De Beweging. Jaargang 10

[p. 312]

Straatmuziek
Door
Aart van der Leeuw

‘Goed, goéd is het leven. Ik zeg U, elke smart koopt rijker vreugde, en tranen die gij vrienden moet doen weenen, wasschen hun de wang voor beter lachen schoon.’

Luidop had zij die woorden voor zichzelf alleen gelezen; driftig sloeg zij het boek dicht en klapte ten spot in de handen. Langzaam rees zij op uit haar ruststoel, even aarzelend aan den zoom van den lichtvloed, als een baadster voor het water vreest. De zon overdekte de wanden, het vloerkleed stroomde van zilveren gloed. De vrouw in het geel deed van midzomer droomen, als had die al zijne gaven haar toebedeeld: heur lokken den goudglans der honingraten, heur lijfsbewegingen bevalligheid van riet, maar van heur gelaat hield de bloem zich gesloten, eng om eigen zorgen toegeplooid.

Geur van rozen waaide door het open venster. De vrouw schoof de twijgen terzijde; maar toen de zware, roode trossen zacht haar bloote armen strookten, voelde zij toch geen vreugd. Zij tuurde langs den witten weg, waar niemand naderde. Hij strekte zich uit zonder een kromming, totdat hij zich in het heldere groen van het lommer en het weeke blauw van den Hollandschen hemel verloor. Aan beide kanten blaakten de villa's, klein en blank, alle luiken gesloten. Zij sluimerden stil en vereenzaamd, elk in een eigen bloemenmeer.

[p. 313]

De tuurster boog zich dieper over, scherper speurend onder de gewelfde hand.

Aan het eind van het pad traden lieden tezamen, die zij vaag nog onderscheiden kon. Een vrouw in Italiaansche kleederdracht met een bonte sjaal om de schouders, het blinken van een doekje rond het haar. Zij scheen een tamboerijn te zwaaien; haar vlugge rythmen flitsten in het licht. Daarneven veelde een meisje, rood en oranje; een donkere jongen, zoo docht haar, hield een schalmei aan den mond.

De klank der muziek ging verloren, frisch liep de wind langs de rozen, maar bracht geluiden uit een andere verte aan.

Banger bonsden haar polsen, zij liet de opgetilde ranken zinken, en toen zij bleek en bevend voor de zonneblijde kamer stond, zuchtte zij zacht: ‘wéer een teeken.’ Een loome moeheid dwong haar naar den ruststoel en, roerloos in de kussens liggend, zag zij het oude visioen.

Eerst vermocht het zijn vormen nauw' te onthullen, een schemering gleed over landschap en Zuiderlucht. Oranjes en mirten maakten een nest van de woning, de schoone granaatboom, die gezel van de liefde, sprenkelde tot vlak voor den drempel de schaduw zijner zilveren blaren en de geuren der scharlaken bloesems neer. Onder het loover van dien granaatboom wachtte zijzelve, rozegetint. Onduidelijk wolkten de beelden, doch een man drong door den nevel heen. Zijn donkere blik werd zachter onder den bloesem, het matte huidbrons warm bebloosd, maar zijne slankheid won in sterkte onder de takken, en stam en jongeling rezen als broeders naast elkaar.

Aarzelend raakte de Siciliaan haar aan met de vingertoppen en vroeg of voor hen samen de granaten rijpen zouden, wier vleesch in kleur en teederheid naar lippen zweemt. Toen sprak zij het woord dat dien dagdroom verstoorde. Het was de diepste waarheid van haar ziel die zich ontsloot in dit antwoord en beiden begrepen de onherroepelijkheid. Doodsbleek week hij terug in den nevel; even staarde zij neer op haar doellooze handen - dan doofde het beeld. Als een damp dien de wind vaagt, rolde het zich op langs de wanden; maar toen het terug was geschoven, begon opnieuw een schimtooneel. Helder teekende het zich, onuit-

[p. 314]

wischbaar en zonder genade, hárd als het haar al vele ellendige maanden zijn spel had gespeeld.

Zij aanschouwde een simpele kamer, door allerwege binnenstroomend schijnsel zomersch gemaakt. Achterover op een sponde lag daar de man tot wien zij het woord had gesproken, en dit woord had als een tastbaar wezen vast zich aan zijn borst geprangd. Het sloeg hem den klauw in de schouders, het zoog hem het bloed uit het hart. Zoodra de lijdende zich ophief naar den morgen, drukte de demon machteloos hem in de kussens neer; zij weerde den dronk van zijn lippen, verstikte zijn ademen en spreidde de giftige lokken over zijn smeekend gelaat. Hoe oud en smal was dit geworden, ach en stervensbleek.

Zachtjes snikte de vrouw-op-den-ruststoel. Elysiums van zaligheid had zij haar makker willen gunnen, en zie, zij had hem een satan gebaard. In heete begeerte zichzelve te kwellen, herhaalde zij het woord op dien uchtend gesproken, en schreide banger, daar het wezen wreeder in haar prooi de nagels neep.

Toen, plotseling, juichte muziek door het venster. Eerst peep een schalmei zijn herderlijk wijsje; lammeren dartelden blank op een voorjaarsche vlakte, veldgoden sneden een fluit uit het riet. De slag der tamboerijn joeg een schrik aan, een blijde, en schudde zijn klanken, zooals men een appelstammetje schudt: rondom hagelt het ooft op de weide. Dan zong de viool wat de ménsch voelt, raadselachtiger, weeker, de zegening oók der seizoenen, maar eer heur ziel, heur zinnebeeld. Jubelend kweelden en bruisten zij samen, en brachten, verzadigd van geuren der rozen, hun frissche levensboodschap aan het dorre leed. Dit kwam in opstand tegen die stoornis, de weenende dwingend tot een afwerend gebaar. Wat niet baatte, want ál meer ruikers en ruimten van buiten spreidden de lachende tonen uit om het droevig visioen.

En langzaam ging dit veranderen. De donkerlokkige demon richtte zich op van haar offer, teeder rondden zich haar leden, en voor den stillen glimlach van heur lieve lippen herschiep zij zich in een muze, een maagd. Met een sprong stond de man naast zijn deerlijke sponde, fier en zoo jeugdig, verreind door den strijd. De bleeke vrouw, die het woord had gesproken, herkende schier haar makker niet. Zijn voorhoofd, eerst een kelk waarin het denken sluimerde, had in een volheid zich opengevouwen, stralende van

[p. 315]

geest. De lippen wisten te zwijgen, de schouders, die hadden gedragen, begrepen het heil van den last. Er was een rijpheid over hem gekomen, er was een God geschapen in zijn borst.

Uitgelaten roffelde de rinkelbom, de schalmei blies zijn liedje van zonlicht en winden, smachtender smeekte de vedel om menschengeluk. De kamer, de rustende, het wonder der beelden, zwijmelend werden zij samengebonden in éenen band van klank.

Zij weende nog voort in haar weelde, en zag door het floers van haar tranen, hoe onder den rooden granaatboom vriend en meisje dansten in een paarlenwaas. Zij traden een heidenschen pas op de bonzende maten: meer een rythmisch vertolken van diepste gedachten, dan uitgevierde zinnezwier. Zij hieven de handen, zij negen en weken, en vonden elkander op den top der toongolf weer. Boven hen beiden sloten de kelken zich open en schonken gulden vreugdewijn. Dan tripten van alle bosschagen, oranjes en mirten, uit glans en geur gewekte schepsels aan. Sommigen naakt als ie stengels der bloemen, anderen sneeuwwit in golvenden plooienval. ‘Louterheid,’ juichte de vrouw-in-den-ruststoel, ‘vrede, verzoening, vertrouwen zoo vast in den opslag der oogen, verlangen met haar anjelierenkrans.’ Zij vormden tezamen een bloeienden slinger rondom den takrijken stam. De hoofden wiegden lustverloren; telkens kwamen de voetjes te voorschijn, bloot en afzonderlijk, als dansten die voor zich alleen. Reivoerder was de herrezene man. En plots, nu alle instrumenten met verrukking door elkander spraken van hun zangerig hartsgeheim wenkte hij blijde, half als een schim op den wand en half als een werkelijk wezen, de vrouw van het woord dat hem eens had gebroken, en noodde haar mee in den ring. Met een ruk rees zij op van haar ruststoel, zij wiegde de heupen, de kleine muiltjes klepten op den vloer. Louterheid, vrede, het woord en de minnaar grepen bij beurte haar handen en losten in zwier en in zwenking het kwellend raadsel op van haar verdriet. Wie dacht nog aan weenen bij dansmaat, wie wenschte den snoerenden greep van de smart? Zij opende den mond in begeerte, heur tranen vlochten zich vrij uit de wrong. In duizend golfjes sprongen zij op rond die dartelende vreugde. Heur polsen klopten in de wereld, heur droomen draaiden in een geestenrijk.

Eensklaps zweeg de muziek en, nog in een oprankende houding

[p. 316]

gevangen, bleef zij hijgend voor den spiegel stil. Het glas weerkaatste het raam en de gloeiende rozen; het beeld der vrouw leek op een Flora, een godenkind dat uit haar jonge volheid bloemen en beloften over de wachtende aarde strooit. Het duizelde haar van die schoonheid. Zij rekte zich hoog op de teenen, zij wierp haar lach een kushand toe. ‘Goed, goéd is het leven,’ jubelde zij innig en bukte zich snel naar het boek.