bij den rand van haar schaduw zijner gedachten sluimring vervlieten voelde in de rust van zijn zekerheid. Vreemd geluk, enkel te wekken om pijn te zijn. Bekoorlijk bedrog der zinnen, bereid tot sluimer om hun bekoorlijkheid niet kwijt te gaan. Loom verzwijgen in het wegende zwijgen des middags.

Het was stil in den kleinen tuin en te stil was zijn leven. Geen windzucht roerde aan de lommers, geen siddering ijlde heen over de vlakken dier schoonheid, die naar binnen toe: raadsel was; want wáár was het denken, nu het gevoel tot twijfel aan eigen eerlijkheid niet toekwam? En dit brooze evenwicht zou zich in zelf vergeten hebben als niet, van achter

[p. 48]

de muren, van over de huizen, het draaiorgel zijn wijze had ingezet en de versleten mannestem niet haar woorden van weedom had heengesleurd door den vrede. Het was droef en zoet. Het zwellende pathos der melodie scheen wederom te getuigen dat de droefste dingen de begeerlijkste zijn. Finesta ca luciva....Wie die dit oude Italiaansche lied hoorde als hij dezen middag, vergat het wel ooit? Telkens, sinds dien, en andere middagen of nachtelijke uren hoorde hij het opzingen uit zijn herinnering. Het bestaat in de onwrikbare overtuiging dat het leven in liefde zijn eenige zaligheid heeft, dat gestorven liefde gestorven leven is en liefs sterven de breuk na de laatste hunkering. Het is de bloei van het vleesch, in het besef dat leven en liefde vergankelijk zijn als de dagen en dat, als het leven de liefde afsnijdt, de zieltoging der liefde de afsnijding des levens is.

Maar het naderde hem niet gansch, het kwam van over de huizen en het bleef, ook dit, als een droom. Enkel een kleine trekking van het innerlijkst leven dat pijnlijk beroerd is, een kort kloppen van 't sluimerend bewustzijn dat tot ontwaken niet gedwongen wordt. Nauwlijks de schommeling van een geweten dat snel zijn evenwicht terugwint. En zoo oneindig de diepe blauwe hemel boven zijn hoofd, zoo rijk die zware lichtende palmboom, en zoo ver het rijzen en de val dier luide, klagende stem....Was hij gelukkig?

Een schaamte, later, over de, als hij 't herdachte ietwat beklemde, toch gedulde geneuchte van zijn loomheid in dien middag. Want diep-verzonken in zijn bewustzijn, al was zijn gedachte dan niet wakker tot wetenschap, had hij niettemin gewéten dat dit zijn leven was: dit stille zitten in te kleinen tuin bij de schaduw van een in eigen volheid rustende palmboom, wiens bladeren zooveel zonnelicht verdroegen dat hij, als de belichaamde droom van 's harten wijdste verzadiging, te werkelijk was om nog een stem die manen zou te behoeven, - dit stil zitten bij dien boom in engen hof, wijl een lied van over de huizen hem zong van de smart der liefde om de kortheid van zich en het leven. Dat zóó zijn leven was: dit alles te verstaan en nochtans roerloos te peinzen met een lust aan de flonkring en een rust in de loomte, luisterend naar den pathetischen klaag-

[p. 49]

zang van het menschelijk leed met niet anders dan een kleine trekking in het hart, en een vaaggevoelde dan weer vergeten beklemming rondom zijn vrede; dit alles te weten en nochtans voort te gaan met den middagdroom te droomen, die hem wreed en hartstochtelijk had moeten verscheuren tot de blijvende pijn van, eenig gerechtvaardigde, zijn wanhoop.

VIII
Eerste uitgang

Een eerste uitgang in de, eindelijk uitgebotte, Romeinsche lente, en het leven, dat weken lang een pijn was, en de laatste dagen van beterschap een eindloos verlangen, voelt zich herboren tot vreugde, voelt zich bereid tot een groote vervulling.

O heerlijke herrijzenis. Dit is nauwlijks loopen: ik voel mij zweven. De koorts heeft mijn spieren ontbonden; zijn ze spoedig vermoeid toch dragen zij blijde. Er is geen enkele vastheid in mij, een vage tevredenheid vlot door mijn leden als een lichte duizeling die mij, bij de onbepaaldheid mijner gedachte, dichter bij de natuur doet leven. Ik denk nog niet; wat zou ik denken willen? Ik heb slechts te voelen. Maar omdat ik niet denk, zijn de boomen mijn groote hooge vrienden, en de bloemen zijn mijn schoone broeders, en de grasgeur der aarde is de adem van mijn ziel, en de wolken zijn als de even opdoemende droomen die uit mij rijzen en nog terugzinken, als jonge donzige vogels die àl te vroeg vliegen willen.

Moe al reeds. Laat mij zitten. Hetzelfde duizelige welbehagen doorvlot mij maar de droomen mogen nu rijzen. Boven mij glijdt en rekt naar grenzen van eindeloosheid de hemel. Wat is zij wijd, die blauwe roerlooze zee, die reikt naar altijd wijkende kimmen en waarop mijn droomen nu als tallooze wit-gezeilde barken de tocht ondernemen naar de oneindigheid. Misschien vinden zij heel ver, voorbij de einders tot welke mijn blikken komen kunnen, dat vreemde groene eiland van geluk, dat zoolang mijn heimwee was in de weemoed der doorwaakte nachten. Misschien zullen zij met bolle witte zeilen zijn kreeken binnen-

[p. 50]

loopen om er voor mij de vruchten te halen die het lichaam sterken en de ziel verzadigen. Vaart snel op den zachten wind, mijn brooze sterke schepen, en keert haastiglijk weer. Ik heb dorst naar het geluk.

Stil, een zachte hand streelt de mijne. Ik heb nog een andere haven, zij is nabij, wat moest ik mijn droomen zoo ver zenden? Hier, mijn lief, die om mij zorgde en angstte, zijt gij, die mij leidt en mijn zwakheid een steun zijt. Ik dank u voor uw liefde die mijn ziel zoo vervullen wilde en zich zelf nu nog verrijkt heeft door de hoop op den kinderlach die door haar glimlacht, gelijk een zilveren glans glimlacht door een beschenen lentewolk. Ik verlang met u naar den zomer als wij saam zullen uitzien over de bergen, als de morgen vol zal zijn van onze hoop, als de middag vol zal zijn van onze warmte, als de avond vol zal zijn van onze stilte, waarin wij beiden de zelfde droomen bepeinzen zullen. Ik verlang naar de herfst, als het land zal zijn als een golvende rijkdom die gemaaid wil wezen, en gij zult zijn als een rijp korenveld, dat weldra zijn oogst zal laten binnenhalen. Ik verlang naar al de vreugde en naar al de kommer, naar al de vrede en al de zorg die ons dit jaar zullen vervullen en waaruit wij ons blijvend geluk zullen wegdragen als wij geduldig genoeg zijn om het stil te doen rijpen. Ik wil dit gansche jaar gereed zijn als een blinkende beker die zijn volheid wacht, tevreden dat ik de wereld en den hemel weerspiegel zoolang mijn inhoud zich laat beiden, blij dat ik dien inhoud zal doorglanzen wanneer ik hem eens zal ontvangen hebben als een roerlooze rijkdom. Gij, lief, die heeter verwachten zult dan ik, wees als ik en laat de dagen over u heenkomen en over u weggaan tot de dag der groote zekerheid gekomen is.

Mijn mijmering vloot samen met het gesjilp van die kleine vogels daar diep in het lommer. De groote blauwe zee reikt naar haar einders, maar mijn barken zijn reeds lang verdwenen. Een ruiter rijdt langs ons. Als een lust dringt in mijn zwakheid de harmonieuse, krachtige eenheid van het paard, dat den edelen kop beurt en niet méér van zijn jonkheid viert dan het behoeft voor dezen schoonen gespierden gang. Het is goed in mij, daar ik zijn kracht als een lust voel in mijn zwakheid. Ook ik zal krachtig zijn en streven naar die harmonieuse ontplooiing der

[p. 51]

ziel die, rijk zonder verspilling, sterk in haar volmaakte soberheid, het gevoel bezit van te mogen streven naar grootere dingen dan voorheen, naar het allergrootste: het hooge kunstwerk.

Maar ik ben moe nu, en langzaam wandel ik terug, gesteund door de zachte arm die over eenige maanden door mij zal gesteund worden. Ik voel mij warm in die zoete gemeenschap. Vaster treed ik langs de hooge rijzige boomen naar den uitgang van het park dat mijn morgenlust was, naar het plein waar het eerst na de klamme benauwing der slaapkamer mijn blijde blik langs dwaalde, naar huis waar een lange blijdschap zal naleven over het bereikte schoon van den morgen. Den ganschen dag zullen de zon aan de witte huizenwanden, en het kleine stuk blauwe hemel dat ik van uit het bed door het raam kan waarnemen, mij herinneren aan de lanen van het park, en een verlangen zal in mij nablijven naar een lang leven van groen en hemellucht, tot althans iéts van dat verlangen zal vervuld worden en die vervulling mij met diepe begeerte en groote sterkte weer drijven zal naar de arbeid die de zin der dagen is.