De Beweging. Jaargang 12

[p. 159]

Boekbeoordeelingen

‘Strafrechtliche und strafprozessuale Abhandlungen’ von Karl Binding. 2 Bd. Leipzig, Duncker u. Humblot.

In de November-aflevering (1915) van dit tijdschrift heb ik mij verzet tegen de betoogen van den Heer de Haan, die ons wilde doen gelooven, dat de schrijvers, wier rechtskrenkingen en rechtsverkrachting hij ons stelselmatig 12 maanden lang toonde, de beste rechtsgeleerden van het Duitsche volk en als zoodanig ook algemeen erkend zouden zijn. Van de rechtsgeleerden, die de door den Heer de Haan geciteerde juristerijen tot vergoelijking der Duitsche rechtsverbuigingen verfoeiden, die anders dachten en spraken dan de Kohlers en Liszts, noemde ik toen in de eerste plaats den eerwaardigen Leipziger hoogleeraar in het Strafrecht Prof. Karl Binding.

Van alle Duitsche rechtsgeleerden is Karl Binding voor mij steeds de felste strijder voor het Recht, de fanaticus der Waarheid geweest. Zijne colleges zullen mij onvergetelijk blijven. Adolf Wach was een subliemer geest, Rudof Sohm mocht fonkelender oreeren, - niemand als Binding wist met een schijnbaar zoo drooge materie zijne hoorders zoo te boeien, ja te ontroeren: achter het Recht voelde hij het ‘ongesproken Pleit’.

Dezer dagen zijn van zijn hand bij Dunckler und Humblot te Leipzig twee deelen verzamelde opstellen verschenen. Met een gevoel van vreugde en voldoening heb ik in deze verzameling gelezen. Tijdens den oorlog toch is dit werk van den bijkans 75-jarigen geleerde ontstaan en voltooid. Maar geen roes, geen

[p. 160]

waanbeeld heeft zijn inzicht en denken vertroebeld: dezelfde geest van liefde voor Waarheid en Recht als voorheen spreekt ook uit dit oorlogsboek.

Laat mij hier uit de voorrede enkele zinsneden mogen aanhalen, en men oordeele zelf, of dit de taal is van een ‘verkrachter van het Recht’.

‘Alle Probleme, mit denen wir je intensiv gerungen haben, lassen uns nicht mehr los! Wir bleiben ihre, sie freilich zugleich unsre Gefangenen. Nun hat gesundes Geistesleben notwendig eine fortschreitende Wandlung unsrer Gedankenwelt zur Folge - in dem doppelten Sinne einer Vertiefung und einer Berichtigung. An dieser Wandlung nehmen unausbleiblich auch sie und unsere Gedanken über sie teil. Nahen sich dann unsere Tage ihrem Abschlusse, so empfinden wir wohl das Bedürfnis - im Bilde gesprochen - sie alle noch einmal um uns zu versammeln und unserem Denken über sie die für uns endgültige Form zu geben - einerlei, ob wir dies früher schon versucht haben oder nicht. Diesem Bedürfnis dankt die Zusammenstellung der Abhandlungen und die ihnen gegebene Form ihre Entstehung....

Neben den Materien der Schuld und des Irrtums hat mich von den Lehren des allgemeinen Teils während der ganzen Zeit meiner wissenschaftlichen Arbeit keine lebhafter beschäftigt als die nach der Ausgestaltung des Verbrechenssubjektes. Schon vor langen Jahren präzisierte ich meinen Zuhörern die entscheidende Frage dahin, ob der Täterbegriff ausgedehnt werden könne auf diejenigen, die andere zur Begehung strafbarer Handlungen bestimmt hätten, welche sie selbt persönlich zu begehen auszerstande gewesen wären. Die beständige Arbeit an ihrer Lösung hat mich zur Erkenntnis des Urhebertypus geführt....

Mein groszer Wunsch, die ganze Lehre monographisch behandeln zu können, läszt sich nicht mehr erfüllen. Ich glaube aber, durch die Abhandlung im ersten Bande für die dogmatische wie für die gesetzgeberische Behandlung der berühmten Materie der “Teilnahme” ein neues Fundament gelegt zu haben...’

P.C.

[p. 161]

Van het Slagveld der Natiën, een boek over België in dezen tijd, behelzende tal van persoonlijke herinneringen, reisbeschrijvingen, stemmingsbeelden, indrukken, opmerkingen, beschouwingen, anecdoten en verhalen over het land van België, zijne bevolking en hare levenswijs tijdens den nog woedenden oorlog, door Frank Gericke, met 300 illustraties geteekend naar oorspronkelijke foto's, door Jan Rinke, bij D.A. Daamen, Den Haag, 1915.

Deze titel zondigt tenminste niet door kortheid. Hij bevat alles waartoe wij de besprekingen in de dagbladen bepaald wenschten te zien.

Dit geschrift is niet van groot belang. Maar het is ook niet van voorbijgaand belang. De schrijver maakt een indruk van waarheidlievendheid en hij schijnt voor de juistheid van zijn mededeelingen in te staan. Dat wil zeggen: wat hij als feit meedeelt, kan als feit, - wat hij als meening, van zichzelf of anderen, geeft, moet als meening verstaan worden. Ook als het boek voorloopig, na lezing, wordt terzijde gezet, zal het daarom later, door wie in de geschiedenis van deze oorlog belang stelt, met reden weer worden geraadpleegd.

In één opzicht is het niet enkel inlichtend, maar ook verkondigend.

‘Slechts dan is de schrijver van dit werk erin geslaagd, zijne bedoeling in bescheiden mate te verwezenlijken, indien hij den lezer niet alleen een beeld gegeven heeft van de wijze, waarop een eenvoudig burger, persoonlijk in geenerlei vorm getroffen, van uit zijn, tegenover het oorlogsgebeuren geheel passieve houding, bij de meest titanische krachtsinspanning die ooit de volkeren tegenover elkaar geoefend hebben, is betrokken geweest; maar slechts dan zal hij zijn streven hehben bereikt, indien ook de nagedachte die het uitbreken van deze oorlog in het brein van den Vlaamsgezinde met betrekking tot de zaak van het Nederlandsch en het Nederlandschsprekende volk heeft gewekt, ook des lezers nagedachte. met dieper en belangstellender aandacht op zijn eigen nederlandsche zaak heeft gevestigd.’

[p. 162]

Deze volzin, meer nadrukkelijk dan fraai, dient ter inleiding van een slotbeschouwing, waarin het herstel van een neutraalverklaard België, gepaard aan een afzonderlijk bestuur voor Walen en Vlamingen als een niet alleen vlaamsch, maar ook nederlandsch belang wordt aangemerkt.

De schrijver toont zich dus in overeenstemming met het program door Léo Picard, o.a. in De Beweging van Juli 1915, uitgesproken.

Mijns inziens moet in een hersteld en zijn neutraliteit naar alle zijden handhavend België het vlaamsche element zeer veel meer dan vóór de oorlog tot zijn recht komen. In deze eisch, zóó uitgedrukt, kunnen en moeten Vlamingen en Nederlanders één zijn.

Dat de Vlamingen vóór de oorlog niet tot hun recht kwamen, moet deels geweten worden aan de belgische regeering, deels - en voor een zeer groot deel - aan de Vlamingen zelf.

Zóó hebben wij, Noord-Nederlanders, het altijd ingezien.

Op dit oogenblik wordt door de Vlamingen hun eigen schuld vergeten, die van de regeering breed uitgemeten. Het gevolg is een anti-belgisch drijven, waarvan Frank Gericke tracht vrij te blijven, maar waaraan hij zich toch niet geheel onttrekken kan.

Van tweeën één: men moet geheel vlaamsch zijn, maar dan is het einddoel ook een vlaamsch koninkrijk, gericht tegen Walen en Franschen, en dientengevolge noodzakelijkerwijs onder oppertoezicht van Duitschland, - òf men verlangt een vlaamschwaalsch België, onzijdig naar alle richtingen, maar dan ook, juist vanwege die onzijdigheid, evenmin anti-fransch als antiduitsch.

Nederlandsche Gedachten. Hollandia-drukkerij Baarn. I. Het Nederlandsche standpunt.

Ook de talent-volle schrijver van dit geschrift is van antifransche neiging niet vrijgebleven.

Hij maakt de tegenstelling Unitarisme-Federalisme tot onderwerp van zijn beschouwing en wil dat we het eerste romaansch, het tweede germaansch noemen. Ik geloof dat het eerste romeinsch is, en dat het tweede evenzeer aan de romaansche als aan de germaansche volken eigen was.

[p. 163]

Deze schrijver heeft een zeer sterke drang naar verwerkelijking van zijn denkbeelden. Ook, en niet het minst, in het staatkundige. Uiting daarvan is zijn neiging begrippen tot leuzen te maken. Ik bemin de begrippen die vol zijn van werkelijkheid. Maar verklaart ge dat deze werkelijkheid nu de ware, dat het begrip ervan tevens leus en voorschrift is, en eischt ge voor het woord een invloed op die zijn grenzen te buiten gaat, dan bestaat het gevaar dat ge dit woord, dat nu meer moet beduiden dan het kan voorstellen, geweld aandoet - eenerzijds zijn beteekenis uitbreidt, anderzijds tevreden zijt als die beteekenis uitgebreider schijnt. Als ge dan nog de koord van de dialektiek betreedt boezemen uw bewegingen minder vertrouwen in dan bewondering.

Dit is een voorloopige opmerking bij een uitgaaf die ook harerzijds in zooverre voorloopig is, dat ze door andere gevolgd zal worden. Wij zien deze reeks met belangstelling tegemoet en vestigen er de aandacht op van hen die voor het geestelijk leven van onze dagen niet onverschillig zijn, - terwijl we ons een uitvoeriger bespreking van de denkbeelden in dit eerste nummer uiteengezet, voorbehouden.

Zur Psychologie der Ameisen, nach einem Arabischen Manuscript von Abdul Latif Al Kermani, übersetzt von Prof. Jhr. Dr. Mr. Batavus Onnoselman. Rotterdam 1915, Verlag W.L. & J. Brusse.

‘Als ich auf meiner letzten Afrika-Reise, über die ich bekanntlich meine Schrift “Im Innern Afrikas” herausgegeben habe, die altberühmte Stadt Mpwepwe besuchte, und dort infolge einer schweren Krankheit drei Monate zu verweilen hatte, war ich bei einem mit der deutschen Regierung seit vielen Jahren bekannten und wegen seiner grossen Gelehrsamkeit und Deutschfreundlichkeit berühmten arabischen Priester Abdul Latif al Kermani abgestiegen’....‘Er zeigte mir ein von ihm zusammengestelltes Manuscript, aus dem zu meinem grossen Erstaunen hervorging, dass die Mohammedaner in Afrika auf dem ihnen sonst wenig zugänglichen Gebiete der Etomologie ganz Grossartiges geleistet haben....Es scheint, dass ein gewisses Priestergeschlecht, welches im zwölften und

[p. 164]

dreizehnten Jahrhundert in Mpwepwe ansässig war, sich während drei oder sogar vier Generationen nicht nur mit der Physiologie der dortigen Ameisen in einem Grade vertraut gemacht hatte, den die jetzigen Gelehrten niemals erreicht haben, sondern dass es ihnen auch gelungen sein muss, sich in irgend einer, noch unerforschten Weise mit den ziemlich hoch kultivierten Ameisen in Verbindung zu stellen, und die Geschichte von etwa zwei Dutzend zum grossen Geschlechte der Termes nemorosus gehörenden Ameisenfamilien in der bei Mpwepwe gelegenen Wüste zu erforschen. Mir schien das Manuscript so hochinteressant, dass ich es aus Afrika mit nach Delft nahm, und es dort aus dem Arabischen ins Deutsche übersetzte.’

Dit is de geleerd schijnende allegorie die met een zoete satire de tijdsomstandigheden, ditmaal de oorlog, tot het stramien voor haar borduursel neemt. Een nu glimlachend, dan boosaardig borduursel, dat men draad voor draad genieten moet en niet zonder een zekere farizeeuse vaderlandsche eigengerechtigheid. Laten wij hopen dat zij in wier taal deze bladzijden geschreven zijn, iets bezitten van de onschuld die in de naam van hun schrijver is uitgedrukt, - de kinderlijke die geen ergernis neemt.

Albert Verwey.