De Beweging. Jaargang 2

[p. 63]

Uit den cyclus ‘Sintjans-lot’^*)
Door
W.L. Penning Jr.

I.
Voorspel:

Blad uit mijn droomhof.

Heel de wereld hebbe uw liefde,
Holland heeft die bovenal;
In uw werken leeft en streeft het,
Straalt het boven volksverval;

Zijn natuur vervult uw zangen;
- Vriend! wat Holland eigens had
In mijn plat geboorte- en speeloord,
Zinge u 't duimvaarts waaiend blad.

Een wonder zegende mijn oogen,
O God! ik zag -
Zag - en herkende (uit jaren langvervlogen)
Eenvoudige natuur maar hemelsch door haar lach.

Teêr hemelblauw vervloeide in rozen
En avondgoud,
Al dubbelschat - door Schie-glans, rimpellooze,
En kaatsing uit den Plas, weidsch heen naar purp'rend hout.

*) Ter perse bij Meindert Boogaerdt Jr. te Rotterdam.

[p. 64]

 

Uit stille bloemen-oceanen

 

Zag 't voorjaar rond,

 

Knikte zoo blij - dat blind van vreugdetranen

 

Mijn oog zich willig sloot, wijl 't binnenlicht volstond.

 

 

 

Daar 'k had aanschouwd, waardeerde ik geuren!

 

Waardeerde ik klank!

 

Naar 't sjilpend nestje had ik bouw zien beuren -

 

Wat me opriep uit gepeins, een láchstem nu had dank!

 

 

 

Verrast ontwaarde ik in dien jongen

 

Mijn vroeger Ik;

 

Speelsch kwam hij de eertijds Burchtlaan uitgesprongen -

 

Maar wat sinds Riddertijd verstomd was, trok zijn blik:

 

 

 

Ten bodem uit, pal uit struweelen

 

Blonk ros geschut,

 

Afkomstig nog van een der zes kasteelen¹⁾

 

Waar de oude Schie-stad door beroerd was of gestut;

 

 

 

Nieuwsgierig tastte in de oorlogskaken

 

De kinderhand -

 

En streelde er mos!...En vlug in 't kennismaken

 

Werd klaut'rend, eed'le Burcht! uw vuurmond overmand.

 

 

 

‘Hier’ zei'k - en luisteroogjes blonken

 

Toen 'k me overboog -

 

‘Heeft me eens uit leeuwrikbekje een zang geklonken,

 

Opwiekend van 't kanon, voortjuub'lend ginds omhoog.’

1) Het hier bedoelde slot De Starrenburg - ook bewoond geweest door het geslacht Van Hogendorp, en in gemeubelden staat, maar langs vermolmde trappen en over zwiepende vloeren nog door mijn ouders bezichtigd - verdween tusschen zeventig en tachtig jaar geleden. De Slot-naam, zeker nog wel op de landhekken te zien, bleef aan de Boerderij verbonden.

[p. 65]

 

‘Ach, kijk...’ riep 't knaapje, droefs ontdekkend

 

In fraai schild'rij:

 

Gebogen zeulde, een lange schuitlijn trekkend,

 

Een teng're vrouwsfiguur -, zacht gleed de last voorbij.

 

 

 

Rust hield de kleine lage molen

 

Met blozend zeil;

 

Gedekt nog graasde - of onder ‘lauw’ gescholen

 

Lag 't bonte volkje al neer; hupsch kloste een riem somwijl;

 

 

 

Dan hoorden we in de veerboot praten,

 

Van 't veerhuis - jok!

 

Een hond sloeg aan; bij 't herdershutje blaatte,

 

Ver weg op de' Ouden dijk, de troep die kooiwaarts trok.

 

 

 

Freek's diepe herderstem verflauwde,

 

Geluid stierf weg;

 

Rechts steeg de rook die uit de hoeve blauwde,

 

Boomknopsel glom of 't smolt, malsch plooisel droeg de heg.

 

 

 

Thans leek me ons boschje in weerschijnluister

 

Een kerkkapel;

 

Was 't ademtocht dien 'k hoorde? of luchtgefluister?

 

Elk sprietje gloeide in vrede, en damp werd kleurenspel.

 

 

 

En 't kind een juichkreet op de lippen,

 

Wees - toovernat!...

 

En kijkend zag 'k, ach! zag al half ontslippen

 

Waar onlangs 't veldijs smolt, het spiegelbeeld der stad.

[p. 66]

 

Haar torenklokken hoorde ik spelen,

 

Gedempt, verzoet...

 

Maar wáár was 't Kind om in 't genot te deelen?

 

Vreemd! was ik zelf dat kind? één jeugdlach mijn gemoed?

 

 

 

Stil lig 'k ontwaakt uit ziende droomen

 

Als nacht aan nacht

 

Elk uur van slaap, sinds 't licht mij werd benomen,

 

Als halve sluimer reeds begooch'lend met zich bracht.

 

 

 

Verbeelding tast weêr, grijpt naar schatten -

 

Bij 't zien me ontgaan?

 

- Wat twijfelblik nog even wist te omvatten,

 

Schijn-landschap! klaar zie 'k U; gemis grift ‘winst uit waan;’

 

 

 

Zie hier - en 'k tart mijn blindheids donker -

 

Die vaart, die bocht,

 

Dat witte tolhuis met zijn ruitgeflonker,²⁾

 

't Wigvormig tuintje er vóór, waar 't kind een bloemkrans vlocht;

 

 

 

En dáár, van verre huiswaarts wenkend,

 

Dat spiegelbeeld

 

Waar 't kind verrukt op wees...

 

Zijn lach gedenkend,

 

Zij mijner vaderstad een klachtloos lied gespeeld;

 

 

 

Als kwam ik in haar beier-toren³⁾

 

De toetsen slaan,

2) Het sedert verbouwde tolhuis bij Overschie, wier Plassen (Delftwaarts) evenmin meer te vinden zijn als het eenzame poldermolentje halfweg Schiedam.

3) Beets, in zijn aantrekkelijke Verpoozings-studie Huibert Cornelisz Poot, slaakte bij zijn beschouwing van diens min-natuurlijk opgezet Trouwdicht voor Magdalena Penning en Mr. Simon van der Sleiden den zucht van verlichting: ‘Indien maar eenmaal de toren van Schiedam uit het gezicht is...’
Van jongs af heeft me die dankzegging een beetje geprikkeld; en mijn late bundeltje Sintjans-lot mist niet alle beteekenis van een schertsend opgenomen handschoen voor de eer dier stad - waar we den schrijver der ‘Camera Obscura’ meermalen den katheder mochten zien beklimmen.
In zoo'n meer of min vermetel dicht-ondernemen mijnerzijds, zou Beets zelf - die den ex-Schiedamschen jongeren kunstbroeder wel mocht - zeker heimelijk schik hebben gehad.

[p. 67]

 

Als mocht omhoog in eenzaamheid verloren

 

De oud-burger haar 't Stadsklokkelied doen hooren,

 

Stel 'k me enk'le steêlui voor - die luistrend blijven staan.

II.
Naspel:

Klokgelui voor mijn Zuster.

Vaak wanneer te winteravond
Hier de kerkklok komt te luiden,
Hoor 'k haar galm als op een sprookje
Op iet langverledens duiden.

Van de zeekust naar den Schiekant
Voel 'k mijn geest door 't luchtruim varen,
Stil op klankgolf wederkeeren
In de vreugd der kinderjaren.

[p. 68]

 

And're klokken, grootsch en statig

 

Uit een eeuwenouden toren,

 

Krijg ik dan te schemerure

 

Weer in 't Ouderhuis te hooren.

 

 

 

Vader, die van 't haardvuur opkijkt,

 

Zie 'k uw lange krullen streelen;

 

‘Kindren (peinst hij) nu hoort moeder

 

In de kerk het orgel spelen;’

 

 

 

Aan zijn knie, zien we in een verte

 

Onder 't kaarslicht op de kronen

 

Moeder over 't Boek zich buigen,

 

Waar ze uit zingt bij orgeltonen -

 

 

 

Meêzingt met wel duizend menschen,

 

Tot één stem doet handenvouwen;

 

Oogen toe staan stille mannen,

 

Zitten meêgebogen vrouwen.

 

 

 

Onderwijl, hoor 't haardvuur knett'ren -

 

Vorst beloven weêr zijn kleuren;

 

In verbeelding laat een glijbaan,

 

Nu een echte, zich bespeuren;

 

 

 

Gister over namaak-ijsbaan,

 

Op met zeep besmeerde planken,

 

Liet de meid me al schaatsenrijden

 

Tusschen kantelende banken.

 

 

 

‘Morgen komt de sleê van 't zolder’

 

Vlassen, juichen, zién we al samen!

[p. 69]

 

Kijk de dooisneeuw maar'res bleeken,

 

Bloemen krijgen we op de ramen.

 

 

 

Stil! aan de achterdeur hoor 'k mor'len....

 

Die daar naast-ook knarst weer open -

 

Stoeiend komen buurtrawanten

 

't Havensteegje al uitgeloopen - -

 

 

 

Knap gemikt, maar rap ontweken,

 

Barst een bom op onze ruiten!

 

‘Ei! (lacht vader, die juist opsteekt)

 

Sloop weêr de oud're broêr naar buiten?’

 

 

 

Half verblind van 't fidibusje,

 

Vegen wij jaloersch de glazen,

 

Zien we in 't maanlicht op de sneeuwkâ

 

Schimmenspel van gooiersbazen...

 

 

 

Wat een durf, om op zoo'n stillen

 

Zondagavond zoo te dollen,

 

Dat langs de overkantsche huizen

 

De echo meêspeelt, meê loopt hollen!

 

 

 

‘Vreemd is 't denkbeeld (vaders beefstem

 

Lokt ons weêr tot bij hem zitten)

 

Dat onze oudste in groene bosschen

 

Nu wat uitblaast van de hitte -’

 

 

 

En ten oorlog op wou trekken,

 

Hebben we eerst daarna begrepen;

 

Zuchtend nog weet de aartsverteller

 

Ons, zichzelf ook, meê te slepen....

[p. 70]

 

Zus! hoort ge ook die sneeuw nog piepen

 

Onder prettig vlugge stappen?

 

Oók nog vaderliefs vertel-stem?

 

En ons vragen? en ons snappen?

 

 

 

‘Al zóó laat!’ verbaast zich 't drietal,

 

Opgeschrikt uit riddertijden;

 

Donker-iets tikte op de ruiten -

 

Saam al naar de deur wij beiden!

 

 

 

‘Vriest het hard?’ vraag 'k; mof en boa

 

Aaien in 't voorbijgaan wangen,

 

Die belust op winteradem

 

Toch nog liéver zoen ontvangen.

 

 

 

‘Kou breng 'k meê!’ lacht de ingehaalde;

 

‘“Geur van kou!”’ verzekert vader;

 

Immer hoflijk als een bruigom,

 

Schuift hij moeders stoel al nader.

 

 

 

‘Eerst me ontdoen van de opperkleêren,

 

En - de lamp op; sluit de luiken,

 

Beste junior! Grage magen

 

Willen meer dan Sprookjes ruiken.’

 

 

 

‘Moedershulp’ had schuifgordijntjes

 

Afgelicht en weggehangen,

 

Valgordijnen laten zakken

 

Over 't liedje van verlangen, -

 

 

 

Dralend sluit ik; weg het maanlicht?

 

Sneeuw- en boompracht? glanzig water?

[p. 71]

 

Maar een ziertje mag 'k nog smokk'len,

 

Bouten opslaan - vlei ik - láter?

 

 

 

Onverbiddelijker bouten

 

Zijn er sedert vastgeslagen,

 

Zusje! ook op de levensluiken -

 

Maar iets keert er uit die dagen:

 

 

 

Zooals bedtijd toen verzoend werd

 

Door weêr lui'en uit dien toren -

 

Negenuurklok, die nog immer

 

In Sintjan's-stad zich laat hooren -

 

 

 

Zoo ook luidt er aan den avond,

 

Donkere' avond van ons leven,

 

Nog een sprookjesklok, een feestklok

 

Uit verloren lichte dreven:

 

 

 

Diep uit saamdoorleefde jonkheid

 

Rijst er nog een jeugdvertóóning;

 

Vroolijk nog looft navertelling

 

't Naspel in hereende woning.

 

 

 

En wat somber in mij welkte,

 

Hief zich weêr met kleur en klanken;

 

Hoor het dorrend groen nog ruischen,

 

Zie - u lovend - nieuwe spranken!

 

 

 

Dat er in den boom nog groei zit,

 

Moet al wie ons lief is weten;

[p. 72]

 

En Sintjans-lot in den vreemde,

 

Zou 't Sintjans-klok doen vergeten?

 

 

 

Ieder keer dat luchtig galmend

 

Hier de kerkklok over 't plein luidt,

 

Rijst voor ons de eerwaarde toren

 

Die ver-weg volstatig rein luidt -

 

 

 

Rein luidt over zwarte daken,

 

Waar met de eeuwen voortgeboren

 

Ons geslacht zijn schouw uit opstak,

 

En als rookwolk ging verloren?

 

 

 

‘Wat in 't lied wil blijven leven,

 

Moet in 't leven onderduiken...’¹⁾

 

Gauw! vertel...laat me u erin'ren -

 

Eer de bout gaat op de luiken.

's Gravenhage, XVI van Slachtmaand 1905.

1) Schiller.