De Beweging. Jaargang 2

[p. 334]

Boeken, menschen en stroomingen

Will Vesper: Die Ernte

Een keus van duitsche gedichten, waarover ook in Nederland een woord gezegd mag worden. Er zijn waarheden die men aan het Noordzeestrand luider uitspreekt dan te Berlijn.

Will Vesper die deze ‘Ernte’ gaarde, heeft smaak, maar geen eigenen. Zijn licht is een bleek maanlicht, van een grootere planeet teruggeworpen, en er zijn donkere vlekken in. Maar dat hij uit de troebele schemering van vaderlandsche poëzie-bewondering in den uitstralingskring van zulk een planeet geraakt is, - dat is prijselijk en bemoedigend.

Het vaderlandsche tijdperk is voorbij, zelfs in de vereering van de menigte: algemeene menschelijkheid en levensvreugde verhieven zich boven de landen met hun beperkte volksdeugden.

Ook in een keus als die van Will Vesper behouden de gedichten een zekere toonhoogte, als een vleugelslag die den lezer niet veroorlooft te wijlen bij de plekjes van zijn huiselijke en patriottische genegenheid: hij moet mee, hij moet zich bewust blijven dat er een hemel is die zijn aardestreken overspant.

Het zou schoon zijn als die hoogere toon met grootere vastheid en onafgebroken geklonken had. Wij zouden dan niet bij de uitmuntende gedichten sommige van de alleruitmuntendste gemist hebben, wij zouden tusschen de uitmuntende niet plotseling door onnoozele gehinderd zijn. Bovenal zou, indien een vaste en eigen smaak de lyrische dichtkunst van acht eeuwen door een keus had afgebeeld, dat beeld niet zoo onhelder en zoo leugenachtig zijn geweest.

[p. 335]

Onhelder, - want ook zonder dat ik mij een oordeel aanmatig over de betrekkelijke beteekenis van duitsche dichters in vroegere eeuwen, komt het mij voor dat over geen enkel tijdvak licht en donker zóó zijn verdeeld dat een scherp en treffend tafreel vóór ons treedt. Noch het middelhoogduitsche, waar de grens tusschen geestelijk en minne-dicht niet te trekken valt, en toch moet die grens wel gewichtig zijn; - noch de zeventiende eeuw waar Gryphius en Hoffmann von Hoffmannswaldau neven elkander staan zonder eenige aanduiding dat de laatste, van wien maar één gedichtje gegeven wordt, misschien de belangrijkere is; - noch de achtiende die in Vespers voorstelling zeker den reus Klopstock - ik weet wat ik zeg - niet kennen doet, Klopstock, vertegenwoordigd door twee gedichtjes benevens het op zijn naam gestelde van Claudius. Zoo kon ik verder gaan, want als ik over Schiller niet twisten wil, en van Goethe iedere keus goedkeuren, dan moet ik toch glimlachen over een bloemlezing die twee bladzijden van Platen geeft naast negen van Droste-Hülshoff, - die Brentano's beste gedicht (Frühlingsschrei eines Knechtes aus der Tiefe) ontbeert, en - -

Maar meer is niet noodig, want de voorstelling wordt nu leugenachtig.

Is het zóó moeilijk in Duitschland zelf te zien dat het beeld van de duitsche dichtkunst sints vijftien jaar veranderd is? Welke toch is dan de stralende invloed dien Vesper ons terugspiegelt en dien hijzelf niet kent?

Van Holland uit zien we het duidelijk: het is de invloed van de Blätter für die Kunst geweest. Stefan George en zijn medestanders hebben van 1890 tot heden aan de europeesche poëzie-vernieuwing een zoo groot aandeel genomen, dat door hun werk het geheele beeld van de nieuwere duitsche dichtkunst gewijzigd is. Waren er eerst na Platen, na Heine, slechts enkele fijne of kleurige persoonlijkheden die den eens gegeven stijl niet doorbraken - Lenau, Hebbel, Mörike, Meyer - en verder een heel leger van handwerkers in de verskunst; sints dien tijd bestaat in Duitschland een nieuwe stijl.

Na de neergaande lijn van vóór '90, is er onmiddelijk daarna een steil-stijgende.

Van dit feit heeft Will Vesper geen kennis genomen. Vier

[p. 336]

versjes van Hofmannsthal, dan nog enkele van Dauthendey, en overigens wordt zijn beeld van de hedendaagsche poëzie een beklagenswaardig tafreel van vrijwillige armoede.

Ik moet er hier aan herinneren dat aan de bloemlezing van Will Vesper, voor eenige jaren de bloemlezingen van Stefan George en Karl Wolfskehl zijn voorafgegaan. Hun invloed is het die op de meest onmiddelijke wijze den smaak van dezen volgeling beheerscht heeft en hem zoo deed kiezen als hij deed.

Nochtans schijnt het, door zijn keus-zelf, dat hij van hun bestaan als dichters onkundig is.

Zijn dan die dichters zoo onbekend in hun vaderland? Ik geloof het niet. Maar alleen in Duitschland schijnt het mogelijk dat men u kent, dat men uw invloed ondergaat, maar dat men u niet noemt.

Ik moet erkennen dat ik er uitermate verbaasd door ben. In Holland, in Frankrijk ook, heeft de nieuwe poëzie, hoezeer bestreden, zich de plaats veroverd waarop zij aanspraak maakt. Ieder bloemlezer die haar voortbrengselen verzuimde te noemen of te toonen, zou belachelijk zijn. Niet enkel zijn werk zou hij armer hebben gemaakt aan schoonheid, maar hij zou den naam van zijn land tegenover den vreemdeling schande hebben aangedaan door het voorwenden van een niet bestaande schamelheid.

‘Leugenachtig - en waartoe?’ zou de lezer vragen. ‘Of weet de buur over de grenzen wat den landsman verborgen bleef?’

Albert Verwey.