De Beweging. Jaargang 11

[p. 208]

Aanteekening

Vlaanderen - België - Nederland

In het Februari-nr. van dit tijdschrift schreef Dr. A. Jacob: ‘De Belgiese Zaak is de zaak der kleine volkeren. Zij is ook de zaak der Vlamingen, een klein volk in de Belgiese Staat’.

Duitsche schrijvers en overheden hadden namelijk een herstel van de Vlaamsche rechten onder duitsch bestuur in uitzicht gesteld, en getracht zoodoende de Vlamingen met hun regeering in tweestrijd te brengen.

‘De Vlaamse Beweging’ - zoo antwoordde daarop Dr. Jacob - ‘werd steeds gedragen door een rein gevoel van nationale waardigheid. De Pangermaanse lokstem, die in de laatste weken wordt vernomen, zal bij haar geen gehoor vinden. Geen grooter bedreiging van ons volksbestaan vermeldt de geschiedenis van onze Beweging dan tans in de Duitse actie besloten ligt.

Met verontwaardiging wijzen de Vlamingen de Pangermaanse inmenging van de hand. Niet van hen, die in strijd met het recht der volkeren, hun land hebben aangevallen en verwoest, de bevolking verarmd, de volkswelvaart vernietigd, 's lands jongelingschap naar het bloedige slagveld gedreven en zijn gedenkteekenen hebben in puin gelegd, - niet van de vernietigers der Vlaamse volkskracht zouden zij het herstel van de Vlaamse rechten als een geschenk aanvaarden’.

En Dr. Jacob besloot: ‘Met naar een hersteld België streven zij (de Vlamingen) naar een hersteld Vlaanderen’.

In het Juli-nummer klonk een andere stem. Leo Picard was het die als eisch stelde: ‘Vlaanderen moet geheel vervlaamscht worden en aan den verfranschenden invloed van een unitaristisch belgisch bestuur onttrokken. Dat bestuur moet gescheiden

[p. 209]

worden, zoodat aan alle eischen der Vlamingen voldaan kan worden.’

Vooral voor hen die de werkzaamheid van Picard ook van elders kenden, was het onderscheid duidelijk. Dr. Jacob zei: wij strijden voor het herstel van de Belgische staat, en daarmee tevens voor de rechten van een tot die staat behoorend Vlaanderen. Leo Picard daarentegen stelde zijn strijd voor een herstel van België afhankelijk van beloften, door de Belgische regeering, al of niet, betreffende Vlaanderen af te leggen.

Dr. Jacob: Eerst België. Leo Picard: Eerst Vlaanderen.

Terwijl dus Dr. Jacob de eenheid van de Belgische staat niet wenschte in gevaar te brengen, wenschte Picard dat wel. Hij waagde de kans door een vooropstellen van de vlaamsche belangen de belgische te schaden. Schade evenwel aan de belgische belangen toegebracht, kon voordeel voor Duitschland beteekenen, en dit maakte het begrijpelijk waarom de duitsche overheden in België aan Picard toestonden, dat hij in een dagblad De Vlaamsche Post, te Gent door hem uitgegeven, zijn denkbeeld verdedigde.

De houding van Dr. Jacob vond daartegenover, eerst regelmatig, daarna met schommelingen, in het te Amsterdam verschijnende dagblad De Vlaamsche Stem haar vertegenwoordiging.

Totdat, in het nummer van 18 Augustus, juist Dr. Jacob, tezamen met René de Clercq, een vernieuwd program voor dat blad ontwikkelend, daarin voorgoed, zoo het schijnt, de bedoelingen van Picard tot de zijne maakte.

‘In verband met het wezen van de Belgiese Strijd en deze Vlaamse konsekwensie drukken wij de hoop uit, dat door de Regering, onmiddelik na het sluiten van de vrede, in de eerste plaats de Vlaamse kwestie aanhangig worde gemaakt in het Parlement, en door haar in bovengemelde zin [- namelijk in die van de oorspronkelijk door Picard geeischte neutraliteit en bestuurlijke scheiding -] haar zege bewerkt worde, desnoods met, tot ontbinding der beide Kamers, een plechtig beroep op het Hoogste Gezag.

Tans is het woord aan de Overheid.

Dat het niet op zich late wachten!

Dat het helder klinke en een konkrete waarborg zij!’

Eerst een waarborg voor Vlaanderen; en anders....Dit

[p. 210]

is juist de roep die door Picard tot de Belgische regeering gericht was. Juist het omgekeerde ook van Dr. Jacob's vroegere verklaring: ‘Met naar een hersteld België streven zij naar een hersteld Vlaanderen.’

Wat ons in deze verschuiving belangrijk dunkt, is het feit dat nu deze beide Vlaamsche dagbladen, het eene in België, het andere in Nederland verschijnend, het gevaar van een breuk met de Belgische regeering aanvaard hebben. Tevens het gevaar, tegen wil en dank op de zijde van de Duitschers te raken, immers door te doen wat dezen welgevallig is.

Geen wonder dat zij de beschuldiging duitschgezind te zijn met beslistheid afwijzen. ‘Franschgezinde’ - zoo neemt de Vlaamsche Stem uit de Gazet van Brussel over - ‘is hij die in Vlaanderen deel uitmaakt van de Association flamande pour la vulgarisation de la langue française en Flandre, van de Ligue pour la liberté des langues, van de Amitiés Françaises, van de Garde Wallonne of andere kringen met min of meer bedekte bedoelingen. Zoo ongeveer iemand noemen wij een Franschgezinde. Wanneer wij dus het woord Duitschgezinde gebruiken, dienen wij er mutatis mutandis ook dezelfde beteekenis aan te hechten.’ - In Vlaanderen mag dit zoo wezen, maar in Noord-Nederland noemen wij Franschgezind iemand die het goed met de Franschen en Duitschgezind wie het goed met de Duitschers meent. Met name zoo in deze oorlogstijd. Het zal daarom deze groep van de Vlaamsche Beweging, op een breuk met de Belgische regeering aansturend, moeite kosten van de benaming duitschgezind verschoond te blijven. Ook haar vertegenwoordigers in Noord-Nederland, zullen worden ingedeeld bij hen die Duitschland toegenegen zijn. Zij zijn dit niet; maar zij zullen er de schijn van krijgen. Zij zullen namelijk niet kunnen verhinderen dat hun optreden de duitsche invloed ten goede komt.

Deze onvermijdelijkheid: zonder duitschgezind te zijn de duitsche belangen te dienen, zal hen zeker nopen tot matiging. Het is voor de Vlamingen een afschuwelijke samenloop van omstandigheden dat België in deze oorlog aan de zijde van Frankrijk staat. Fransche invloeden te bestrijden is hun levenstaak en zij maken deel uit van een staat die ze bevordert. Maar voor Nederland is het een zegen dat de duitsche

[p. 211]

invloeden worden opgewogen door de fransche. Zuid-Nederlanders, in deze oorlog duitsche belangen bevorderend, bevorderen zeker niet die van Nederland in zijn geheel. Hierin ligt voor ons niet een reden om de Vlaamsche strijd af te keuren. Integendeel achten wij hem goed en noodzakelijk, en zijn we van meening dat hij, zoowel tijdens als na de oorlog, zal moeten gevoerd worden. Maar niet door zich te wenden tegen België; niet door dientengevolge steun te verleenen aan Duitschland; niet door de beschavingsbelangen te schaden van Grooter Nederland.

Het is voor Nederland van het hoogste belang dat de vrijer geest van Westelijk Europa niet door de duitsche tuchting overvleugeld wordt, dat deze landen aan de zee noch van de latijnsche beschaving worden afgesloten, noch gericht tegen de angelsaksische. Door de gevorderdheid van onze beschaving, door de wijze waarop verschillende buitenlandsche faktoren daarin vervlochten zijn met de inheemsche, door onze overlevering en onze zeden, behooren wij veel meer tot het westelijk volken-geheel dan tot het midden-europeesche. Ondanks onze liefde voor Duitschland, ondanks de wenschelijkheid dat Vlaanderen Vlaamsch en niet Waalsch zij, zouden wij het een ramp achten als Duitschland in West-Europa meester werd. Een dichter als Mr. Dr. Labberton moge in Pruisen de zedelijke held van zijn droomen zien, - sommige staatslieden mogen, uit vaderlandsche vrees voor het republikeinsche Frankrijk, een Vlaamsch bolwerk begeerlijk vinden, - wij deelen noch deze bezorgdheid noch die bewondering.

Wij meenen daarenboven - maar hieromtrent het oordeel latend aan de Vlamingen - dat in een hersteld België het aantal Nederlanders groot genoeg zal zijn om zich de behandeling te waarborgen waarop ze recht hebben; dat zij maar weinig gebaat zouden zijn door bij voorbaat afgedwongen beloften; dat de poging om ze af te dwingen even vruchteloos zal blijken als ze gevaarlijk is.

A.V.