De Beweging. Jaargang 4

[p. 289]

Een Hulde
Door
Albert Verwey.

Wanneer een Koning zijn land verlaat en er een Stadhouder houdt aangesteld, dan kan deze, bij tijd en wijle, ook de eerbewijzen in ontvangst nemen, die men anders alleen den Koning brengt. Aangenomen nu dat in een zeker gebied van poëzie en geest Potgieter Koning was, dan schijnt mij Penning daarin zijn Stadhouder, en er volgt voor mij dat ik hem de aangewezen persoon acht om de hulde te ontvangen die we Koning Potgieter op zijn honderdsten verjaardag aanbieden.

Het is me daarom sints maanden een lieve gedachte geweest dat de dichter van Benjamins Vertellingen en van den daarbij aansluitenden cyclus Tom's Dagboek zooveel als er van dien laatsten nog in handschrift lag, bijeen zou voegen, de brokstukken door toelichtingen in proza derwijze verbinden dat hun samenhang met elkaar en met het geheel duidelijk werd, en ze dan in dit Juni-nummer zou doen afdrukken. Want - hoe wonderlijk het valt dit te getuigen -: in dezen tijd van Potgieter-vereering zijn er voor die merkwaardigste gedichten uit zijn school geen lezers, - geen koopers tenminste - en dus ook geen uitgever.

Dit enkele woord volsta om er op te wijzen dat de vereering voor de dooden niet altijd met liefde voor hun levende afstammelingen samengaat, en dat toch ook zulke liefde een uiting van die vereering zou kunnen zijn. Geniet ik immers niet in den levenden Penning een wezen, gelijksoortig aan dat van

[p. 290]

Potgieter, hoewel met andere eigenaardigheden en in andere toestanden?

Penning heeft niet de aanzienlijkheid van den ouderen dichter. Hij is ook niet getuige geweest van een omwenteling, heeft niet geruimen tijd aan een buitenlandsch gezellig leven deelgenomen, leidde niet in een stad als Amsterdam, een diepgaande dichterlijke en geestes-beweging. Hij heeft niet zijn aanzienlijkheid, maar zijn voornaamheid wel.

Daarin juist is hij zulk een onloochenbare zoon van Potgieter, dat hij, in zijn poëzie en in zijn leven, de teedere en geestige hoffelijkheid, in één woord de gemoeds-voornaamheid heeft, die dezen kenmerkte. Zij zijn beiden romantische dichters, dat wil zeggen dat hun natuur die van den middeleeuwschen ridder is: zelf-opoffering terwille van een vrouw is hun wezen, en hun gedachten verwijlen graag bij jacht, schaking en hoofschen, minnelijken omgang.

In beider poëzie is deze droom tot werkelijkheid geraakt, maar terwijl, bij den ouderen, die werkelijkheid een sterkidealen schijn heeft, toont ze, bij den jongeren, duidelijker de trekken van het gewone leven. Hij heeft het ideaal dat Potgieter boven de wereld van zijn tijd deed uitsteken, in dien tijd meegenomen.

Hij alleen vertegenwoordigde tegenover Potgieter de tweede generatie: het geslacht welks plicht het is de schoonheden van het eerste nader tot het volk te brengen. En dat doende, vervulde hij tevens een plicht tegenover een nieuw geslacht. Als de scheppingen van het eene tijdvak verlaten worden, terwijl die van het andere eerst opkomen, dan zijn de jeugdigen bijster geneigd om alles te verwerpen wat zich tusschen die twee uitingen heeft opgericht. Zij erkennen het groote vorige, zij zoeken het groote toekomstige. Wat daartusschen ligt, bestaat voor hen niet. Zij beseffen de breuk en niet de voortzetting. Tegenover dien gemoedstoestand is de kunstenaar die het oude in kleinere verhoudingen voortzet en die toch de nieuweren weet te overtuigen van zijn frischheid en innigheid, een onschatbaar heelmeester. Hij ontrukt hen aan het gevoel van hun afstammingloosheid. Hij bewaart hen voor het gevaar in de lucht te hangen boven hun geboorteland. Hij schakelt hen aan zích, en daarmee aan andere voorgangers, en hij brengt hun het

[p. 291]

heilzame weten bij dat, terwijl elk geslacht zich vernieuwt, toch elk geslacht gebonden is aan het vorige en plichten heeft jegens het volgende. Tot het doen kennen van die onverbrokenheid heeft Penning, en eigenlijk hij alleen, gedaan wat noodig was. In de geschiedenis van de Nederlandsche Dichtkunst zal daarom zijn plaats niet een bijkomstige zijn, maar een belangrijke, immers indien wij het recht hebben te meenen dat de ontwikkeling van die Dichtkunst gedurende de vorige eeuw en in deze niet zonder beteekenis is geweest.

Aanvaard, vereerde Stadhouder, onze hulde op Koning Potgieters geboortedag.