De Beweging. Jaargang 8

[p. 222]

Boekbeoordeelingen

Verklarend Zakwoordenboekje der Nederlandsche Taal door M.J. Koenen, Zestigste Vermeerderde Druk, J.B. Wolters, Groningen.

Geen aangenamer lektuur dan een woordenboek. Iedere regel wekt een gedachte op en wie daarmee niet tevreden is, kan de gedichten erbij maken. De wonderlijkste en ongeloofelijkste associaties stijgen voor hem op uit de bladzijden. Rijmen, die hem nooit zouden zijn ingevallen, en waarvan hij zeker zijn kan dat zij ook in het vervolg juist niet bij hem zullen opkomen op het oogenblik dat hij ze noodig heeft, liggen lokkend voor hem neergevlijd. Is het niet haast teveel gevergd ze met rust te laten? - Verkrijgt hij dit over zich, dan vermeit hij zich in de woordverklaringen. Hij verrijkt zijn kennis met de wetenschap van tal van zaken, die hij niet of alleen bij name kent. Met kinderlijke voldoening ontdekt hij slag op slag hoe al wat in de groote wereld onsamenbrengbaar verspreid ligt, hier door die weinige zwarte teekens, in klein bestek tegenwoordig is. Hij voelt zich als in een bazaar waar hij nooit raakt uitgedwaald, neen als in een heelal dat eindeloos en beknopt tegelijk zou zijn. Hij merkt daarna de accenten op, die de uitspraak aanduiden. Dat is een nieuw genoegen, maar waarvan een onontkoombaar gevolg is dat hij het paradijs van de onschuldige aanschouwing verlaat voor de doornige aarde van vergelijking en oordeel. Hij probeert: of werkelijk aarts-bisschop het accent op aarts heeft, of men dócent en niet docént zegt, averéchts en niet veeleer áverechts. Hij verheugt zich dat het nog altijd hollandsch blijft om Kálief en Cúpido te zeggen inplaats van Kalíef en Cupído. Hij wordt boos als hij met geen mogelijk-

[p. 223]

heid gelooven kan dat ooit iemand doen zal, wat stellig geen Amsterdammer doet, zijn kandij kándij te noemen. Zooals ik zei, met dit soort kritiek bevindt hij zich droevig onder de doornen en het is hem niet doenlijk er lang mee doortegaan. Deed hij het dan zou hij uit de keuring van de klemtonen in de keuring van de verklaringen vervallen. Maar zijn het niet juist de voortreffelijkste definities die met naieveteit, in eenvoud des harten, moeten genoten worden? De onaantastbaarste getuigenis van het ons allen ingeschapen axioma der gelijkheid, de grondwet dat ieder ding gelijk is aan zichzelf?

De Mythologie der Grieken, Handboekje door Dr. J. Vürtheim, Tweede Verm. druk, met 32 afbeeldingen en een Register, Rotterdam, W.L. en J. Brusse 1912.

‘Boeken zijn en blijven maar hulpmiddelen en worden zelfs gevaarlijk wanneer zij als metalen potten levende planten gaan omsluiten’.

Welk een gelukkig-gezegde en aanlokkelijke volzin is deze, waarmee de schrijver, in het voorwoord tot de nieuwe oplaag, zijn overtuiging uitspreekt. In den mond van hem die zelf boeken schrijft bescheiden en dus beminnelijk, schijnt hij tevens een bevallig aangeboden en licht mee te dragen algemeene waarheid in te houden. Men voelt zich verrast, dankbaar, en onbekwaam tot tegenspraak.

Eerst later bedenkt men dat goede boeken, wel verre van bij metalen potten te kunnen worden vergeleken, zelf levende planten zijn en dat dus de opmerking, die zoo eenvoudig scheen, aanleiding tot verdere overweging geeft.

Men ziet dan in dat niet van boeken, in hun algemeenheid, de bewering waar is, maar alleen van de handboeken waartoe dit geschrift behoort. De groote wereld van grieksche mythologie en sage leeft inderdaad, niet alleen in kunst en overlevering, maar ook in onze harten en verbeeldingen. Wie haar vormen beschrijft, en den zin van die vormen aanduidt, doet goed als hij tusschen die wereld en zijn schriftuur onderscheid maakt. Zijn bedoeling is niet dat voor die wereld zijn werk in de plaats zal treden, maar dat het haar werking overdraagt.

[p. 224]

Niet allereerst op leerlingen, maar op leeraren die door hun levende stem haar geleiden en weergeven.

Er is een onderwijs waarbij de stof van het leerboek als het wezen, en de kennis daarvan als doel beschouwd wordt. Er is er ook een waarvoor het wezen buiten het boek en het doel niet in kennen maar in beleven ligt. Zich uitdrukkelijk als voorstander van het laatste te hebben uitgesproken is een verdienste die, in den schrijver van dit verdienstelijk boekje, niemand bevreemden kan.

A.V.