De Beweging. Jaargang 8

[p. 56]

Aanteekening

Henri de Récnier in de Fransche Academie

Het is een voorname rede, die waarmee Henri de Régnier, zitting nemend in de Fransche Academie, zijn voorganger Eugène-Melchior de Vogüé herdacht heeft. Lichtelijk hooghartig in zijn aanhef als hij zegt verrast te zijn geweest dat hij werd toegelaten ‘à de si magnifiques voisinages’, waarborgt de Régnier zich onmiddelijk daarop tegelijk zijn vrijheid en zijn natuurlijkheid door een greep, even eigenwillig als beminnelijk. Hij moest Vogüé herdenken, want zóó wil het de overlevering dat ieder nieuw-gekozene den lof spreekt van zijn voorganger; en hij zal het ook doen, maar niet dadelijk. Hij begint met den lof, niet van wie de Academie maar van wie hem-zelf het naast is, van den dichter, die ook zijn schoonvader was, José-Maria de Hérédia. ‘Gij zult het niet vreemd vinden’ zegt hij, ‘dat mijn eerste gedachte voor den dichter is naar wien mijn diepe bewondering en mijn kinderlijke dankbaarheid uitgingen en tot wien zich heden mijn verteederd gedenken heft. Hij is mij een voorbeeld en een gids geweest. Gedurende te weinig jaren heeft hij mij vereerd met zijn vriendschap en met zijn raad. Hij heeft meer gedaan: ik dank hem het schoonste en kostbaarste wat het lot mij gunnen wou.’

Met waarlijk fransche hoffelijkheid heeft graaf Albert de Mun, toen hij de rede van de Régnier beantwoordde, op deze toespeling een weerslag gegeven. Nadat hij de dochter van Hérédia met enkele woorden gehuldigd had, veront-

[p. 57]

schuldigde hij zich: ‘Maar, mijnheer, wij hadden niet meer dan één fauteuil om u aan te bieden.’

Door mij te kiezen - ging de Régnier voort - hebt ge zijn wensch vervuld en ik ben zeker dat gij, dit doende, bedoeld hebt hulde te brengen aan zijn gedachtenis.

Eerst na zijn lof van Hérédia gaat hij dan ook tot Vogüé over, die met den dichter van de Trophées bevriend was, en dien hij in diens werkkamer het eerst, omstreeks 1888 of 1889, heeft ontmoet.

* _* *

Als Vogüé's voornaamste werk prijst de Régnier den Roman Russe, het geschrift dat de russische romanschrijvers aan Frankrijk bekend maakte.

‘Hoewel de fijnzinnige Mérimée ons had ingelicht dat een letterkundige schat onder de sneeuw van de steppen verborgen lag, en ondanks de lofwaardige pogingen van enkele anderen die ons trachtten in te wijden, was toch zoo goed als de heele russische letterkunde ons onbekend gebleven. Tourgenieff alleen werd bij ons gelezen, maar Dostojevski, maar Tolstoï! Vogüé openbaarde hen werkelijk aan de Franschen. Ge zult toegeven dat het een schoon geschenk was, en kostbaar ook vanwege de omstandigheden waaronder het zich opdeed.’

Met deze woorden gaat de Régnier over tot het handhaven van de rol die hem toekomt als hoofd van de levende dichters in zijn vaderland.

‘Eugène-Melchior de Vogüé riep ons inderdaad niet alleen tot het genot van al wat die diepzinnige waarnemers ons omtrent de menschelijke ziel meedeelden, maar dank zij hen, en door hun weldadige tusschenkomst, deed hij ons zien dat de strijd waarin onze fransche roman zich verwikkeld had, niet zonder uitkomst was. Tegenover het eng, kleingeestig en brommig naturalisme dat toen bij ons tierde, stelden die nieuwelingen een geidealiseerd realisme, dat in de waarneming de rechten van de poëzie waarborgde.’

Die laatste woorden, waarop ik nadruk leg, drukken alles

[p. 58]

uit wat, niet alleen in Frankijk, maar overal elders, en ook hier te lande, op den duur geeischt werd. Een levende poëzie kon zich noch vereenigen met het stelselmatige naturalisme noch met de tot juwelierskunst geworden woord-behandeling van het Parnassiénisme. ‘De weerstand die zich tegen deze dubbele overheersching had ingezet verkreeg nieuwe krachten. Van dit oogenblik dagteekenen de idealistische en psychologische renaissance van den franschen roman en de dikwijls gelukkige pogingen van het symbolisme. Vogüé bleek een der leiders van deze nieuwe richtingen.’

* _* *

Het is natuurlijk volmaakt bijkomstig dat Henri de Régnier, de dichter die van naturalisme, parnassiénisme en symbolisme het zijne genomen, maar tegenover alle drie zijn persoonlijkheid gehandhaafd heeft, nu tot de veertig onsterfelijken gerekend wordt. Hij bleef zichzelf, maar de anderen kozen hem. Dat zij dit deden, zonder dat ze hem ook maar in het minst verstonden - de rede waarmee graaf de Mun de zijne beantwoordde, is van dit laatste een afdoend bewijs - beteekent alleen de erkenning van zijn poëzie als een kracht in de fransche samenleving.

De Mun maakt door zijn rede den indruk dat hij dieper dan de Régnier ingaat op verschillende vraagstukken, zoowel Vogüé als de nieuwere poëzie betreffende. Terwijl men luistert naar zijn levendige zinsneden en getroffen wordt door het snijdende van zijn stellingen, ziet men naar den gelijkmatigen stroom van de Régnier's volzinnen terug als naar een schoon oppervlak. Maar in de nagedachte aan beide wordt de verhouding omgekeerd. Het oppervlakkrijgt diepte. Vogüé als mensch, denker, schrijver, vaderlander, overtuigde, - staat, een ademend en arbeidend deelhebber aan het hoogste leven van zijn tijd en land, met bewogen lijnen afgebeeld. Uit de schijnbare diepte van de Mun daarentegen komt hij alleen te voorschijn als de katholieke partijganger, het tegendeel van een door zinnelijkheid en droomen de jeugd bedervend poëet. Want dit laatste is het wat hij

[p. 59]

in de Régnier - ondanks geijkte onsterfelijkheid - blijft zien. De dichter is hem niet de scheppende kracht, die zichzelf uit, en daarmee al het andere. Hij wil dat hij begint met aanhanger van een partij te zijn, verkondiger van godsdienst en zede. ‘Geen partij kiezen’ zegt hij, ‘is juist wat ik geloof dat de dichter ontzegd moet zijn. De kunst is, naar mijn meening, het tooisel van de denkbeelden; wanneer zij dat niet is, wanneer zij zich enkel om den vorm bekommert, om den schoonheidsdienst op zichzelf, onverschillig welke daden of gedachten zij in zich bergt, schijnt zij mij enkel de ijdele poging van een onvruchtbare handigheid.’

Ik stel mij voor dat bij het luisteren naar deze woorden de Régnier een zucht van verlichting slaakte. Hij kan zeker zijn dat ook onder den koepel van de Academie geen graaf de Mun zijn innerlijk zal ontraadselen.

A.V.