De Beweging. Jaargang 9

[p. 295]

Aanteekening bij het voorafgaande artikel

De mogelijkheid bestaat, dat Potgieter, dit artikel lezende, onmiddelijk zou uitroepen: die schrijver heeft juist gezien; Van Lennep en Van der Hoop redakteuren van Apollo, het was een gissing zonder zekerheid en die nu onhoudbaar blijkt. Mij persoonlijk schijnt die mogelijkheid zeer groot, en het is alleen terwille van de nauwgezetste billijkheid dat ik, met goedvinden van de schrijver, het volgende aan zijn opstel wensch toetevoegen.

Dr. de Vooys zegt: ‘Een dergelijk weekblad, geredigeerd door twee bewonderaars van de buitenlandsche romantiek, moest dan wel interessant zijn als spiegel van ontwakende belangstelling’ - en vermeldt verder dat hij vreemd opzag toen hij daarna het weekblad, met zijn breedsprakige, quasi-geestige ‘Inleiding’ en zijn huisbakken inhoud in handen kreeg. ‘Al dadelijk’ - gaat hij dan voort - ‘kwam de veronderstelling bij mij op, dat Potgieters mededeeling slechts op een gissing berustte, die een vergissing blijkt te zijn.’

Nu wil het geval dat Potgieter zelf, alvorens Apollo te vermelden, het klaarblijkelijk herlezen heeft en er in zijn zachte en ironische volzinnen een oordeel over uitspreekt, zoo vernietigend, dat wel niemand na hem veel van dat weekblad verwachten kon, - en dat hij nochtans bij zijn gissing gebleven is. ‘Niet enkel de inleiding, ook menige beoordeeling liet door iets huisbakkens te wenschen over; tot in de navolgingen van vreemde dichters toe, waren de schreden der voorloopers onzekere.’ En verder: ‘Eene uitvoeriger studie dier vergeten bladen zou een vergeefsche arbeid zijn.’ Waarop onmiddelijk onder schijn van lof de ironische doodsteek volgt: ‘schoon de inzage iets boeijends heeft, daar zij alreeds verkondigen wat het korter en langer leven van beide vernuften leerde: hunne productieve gaven overwogen verre hunne critische, en bij latere ontwikkeling hadden de eerste van de laatste weinig last.’

Dat Pogieter ondanks dit oordeel bij zijn gissing gebleven is, bewijst dat ze vast in hem geworteld was en dat hij alles-

[p. 296]

behalve misleid werd door een vage herinnering aan De Nederlandsche Mercurius. Ware dit zoo, dan zou de lezing hem wel hebben terechtgebracht. Zijn gissing was er waarschijnlijk een van ouden datum en de mogelijkheid dat hij aan haar zou hebben te twijfelen is bij de lezing niet in hem opgekomen. Had dr. de Vooys dus niets anders gedaan dan Apollo óók te lezen, dan zou zijn twijfel aan de juistheid van Potgieters gissing ons niet getroffen hebben. Andere argumenten waren daartoe noodig, en die brengt hij. Het werk van dr. M.F. van Lennep, waarin wel omtrent de Mercurius maar niet omtrent Apollo Van Lennep's medewerking bleek. De gegevens die hij in Argus en elders gevonden heeft. Dat Potgieter zich, en m.i. van den beginne af, omtrent de redacteuren van Apollo vergist moet hebben, brengt hij daardoor tot groote waarschijnlijkheid.

Toch zouden wij niet verantwoord zijn als wij de volgehouden bewering van een scherpzinnig man als Potgieter, die bovendien medewerker van het bedoelde weekblad was, niet met de uiterste omzichtigheid berechtten. Dat hij ongelijk had in den vorm, dat Van Lennep en Van der Hoop niet werkelijk de redactie van Apollo uitmaakten, schijnt mij zeker. Was de mogelijkheid evenwel uitgesloten dat deze beiden, misschien van de oprichting af, tot dit weekblad in eenige betrekking stonden? En zoo niet beiden, dan toch Van der Hoop? Wanneer wij bedenken, dat zij het (zie Ned. Merc.) bejammeren, als binnen enkele maanden de toon van de artikelen verandert; dat, op het eigen oogenblik als redactie en uitgever kibbelen - de eerste zich met de hulp van een anderen uitgever tracht te handhaven, de tweede in overleg treedt met Wap - zij erbij zijn en de uitgave van een eigen orgaan voorbereiden en tot stand brengen; en dat al dit gehaspel verliep in Rotterdam, de plaats waar de volijverige Van der Hoop woonde; dan zou het ons niet verbazen indien te eeniger tijd blijken mocht dat deze dichter toch wel iets met de oprichting of met de redactie van Apollo te maken had. Dat iets dergelijks Potgieter ter oore kwam kan dan de reden zijn geweest van zijn misvatting.

Albert Verwey.