De Beweging. Jaargang 11

[p. 177]

Gedachten
Door
Nine van der Schaaf

....Dat menschengeslachten zijn als boomen, daar zijn sterke takken en lichte fijne bladeren, die zijn gaaf en schoon, of gehavend.

De takken verdeelen zich en verdeelen zich opnieuw, takken zijn machtig en bloedrijk, de buitenste twijgen verdeelen zich niet meer en hun bladeren omgrenzen den boom. De schoonheid der buitenste bladeren is het meest volkomen.

De tak is een donker streven, het blad is kleur en teederheid. De boom is een wonder, maar de groene bladeren zijn aparte wonderen, een kind wenscht het teedere blad om het te bekijken en te streelen, de knoestige boom wenscht hij niet.

De boom is de donkere veroveraar.

Die sterk is en bloedrijk, die heerschen en veroveren kan zal een groote boom worden. Zijn nageslacht zal de bladertooi dragen. Meest volkomen schoonheid is het teerste gaafste blad aan den grootsten boom.

Het is beter dat de arme zich geld en macht wint dan dat hij zich innerlijk verfijnt. Als hij zich geld en macht wint is hij een jonge boom die een schoone toekomst heeft; als een fijnvoelende ziel groeit en rijpt in hem is hij van een groote boom een uiterst blad dat onbeschermd neerhangt voor den greep van achtlooze kinderen.

Kunstenaars zijn hooge roovers. Hun ziel trilt van begeerte

[p. 178]

naar de fijnste ontroeringen. In hun verbeelding bleekt het gezicht van een liefste tot den witsten brand.

In hun ziel is de verrukking die het roofdier kent dat zijn prooi klemt. Zij zijn hoog boven het roofdier verheven. Hun zielen ontvluchten de menigte der vele verlangens, zij zijn hoog en stil bij 't getier van de menigte, maar een vonk slaat uit en een vlam licht aan den hemel als hun ziel het begeerde vindt. Hun begeerte is fel, hun smart en weelde is de volkomen zelfzucht van het roofdier. Uit den doolhof van gemeenschapsleven stijgen zij op naar hun zelf.

Zij bouwen groote huizen voor de menigte, maar in een paradijs op aarde wonen zij met hun liefste alléén. Hun gedachten waren daar rondom, bliksemend als zwaarden. Zoo verdedigt het roofdier met zijn klauwen het hol waar hij woont met zijn verkorene.

O de schoone koningsdroom der ijdelheid die wil bouwen een koninkrijk van licht en geluk voor velen, voor - allen. De droomende ziel die zijn zelf vond en verloor....

Zijn geluksdroom groeit uit hem en om hem tot een wit gewaad waarmee hij lachend pronkt. Hij is lach en vrede. Maar om hem staan vijanden, donkere menschen die met lansen werpen en zij wonden zijn verborgen zelf. En zijn zelf springt uit het sluierend kleed en verdedigt zich; hij is geen witte koning meer, doch een gepantserde ziel die juicht om eigen kracht en geschiktheid van wapens. Het is ijdel te strijden voor het geluk van anderen. Vijanden te verslaan is eeuwige wreedheid en eeuwige roem.

Geluk van anderen is een teedere droom. Als het zelf slaapt komen de anderen en zij komen wel héél nabij, het zelf is een stil meer en de anderen komen aan de rand van het meer en buigen zich over het kalme watervlak, want dat geeft vrede en goede weemoed. Zij gaan heen maar hun spiegelbeeld blijft. De spiegelbeelden zijn van de komenden een enkel weemoedig beeld en het meer is groot; van rondom komen velen daar bijeen. En de beelden gaan alle verloren als het water zich heft tot golving, maar herinnering blijft en met elke stilte vor-

[p. 179]

men zich nieuwe beelden. Geluk van anderen is de machtige droom van het groote kalme meer; het altijd bruisende water van de snel stroomende rivieren en de altijd bewogen zeeën kennen haar niet.

Strijd heiligt alle bezit. Spel en blijheid is het schoonste en begeerlijkste bezit op aarde. Maar ernst en strijd hebben alle spel gevormd. Alle spel is een lachende weerspiegeling van ernst en strijd en boosheid.

Mijn toekomstdroom was eens: een spelende menschheid. Maar spel alleen kan niet leven. Zoomin koren bloeit op dorre aarde.

Innige hervormers willen liefde en deugd kweeken. Dit zal goed zijn omdat de ondeugd zichzelf kweekt. Maar hun droom dat de aarde van liefde en deugd kan gedijen lijkt mij dwaasheid. En de meest wijzen onder hen lijkt mij een aparte dwaasheid eigen. De meest wijzen noem ik hen die het spel liefhebben. Zij eeren de bloem doch smaden de bodem.

Zal de toekomst geven enkel de verfijnde strijd der gedachte en zal de stof zijn: alles voor allen? Dat is een zoete doodsdroom. Een laatste heel zachte, heel droeve melodie op aarde. Die de dood bevrijding noemt zal juichen om de bevrijding der menschheid. Die het leven op aarde liefheeft zal andere droomen droomen.

Niemand weerstaat de ééne kwade geest in een gezelschap van enkel goeden. Hij is de vonk in de duisternis, de vallende ster bij een rustige sterrenhemel, hij trekt de oogen tot zich. Hij zal de trillende begeesterende spot zijn, hij zal lichte gloeiende schertswoorden spreken en zoete verleidingsgedachten zullen van hem uitgaan. En de goeden zullen getuigen dat hìj leeft en dat zij anderen alle dood zijn. Zoo zal de kwade geest snel macht winnen en opnieuw wonden slaan en de gewonden zullen over de aarde gaan in oude eeuwige droefheid. En waar het kwaad heel sterk is geworden zal de goede mensch opnieuw worden begroet als de levende onder de dooden....

[p. 180]

Zelf is leven. Noch goedheid, dat is verloochening, noch kwaad dat is zelfzucht maken zelf onsterfelijk. Goed en kwaad zijn de aardsche droomen waarin zelf zweeft.

In beide droomen moet zelf sterven. Die droomen zijn donkere groote wezens geworden. Zij verwijten elkaar: van u zijn de verscheurende klauwen! - Van u is de lauwe doodsvrees! - De moed der martelaars is mijn! - Is mijn!

Zij zijn beide donker. Het licht is ver weg. Of heel nabij in den lach der blijheid.

Kende de oermensch de lach der blijheid en de duivelsche lach om leed? Of kende hij geen? Het dier kent ze niet. Zij zijn twee polen der aarde en zijn noch verloochening, noch zelfzucht.