De Beweging. Jaargang 9

[p. 195]

Naar aanleiding der Suffragettenbeweging
Door
M.H.J. Schoenmaekers.

't Is heel gemakkelijk over den strijd der suffragetten smalend te spreken als over ‘buitensporigheden’ van ‘excentrieke’ vrouwen. Maar afsnauwen is nog niet verklaren. Ook is het gemakkelijk, die vrouwenbeweging gewoon uit te leggen als een nietsontzienden wil, ‘politieke’ gelijkheden met den man te veroveren. Maar deze verklaring zwijgt geheel over de onmiskenbare heldhaftigheid der suffragetten. Die heldhaftigheid wijst erop, dat de suffragette iets diepers voelt dan verlangen naar politieke macht. Er leeft iets menschelijks in haar en wel iets specifiek vrouwelijks, dat, tot heldhaftigheid gestegen, een eerlijke verklaring eischt. De suffragettenstrijd is, in wezen, geen politieke beweging, maar een kreet van de geheele vrouwelijke psyche. Dien kreet hebben we te verstaan als een eisch van de vrouwenlijke mensch tegen den mannelijken mensch, een eisch die door de diepste kosmische roerselen is bezield.

Wat is die vrouwelijke mensch, in tegenstelling met den man?

Het proefondervindelijk en statistisch onderzoek naar de ‘gelijkwaardigheid van man en vrouw’ beschikt in het beste geval alleen over goed gedocumenteerd materiaal aangaande ‘intellectueele’ en ‘moreele’ eigenschappen der geslachten. Deze eigenschappen blijven hier buiten bespreking, al was het maar, omdat ze geen wezenlijke ‘waarde’ inhouden van diepste werkelijkheid. In pure, diepste werkelijkheid geldt geen intellec-

[p. 196]

tueele slimheid, maar kosmisch inzicht; geen moreele onkreukbaarheid, maar kosmische kracht. Kosmisch inzicht en kosmische kracht zijn in één woord: persoonlijkheid.

Maar we spreken niet over subjectieve persoonlijkheid, we spreken over objectief leven: het vrouwelijke en het mannelijke. In dat objectieve leven zijn de geslachten één en toch gescheiden, ze zijn organisch gescheiden en daarom is er ‘verhouding’ tusschen. Die verhouding zegt èn wezenlijke verscheidenheid èn wezenlijke gelijkwaardigheid.

Wezenlijke verscheidenheid. In poëtische kleuren heeft de dichter van het oude Paradijsverhaal die verscheidenheid al gezien. Eva, de Vrouw, wordt geboren uit Adam, den Man; en Eva wordt door Adam begrensd, gebouwd als zij is uit Adam's ‘ribbe’. Vanuit mannelijken oorsprong is Eva geschapen, Eva, de duurzame oorzakelijkheid, de ‘moeder van alle levenden’. We behoeven die poëtische voorstelling maar te vertalen in directe taal, om te zien hoe juist ze is. De Vrouw is het geboren-worden, bevrucht-worden, baren, in één woord: het ontvangen. De Man is het scheppen, bevruchten, differentiëeren, in één woord: het geven.

Wezenlijke gelijkwaardigheid tusschen Man en Vrouw wordt hiermee niet ontkend, maar bevestigd. Het echt-vrouwelijke ‘ontvangen’ maakt de vrouw niet minderwaardig aan den man: de ware man immers kàn niet geven, genadiglijk neerbuigend tot een vragende vrouw, want heel zijn wezen is wil tot geven. En het echt-mannelijke geven maakt den man niet minderwaardig aan de vrouw: de ware vrouw immers kàn niet genadiglijk een hulde verdragen van een kruipenden man, want heel haar wezen is verlangen naar ontvangenis. Kosmisch geven en kosmisch ontvangen zijn verscheiden, maar volkomen gelijkwaardig, ook in den mensch.

Het kosmisch-vrouwelijke ontvangen is in-wezen het voortplanten: de vrouwelijke natuur ìs voortplanting. Dat zij juist ‘kinderen’ voortplant is niet wezenlijk, al is het ook ‘normaal’. Maar voortplanting is haar eigen wezenlijkheid. Voortplanten moèt ze, ook waar ze geen kind ter wereld brengt. ‘Beschaving’ namelijk is òòk echte vrouwelijkheid, want beschaving is òòk

[p. 197]

voortplanting. In tegenstelling met oorspronkelijken aanleg en oorspronkelijk kunnen is de cultuur een levende voortzetting van een levende erfenis van voorafgaande geslachten. Gebrek aan intelligentie is niet per se onvrouwelijk, maar cultuurloosheid, ‘ordinairheid’ is met het vrouwelijke als zoodanig onvereenigbaar. Nana is nergens zoo typisch vrouwelijk als waar ze met heel haar wezen verlangt de rol te spelen van een aristocratische dame.

Omdat de echte vrouwelijkheid ‘voortplant’, erft en doet erven, is het zoo natuurlijk, dat de vrouw zich gaarne verzet tegen oorspronkelijkheid. Zij wil iets voortdragen, ongewijzigd, naar de toekomst. Zij wil iets, waaraan ze trouw kan zijn en dat haar trouw is, iets dat lang, lang duurt. Zij is even vasthoudend aan traditie als voortvarend in het handhaven van traditie. Haar voortvarendheid mag soms revolutionair lijken, ze is conservatisme, hartstochtelijk conservatisme. Propaganda voor vrouwenkiesrecht en andere dergelijke rechten is àls vrouwelijke propaganda onbestaanbaar, zoolang 't in de publieke zeden van zelf spreekt, dat de man niet volstrekt oorbaar handelt als hij de vrouw anders begeert dan als goed, mooi voortplantingswezen, als draagster van traditie, lichamelijke of geestelijke traditie.

Maar een wezenstrek van onzen tijd is juist de twijfel aan de absolute waarde van het voortplanten. In onzen tijd fluistert het zedeleven: ‘Misschien is kinderen telen wel dwaasheid, misschien is overgeërfde beschaving oneindig minderwaardig, vergeleken met oorspronkelijkheid’. De eerbied voor het huisgezin, dat voortplantingsinstituut bij uitstek, wankelt onrustbarend, en 't is in onze zeden niet verschrikkelijk meer, eeuwenoude overgeërfde beschavingsvormen principiëel over boord te werpen, als 't maar gebeurt met oorspronkelijk talent en op sierlijke wijze. Nu wil de vrouw òòk regeeren. Hartstochtelijk verlangt ze te regeeren. Is dat revolutionair? Neen, dat is driftige trouw aan haar aangerande roeping: de voortplanting. En zij zal niet rusten, totdat de zeden weer zeggen met nieuwe zekerheid, dat voortplanting absoluut noodig is en absoluut mooi en onaantastbare plicht. Zij zal niet rusten, totdat de zeden weer zeggen met nieuwe zekerheid, dat voortplanting en schepping volkomen gelijkwaardig zijn. En dat is goed.

[p. 198]

Met de wezenlijke voortplantingsroeping der vrouw hangt haar wonderlijk uithoudingsvermogen ten nauwste samen. De vrouw wordt niet gebroken door tegenspoed, zij buigt in lenige vrouwelijkheid en gaat dóór. Want de voortplanting ervaart de vrouwenziel als kosmischen voortgang van eeuw na eeuw, als den tijd-zelven, vermenschelijkt in haar. Achter haar stuwt haar het verleden, vòòr haar belooft de toekomst beterschap van lotgevallen. Vertrouwend, zij 't onbewust, op haar onbreekbaarheid, breekt ze alles, wat niet haar trouwe, beginlooze, eindlooze tijdbeweeg eerbiedigt. In lichamelijke voortplantingssfeer heeft ze haar kinderen lief omdat ze haar voortbewegen zijn, en daar houdt ze niet van haar man, maar van den vader harer kinderen; vandaar, in die sfeer, haar echt-vrouwelijke physieke haat tegen geslachtsaanraking als ze eenmaal bevrucht is. In geestelijke voortplantingssfeer gelooft ze alleen in overgeërfde en voortplantbare beschaving. Spottend ziet ze neer op alles, wat, tegen de bestaande beschaving in, ‘oorspronkelijk’ wil zijn. Zonder wroeging ridiculiseert ze het grootste talent en zij zal het lachend te gronde richten...tenzij het kans toont opgenomen te worden in het cultuurbeweeg, algemeen erkend door beschaafde menschen, ‘die met hun tijd meegaan’. Dàn spot zij niet meer, dàn is er iets over te nemen en voort te zetten. Zoodra een man door feitelijk ‘succes’ bewijst, dat hij aanleg heeft om zich te doen meetellen in de voortbewegende wereld, zal ze hem bewonderen. Zoo is de vrouw de tijdbeweging in de menschelijke natuur. Zij schept niet, maar geen mannenschepping kan den tijd trotseeren, als zij die schepping niet meedraagt naar het nageslacht. En omdat zij zoo meedoogenloos is in haar conservatieve voortvarendheid, zal de tijd niets meevoeren dan wat kosmisch verdient mee te klinken in de muziek der eeuwen. Haar spottende vernietigingszucht is even waardig als mannelijke schepping: zij is de absoluut-rechtvaardige, daadwerkelijke critiek, de menschelijke selectie.

De suffragettenbeweging is een uiting van die daadwerkelijke critiek. Omdat ze heldhaftig is, is ze geen ‘gril’ maar een leven van kosmisch-vrouwelijke macht. Zij is een critiek van veroordeeling en verlangen. Zij veroordeelt de overal uit-

[p. 199]

bottende geestelijke ‘oorspronkelijkheden’ onzer dagen, oorspronkelijkheden zonder voortplantbaren levensinhoud, oorspronkelijkheden van niets - schreeuwleelijk individualisme, dat alleen op ‘bizonderheid’ bogen kan. En zij verlangt nieuwe oorspronkelijkheid mèt voortplantbaren levensinhoud, oorspronkelijkheid die niet verlaten is van het breed-menschelijke, sociale leven: stijlvolle oorspronkelijkheid. Haar verlangen is sterker nog dan haar veroordeeling, vrouwelijk als het is. Vrouwenleven is in den grond verlangen, ook wel vernietiging-uit-verlangen, maar verlangen altijddoor.

De nieuwe vrouw zal bezonnen moeten zijn, wat de suffragette is in onbezonnen drift: geestelijk verlangen naar geestelijke voortplantbaarheid, naar geestelijken levensstijl. Daarmee is niet gezegd, dat zij moet doen aan kunst of wetenschap of welk ander cultuurding ook. Geestelijke daadwerkelijkheid leeft fijner en krachtiger en minder direct-waarneembaar dan verstandswerk of handenarbeid. Geestelijke daadwerkelijkheid is niets anders dan het bewustzijn van een menschelijke roeping; dat bewustzijn maakt die roeping tot levende werkelijkheid, al zien we ook niet wààr zij werkt. De nieuwe vrouw is de vrouw, die weet, dat het vrouwelijke leven evengoed geestelijke scheppingen voortplant als lichamelijke; die weet, dat ze door haar vrouwzijn alleen moeder is, al baart ze ook geen eigen kinderen; die weet, dat, in haar vermenschelijkt, de tijd voortbeweegt en gedachtenleven voortplant of vernietigt naar innerlijke verdienste.

De ‘Vestaalsche Maagd’ is het prototype van de nieuwe vrouw: Zij plantte niet lichamelijk voort, maar zij wist, dat haar stille meditatiën het leven aanhielden van de heele Romeinsche cultuur; zij wist, dat haar meditatiën daden waren: vurige, zuiverende, levenbehoudende daden. Haar stille kloosterleven greep plaats in wetten en zedon, dieper en krachtiger, eleganter en vrouwelijker dan alle moderne vrouwenpropaganda. Toch hebben we de moderne vrouwenbewegingen blijde te aanvaarden als beloften voor de toekomst - vooral wanneer ze getuigen van zoo onmiskenbare heldhaftigheid als we bij de ‘suffragetten’ ridderlijk erkennen moeten.