Beschryvinge van de Noordtsche landen, die gelegen zijn onder den kouden Noordt-Pool, als Denemarcken, Sweeden, Noorweghen, Finlandt, Laplandt, Godtlandt, Poolen, Pruyssen, Ys-Landt, &c.

Waer in verhaelt werdt de verscheydenheyt der coopmanschappen, en kleedinge der inwoonderen. Mitsgaders: eenighe ureemdigheden die men aldaer te lande vindt, soo van beesten, voogelen, vissen, en zee-monsters

Beschrijvinge van Finlandt.

FInlandt, soo veel geseght als fijn of schoon Landt, om dat het vermaeckelijcker en lustigher dan Sweden is, heeft eertijts d’Eernaem van Koninckrijck ghevoert, doch is heden niet meer dan een Heerlijckheyt. De Sclavoenen, gelijck Munster schrijft, hebben in voortijden de heerlijckheyt van Finlandt beseten; en hun spraeck was toen daer aengenomen, en sy leefden op een selve wijse, als de Moscoviters of Griecken. Dit Land behoort heden onder de Heerschappye van ’t Sweedtsche Koninckrijck, en d’aerde brenght goedt Kooren voort, vermits het Landt vlack, en niet met soo veel berghen en moerasschen, als Sweeden omringht is. De voornaemste plaetsen sijn Gust een Burght, Albo een Bisschoppelijcke Stadt, Rasburgh, Wyburgh, ’t Hertoghdom van Karel, en soo voort. Wyburgh leyt op de grensen naer de Russen en Moscoviters. De Inwoonders van Finlandt voeren dieshalven ghestadige oorlogh teghen de Moscoviter naer de zijde van de zee, die in de Winter vast toevriest, en des Somers tot de Scheep-vaert bequaem is. Wat de tael der Finlanders aengaet, die is tweederhande. d’Inwoonders van Wyburgh spreecken ten meestendeel de Sclavoensche tael, tot Sibbon en Borge toe: maer aen de zee-kant wort de Sweedtsche tael meest gebruyckt: doch de geenen, die in ’t midden van ’t Landt woonen, hebben een besondere spraeck. De tael der Sweedtschen is de Gotsche niet ongelijck, ende heeft oock groote gemeenschap met de Deensche ende Noorweeghsche spraeck. Sy hebben veel woorden, die met de Duytsche tael over een komen, vermits hun spraeck uyt die van d’oude Duytschen gekomen is.

Finlandt, in een Landtschap Noordwaerts gheleghen, is een deel van Noorwegen, het welcke soo groote wijde en lenghde is begrypende, dat’et in voorleden tyden pleegh een Koninckrijck op hem selven te wesen. Dit Landt, hoewel het een van de koudtste landen is die in de werelt zijn, soo wordt het nochtans bebouwt, bezaeyt, en bewoont van seer stercke en moedige mannen, die in voo-

[p. 12]

rige tijden hun vyanden kloeckelick plegen te weerstaen,

en hun lant vromelijck te bewaren, en teghen den aenstoot van hun vyanden te beschermen. In Finlandt is de Locht seer koudt, als ’t oock in andere landen is die daer omtrent geleghen zijn: Maer sy is’er seer suyver en klaer, en selden regent het daer in de Somer, soo dat’er een heel ghesonde locht voor ’s menschen lichaem is. Want de Locht is’er soo gematight, dat men de Visch, die alleen in de Son gedrooght is, daer sonder souten bewaren magh, alwaer ’t thien jaer langh sonder bederven. Van den vijfentwintighsten dagh van Maert tot den achtsten dagh van September, soo is ’t daer eenpaerlijck dagh, sonder eenighe duysterheydt van avondtstonden te hebben: Ende van den vierden dagh van May tot den eersten dagh van Augustus, soo gaet de Son daer niet onder, maer wordt altijdts boven het aerdtrijck ghesien. Het Noord-eynde van Finlandt is ghelegen wel drie hondert vijftigh Gotsche mylen van ’t Zuydt-eynde van Gotlant, alwaer op seeckere plaetsen (als te Lincopen en Scaren) de Son wesende in ’t beginsel van Cancer, men ter rechter middernacht sonder eenigh licht, kan lesen oft schryven, de kleynste letteren die men vinden magh, oft oock sien alderhande gelt te ontfangen en te tellen. Op welcke plaetsen, en oock andere daer omtrent ghelegen, aldaer de Noordsche Pool boven den Horizont tsestigh graden verheven staet, soo siet men van ’t eerste van May, tot in ’t beginsel van Augustus gantsch geen Sterren aen den Hemel, dan alleen de Maen, de welcke vol wesende, ghesien wordt als een brandende Doornhaegh, draeyende omtrent het vlacke van der aerden, waer af die van ’t landt seer verwondert en vervaert zijn.

Schrick-finlandt is een Landtschap gelegen tusschen Biarmen en Finlandt, streckende met eenen hoeck Zuydwaerts tot aen de Zee van Bothnien. En wort meestendeel geheeten de Staert, om dat de lieden van ’t landt gebruycken seeckere langhe effen houten, die voor krom zijn, ghelijck een Boogh, de welcke sy binden onder aen ’t plat van de voeten, en lopen daer mede over de Sneeubergen, opwaerts langs en dwars, alwaer het hen belieft, haer selven voerende en regerende met een stock die sy in de hand houden: Maer het eene hout moet een voet langer wesen dan ’t ander, en dat nae de maet der lenghde van man oft vrouw, te weten, is een man oft vrouw acht voeten langh, soo moet het een hout wesen effen langh acht voeten, en het ander negen. Ten anderen soo bekleeden sy dese houten van onder met een dun velleken van een Rangyser Kalf, welcke zijn beesten van hayr en gedaente gelijck Harten, maer sy zijn veel hoogher en grooter van lichaem. Dat sy dese houten van onder met dese dunne vellekens alsdus bekleeden, geschiet uyt verscheyde oorsaecken. Ten eersten, om dat sy te gemackelijcker en gladder hen selven souden mogen over de hooghe Sneeuwbergen voeren. Ten anderen, om hen selven, als sy komen omtrent het hangen van de bergen en steenrotzsen, lichter en beter te keeren en wenden. Ten derden, om dat sy niet in ’t opwaerts loopen van de Bergen van boven af vallen, oft te rugge achterwaerts afschieten souden: want de hayren die noch aen de vellekens zijn, rechten hen op gelijck borstels van een Egel, en steecken in de Sneeuw ghelijck oft houte priemen waren, en door een wonderlijcke kracht der natuur, soo houden sy teghen dat men niet achter over valt. Daerom als sy geleert en ghewoon zijn met sulck gereedtschap te loopen, soo is’er geen bergh soo hoogh, oft steenrotz soo steyl, oft dal soo diep, insonderheydt in de Winter, of sy geraecken daer lichtelijck op en af, en loopen waer dat het hen belieft. Maer in de Somer soo valt het hen eenigsins lastiger, door dien dat de Sneeuw van

[p. 13]

de warmte der Son sachter gheworden zijnde, terstont wat wijckt in ’t aendrucken van de houten, die onder aen de voeten vast gemaeckt zijn. Niet te min daer is geen bergh soo hoogh noch soo steyl, of sy gheraecken’er met list van loose omweghen en kromme omloopen, diese ghebruycken, boven op. Want in ’t scheyden der valeyen, soo loopense niet terstont opwaerts, om boven op den top van den bergh te geraecken, maer loopen draeyende rondom den voet van den bergh, ’t selve volhardende tot dat sy zijn op ’t opperste van de berg of steenrotz, of daer sy begeeren te wesen: het welcke by hun heel ghemeen is, oft als sy ter jacht loopen daer sy seer curieus af zijn, en groot vermaeck in hebben: oft somtijts oock dat sy uyt geneughten om ’t snelst loopen, ghelijck die geene doen die in de loopbaen loopen, niet soecken dan de prijs te hebben van ’t snelst te loopen.