Berigten van het Historisch Gezelschap te Utrecht. Deel 2

[p. 317]

Sententie, uyt ghesproocken ende ghepronuncieert over Iohan van Oldenbarnevelt, ghewesen advocaet vanden lande van Hollandt ende West-vrieslandt ende geexecuteert den derthienden May, anno sesthien-hondert negenthien, stilo novo, op 't Binnen-Hof in 's Graven-Haghe¹⁾.

Also Johan van Oldenbarnevelt, ghewesen advocaet vanden lande van Hollandt ende West-vrieslandt, teghenwoordigh ghevanghen. De heeren commissarissen bij de hooghe mogende heeren staten generael, tot examinatie van sijn persoon gheordonneert; ende daer naer de heeren rechteren bij de welghemelte hare ho. mog. tot vordere kennisse ende judicature van sijne saecke ghecommitteert, buyten pijne ende banden van ijsere bekent heeft; ende deselve heeren rechteren voorts ghebleecken is, dat niet tegenstaende niemant gheoorloft en is, den bandt ende fundamentele wetten daer op de regieringhe der Vereenighde Nederlanden ghefundeert, ende de selve landen door Godes ghenadigen zegen jegens alle gheweldt, meneen ende machinatien haerder vijanden ende quaetwilighen tot noch toe beschermt zijn, te violeren, ofte te verbreecken: hij gevangen hem onderstaen heeft den standt van de religie te perturberen, ende de kercke Gods grootelijcx te beswaren ende bedroeven, tot dien eynde sustinerende ende int werck stellende exorbitante ende voor den staet der landen pernitieuse maximen, ende onder dien crachtich ghe-

1) De redactie heeft gemeend den leden geene ondienst te doen, door bij de verhooren van Oldenbarnevelt te voegen de sententie zijner veroordeeling, welke in eene afzonderlijke brochure te 's Gravenhage, bij Hellebrunt Jacobsz, ordinaris ende ghesworen drucker van de Hog. Mog. Heeren Staten Generaal, in het jaar 1619 is in het licht verschenen

[p. 318]

sustineert ende velen in-ghescherpt, ende door sijne complicen doen inscherpen heeft, dat elcke provintie int sijne alleen toeqnam de macht omme over de religie te disponeren, ende dat d'andere provintien haer daer mede niet te bemoeijen en hadden. Dat hij ghevangen sonder last, hem vervordert heeft t'sijnen huyse te ontwerpen ende dicteren seecker protest op den name vande provincien van Hollandt, Vtrecht ende Over-IJssel conjunctum, daer bij sij t'samen bij forme van complot, teghens alle ordre inde vergaderinge van de heeren staten generael ghebruyckelijck, protesteren, dat die ghedepateerden vande provintien, die de synode nationael vorderden, souden wesen autheurs ende veroorsaeckers van groote onheylen ende inconvenienten. Dat hij verachtende de salutaire raden van verscheyden princen, heeren ende notable personnagien, soo van binnen als buyten 's landts, hem met alle macht gestelt heeft jegens de remedien, dienende tot restauratie vanden voorsz. standt. Dat hij oock om te vorderen ende staende te houden sijn voor-ghenomen dessein, eenige vande machtichste potentaten met onbehoorlijcke ende sinistre practijcquen geabuseert, ende omme de selve te abuseren, de ambassadeurs vande generaliteyt op sijn eyghen authoriteyt met onwarachtige middelen gheinstrueert, ende doen instrueren heeft. Dat hij hem oock niet ontsien en heeft te schrijven aenden ambassadeur van wegen de generaliteyt bij sijne majesteyt van Groot Brittannien residerende, dat bij aldien van wegen de selve majesteyt in 't stuck vande religie yet gheschreven soude werden, dat 't selve soude dienen gedaen aende staten van Hollandt. Dat hij niet en sonde laten schrijven, sonder hem gevangen alvoorens toe te seynden 't gundt gheschreven soude werden, ende daer op te wachten sijn advijs voor het seynden van eenige brieven, ofte dat men de brieven seynden soude aen hem ghevanghen om die over te leveren ten dienste, assumerende sulcx aen hem selven de anthoriteyt inde regieringe van 't landt. Dat hij ghevanghen mede hem vervordert heeft op den naem vande heeren staten van Hollandt ende

[p. 319]

West-vrieslandt, te schrijven aen sijne conincklijcke majesteyt van Vranckrijck, dat de heeren staten generael int uyt-schrijven van 't synode nationael, usurperen den naem vande staten generael, ende dat de selve sijne majesteyt believen wilde gheen van sijne onderdanen tot de selve synode te laten komen, maer veel eer die van Hollaudt teghens de factien vande anderen te assisteren. Dat hij gevangen met quade saken doen versoecken, ende van sijne majesteyt van Groot Brittannien verkregen heeft seeckere brieven, die hij gevangen hier te lande te vooren selfs doen instellen, gecorrigeert ende aenden voorss. ambassadeur over-ghesonden hadde, streckende tot bevorderinghe van sijn dessein, ende d'selve ten selven fijne aende heeren staten generael over-gelevert heeft, verswijghende aende selve in wat manieren die verkregen waren; schrijvende aenden selven ambassadeur dat hij den ghesanten dier tijdt van weghen de heeren staten generael in Enghelandt wesende, daer van gheen kennisse en sonde doen. Dat hij ghevanghen oock noch daer naer tot meerder stijvinghe van sijn voornemen, door den voornoemden ambassadeur doen vervolghen heeft, omme noch eens ghelijcke brieven te moghen verkrijghen, ende die niet konnende bekomen, hoochst-ghedachte sijne majesteyt ghesugilleert, ende getaxeert heeft van te wesen oorsaecke vande swaricheyden hier te lande ontstaen. Dat hij gevangen om den standt der kercke in meerder verwerringe te brenghen, toegestaen ende gheprocureert heeft, dat inde publycke kerckelijcke diensten inghedrongen zijn onghesonde theologanten ende leeraers, ende int politijck soodanige persoenen die hij vermeynde tot uytvoeringe van sijne factie, bequame instrumenten te wesen. Dat hij ghevanghen mede te weghe heeft ghebracht dat de selve sijne creaturen ende instrumenten verscheydemael, ende op verscheyden wijsen ende plaetsen, jegens alle goede ordre van regieringe, conventiculen ende aparte vergaderinghen hebben ghehouden, alwaer bij hem gevangen, ende sijne complicen beraedtslaecht is op middelen dienende om tot haer quact voornemen te

[p. 320]

geraecken: ende ten eynde die onder den naem vande heeren staten van Hollandt ende West-vrieslandt mochten werden gheauthoriseert, hemluyden heeft doen complotteren, omme also met geligueerde stemmen in weer-wil ende teghen danck van eenighe vande notabelste leden van Hollandt, resolutien naer haren appetijt te wege te brengen, niet teghenstaende hij selfs bekent, dat sulcke aparte vergaderinghen in een welghepoliceerde republycque ongheoorloft zijn. Dat hij gevangen noyt getracht en heeft te doen verhinderen de rigoreuse placcaten in eenige plaetsen tegens de ware religions verwanten ghemaeckt, waer bij hemluyden op sware peynen verboden worde de exercitie vande ware religie, die selve alomme binnen ende buyten landts verhatelijek makende met de namen van vreemdelingen ende puriteynen, die daer flandriseren, ende de onderdanen opmaecken tegens hare overicheyt: Alles niet tegenstaende allen de gheunieerde provintien bij diversche recessen, tractaten, accorden ende resolutien, over eenige vande welcke hij ghevangen selfs mede gestaen heeft, onderlinghe den anderen belooft hebben, ende verbonden zijn, met lijf, goedt ende bloedt te mainteneren de ghereformeerde euangelische religie, alomme in dese landen aengenomen, sonder eenighe veranderinghe daer inne te doen, ofte ghedoogen ghedaen te werden. Ende dat in conformite vande selve inden jare vijfthienhondert acht-en tachtich, alle de eeden vande gouverneurs, oversten, capiteynen ende soldaten ghedresseert, ende sulcx ghearresteert waren, dat sij ghetrouwicheydt mosten sweeren aende staten generaal die bij de unie, ende de handthoudinge vande ware gereformeerde religie souden blijven: ende dat in alle tractaten vant over-gaen vande steden, bedongen is geweest, datse souden moeten aennemen de oeffeninghe vande voorsz. religie, die bij de bondtgenooten alomme aengenomen was. Dat hij gevangen dit alles achtende niet genoech te zijn omme te volbrengen sijn voor-ghenomen quaet desscin, hem onderstaen heeft met sijne complicen den standt der politie mede te perturberen, poogende de regieringe vande

[p. 321]

landen in disordre ende confusic te stellen, omme door middel van dien sijn voornemen jegens de securiteyt ende welstandt vande selve landen bequamer te wege te brengen. Dat hij ten selven eynde, ende tot steunsel van sijne factie, onder verscheyden spetieuse pretexten het vyer van tweedracht ghestoockt, ende allerley diffidentien tusschen de provintien heeft verweckt, ende hem selven stellende tot een hooft vande factie, heeft hij gevangen bij de ghedeputeerden van acht steden van Hollandt, diversche aparte vergaderingen doen houden om den anderen voor heen te verstaen, onderlinghe te overkomen, ende alsoo hare stemmen met ghecomplotteerde eenicheydt inde vergaderinghe vande heeren staten van Hollandt in te brenghen, ende de resolutien nae der selver goedt-vinden met pluraliteyt van stemmen te mogen formeren: In welcke aparte vergaderingen de selve ghedeputeerden vande acht steden eerst onder malkanderen gecomplotteert hebben; om diversche poincten soo nu ende dan in deliberatie ghebracht, in eene conclusic te doen arresteren: ende dat hij gevangen sulex selfs ingestelt heeft, de scherpe resolutie vanden vierden Augusti sesthienhondert seventhien, ende de selve in weder-wil van vele machtighe leden vande vergaderinghe doen arresteren: Bij welcke resolutie de bevelen vande ordinaris justitie tegens haer pretens voornemen verleent, verklaert werden nul ende van onwaerden, ende de magistraten vande steden gestijft, de selve niet te ghehoorsamen, ende die noch opghemaeckt om haer selven te stercken met nieu ghewapent crijghs-volck, bij hemluyden te lichten in haren besonderen ende particulieren eedt, buyten den eedt vande ghemeene bondt-ghenoten, daer bij oock alle officieren, justicieren ende die in eedt vanden lande van Hollandt ende West-vrieslandt zijn, gecastringeert worden de selve resolutie te moeten helpen uyt-voeren: ende voorts geordonneert dat alle oversten, capiteynen ende soldaten vant ordinaris crijghs-volck ernstich belast ende bevolen sal worden, de heeren staten hare betaels-heeren, ende de magistraten vande steden daer sij in garnisoen gebruyckt worden, niet tegen-

[p. 322]

staende eenige andere bevelen, getrou ende ghehoorsaem te wesen, op peyne van cassatie. Waer op gevolght is geweest, dat diversche steden van Hollandt daer af eenige al voor date op sijn vermaninge begonnen hadden volck te lichten, ende nu naer de selve resolutic, soo wel sij als andere, op sijne aen-maninghe van op hare hoede te wesen, ende op hare versceckertheydt wel te letten, voorts aengenomen hebben in particulieren eedt als vooren, een groot ghetal ghewapent crijghs-volck, met last om hare bevelen alleen te ghehoorsamen, jegens allen ende eenen yegelijcken, ende oock selfs jeghens de generaliteyt ende sijn Exc. als de aen-nemers van dien meenen souden yets bij de selve voorgenomen te worden, dat sij verstonden jeghens haer recht ende vrijheydt te streeken. Dat hij gevangen in krachte vande selve resolutie, mede helpen beleyden heeft, dat commissarissen zijn ghedeputeert gheworden om naer den Briel te gaen, de welcke sonder weten van sijn Exc. als stadt-houder ende capiteyn generael derwaerts gegaen zijn, het ordinaris crijghs-volck aldaer legghende, den eedt in voeghen als vooren hebben doen doen, ofte d'selve ghedreycht datelijck te casseren. Dat oock hij ghevanghen weynich dagen naer t'nemen van de selve resolutie vertoghen is geweest naer Vtrecht, ende eenighe vande heeren staten aldaer gheraden ende vermaent heeft insgelijcx een merckelijck getal van nieuw krijgs-volck te lichten, mede buyten den ghewoonelijeken voet ende ordre ende buyten den ghemeenen eedt vande generaliteyt, ende sijn Exc. als capiteyn generael, de welcke oock dien volghende de selve krijchsluyden onder gheformeerde vaendelen op-ghelicht hebben in haren besonderen, ende particulieren eedt als vooren. Ende als de heeren staten generael, de selve lichtinghe onredelijck, ende bedenckelijck vindende, haer bij brieven aenmaenden tot verlatinghe van dien, dat hij ghevanghen autheur is gheweest dat de selve staten de aenneminge van dien bij missive aen hare ho. mo. van den vijfden September sesthien-hondert-seventhien, geexcuseert, ende becleet hebben met ijdele ende

[p. 323]

onwarachtighe pretexten, als of die waren aen-ghenomen tot afweeringhe van populaire commotien, niet teghenstaende hem ghevanghen wel kennelijck was, dat de bewaringhe vande provintien, steden ende sterckten van dien, bij de vnie is ghestelt ter dispositie vande t' samentlijcke bondtghenooten: midtsgaders dat bij de uytspraecke van den raedt van sta:en anno sesthien-hondert derthien tot Vtrecht ghedaen, mede ter dispositie van hare ho. mo. ghereserveert was, t'ghene tot verseeckerheyt der stadt ende lande van Vtrecht, rust, ende vrede van dien best sonde mogen dienen, ende dat binnen de selve stadt een groot ende machtich garnisoen vande generaliteyt lach, t'welck ten tijde als de legers inde landen van Gulick, ende Cleve gebracht wierden, niet en was vermindert, ende dat oock neffens de voorsz. aenmaninge bij expresse beseyndinghe ghepresenteert was, 't voorsz. garnisoen niet te verminderen. Maer indient noodich bevonden worde veel eer te vermeerderen. Dat mede met kennisse ende goetvinden van hem ghevanghen inghestelt is de instructie, daer op t' nieuwe krijghsvolck tot Vtrecht aengenomen is, bij de welcke recht contrarie de redenen inden voorsz. brief geallegeert, de selve nieuwe soldaten verbonden worden, te moeten dienen buyten ende binnen de provincie, tegens alle ende eenen yegelijcke, so te water als te lande, sonder op yemants commandementen te passen, als vande heeren staten van Vtrecht, ende datse sullen moeten staen ten dienste, soo wel vande selve heeren staten, als ooc van hare goede nabuyren, vrunden, ende bondtgenoten. Ende als tot Vtrecht gheruchten quamen, dat sijn Exc. daer deur passeren soude, ende bij de heeren staten van Vtrecht niet buyten kennisse van hem gevangen (die alsdoen tot Vtrecht was) een brief geconcipieert is, daer bij sij luyden op sijn Exc. begeerden, door Vtrecht niet te willen passeren, met waerschouwinge dat hij hem daer nae soude wille voeghen, heeft hij gevangen oock weynich dagen daer nae bij een besloten memorie den secretaris Ledenberch vermaent, dat goet soude wesen dat oock goede

[p. 324]

wachten inde poorten gehouden mochten worden, ende datmen van boven ende beneden de riviere vande Leek, vande naeste steden sekerlick mochte geadviseert worden oft eenich volck op, oft af mochte comen, ende dat van gelijcken ten opsien vande poorte van Amersfort mede diende ghedaen: versocckende op Ledenberch, de selve memorie gelesen hebbende, te willen verbranden. Dat hij gevangen door sijn beleydt, mede te wege ghebracht heeft, dat bij de gedeputeerden van de voorsz. acht steden, eerst in heymelijcke vergaderinge op ongewoonelijcke tijdt ende plaetse, seeckere procuratie ofte acte van ligue gheprepareert is, die daer nae oock in eenige vande selve steden bij de vroetschappen, ende in eenighe sonder kennisse van de vroetschappen, ghearresteert zijn gheworden, op den veerthienden Mey anno sesthien-honderd achtthien, bij de welcke sij hare gedeputeerden authoriseren om met de heeren edelen ende de ghedeputeerden vande andere steden te helpen adviseren, raedtslagen, ende resolveren op middelen van datelijeke teghenstandt, midtsgaders om malcanderen te versien ende verseeckeren van alsulcke beloften van bijstant, hulpe ende indemniteyt, alsmen bevinden sonde noodich te zijn. Dat hij gevangen den heere van Moersberghen t' dubbelt van de selve acte door den pensionaris Hoogherbeets doen hebben heeft, ende versocht dat hij Moersbergen daer op wilde letten, den welcken dien volgende daer mede naer Vtrecht vertogen is, ende gelijcke acte oock aldaer te wege gebracht heeft, inhoudende mede authorisatie op hare gedeputeerden totte voor verhaelde twee poincten van naerder verbidtenissc ende feytelijcke teghen-standt. Doch alsoo die vande stadt Vtrecht neffens eenige van de andere leden vande staten daer inne niet en hadden bewillicht, heeft hij gevangen den borgemeester van de Pol, alsdoen inden Hage wesende, versocht de selve stadt tot bewilliginge van dien door sijn schrijvens te bewegen, ofte selfs ten dien eynde derwaerts te gaen. Welcken volgende den selven borgemeester selfs naer Vtrecht is verreyst geweest: maer de magistraet der stadt Vtrecht

[p. 325]

geapprehendeert hebbende, waer toe de cracht vande selve procuratie tendeerde, heeft de selve niet willen inwillighen dan onder expresse limitatie van dat de ghecommitteerden niet en souden verstaen, ofte helpen procederen tot datelicheyden ende extremiteyten, ofte met eenighe besondere provincien, steden, ofte leden eenige nieuwe verbonden aengaen. Ende alsoo de heeren staten van Vtrecht om de oncosten ende lasten van t' onderhout van 't nieuwe chrijgs-vole te vermijden ende tot ruine van hare financien niet langer te continueren opten negenthienden Junij 1618, ouden stijls, goct gevonden hadden hare gedeputeerden in competenten ghetalc naer den Haghe te seynden, omme neffens den heere van Moersberghen, ende andere ter vergaderinge vande generaliteyt comparerende, met sijne Exc. als gouverneur ende capiteyn generaal vande provintie van Vtrecht, opte cassatic vant voorsz. crijchs-volck in communicatie te kommen. Dat hij gevanghen aen Ledenbergh, alsdoen mede gecommitteert, tsijnen huyse (naer dat hij openinge van den voorsz. last van Ledenberch hadde) ontraden heeft de openinge vanden voorz. last, aen hoochgemelte sijn Exc. te doen, maer de selve last secreet te houden, ende te volgen sulcken anderen voet, als hij gevangen selfs voorsloech: Onaengesien hij selfs bekent, wel geweten te hebben den beswaerlijcken staedt van t landt, tot onderhoudt van t nieu gelichte crijchsvolck, ymmers tot soo grooten ghetal. Dat hem gevanghen bij rapport kennisse is ghedaen, dat den selven Ledenberch, met de pensionarissen, Haen, Hoogerbeets, ende Grotius ten huyse van Johannes Wtenbogaert gedelibercert heeft op de redenen ende motiven diemen de voordere ghedeputeerden vande heeren staten van Vtrecht voorhouden soude, omme de selve te ontraden, ende disponeren, haren last niet int werek te stellen, van ghelijcken dat de selve deliberatie ghehouden, ende bij Ledenberch versocht zijnde, datmen die secreet soude houden. Daer op gevolcht is, dat den voorsz. Hoogerbects, ende sijne complicen ten huyse van Daniel Trescl. clercq van de heeren staten

[p. 326]

generael, doen vergaderen hebbende, allen de ghecommitteerden van Vtrecht, aldaer met seer scherpe, ende pernicieuse redenen ende motiven bij Grotio gebruyckt, de selve ontraden hebben de openinge van haren voorsz. last. Waervan hem gevangen mede bij rapport kennisse is gedaen, ende waer door oock de voorsz. ghecommitteerden bewoghen zijn gheworden om weder te vertrecken naer Vtrecht, sonder haren voorsz. last te openen, niet teghenstaende sijluyden iterativelijck daer toe bij haere principalen waeren ghelast. Dat hij gevangen d'selve gedeputeerden op haer wech gaen noch vermaent heeft tot tegenstandt vande synode nationael ende tot continuatie van haer nieu gelichte soldaten: Mitsgaders op hare poorten, ende wachten goede ordre te stellen, voegende daer bij indien de saecken bij gevoegelijckheyt metten eersten niet en souden gevonden connen werden, ende dat sulcks de voorsz. soldaten noch langer in dienst souden moeten werden gecontinueert dat sij luyden dan mette geinteresseerde steden van Hollant, souden dienen te comen in naerder communicatie, omme te begrooten, ende een seeckeren staet te maken van t' getal der nieuwe soldaten, die sij t'samen meenen souden tot hare verseeckeringe noodich te hebben, ende de kosten van dien te vinden bij een redelicke repartitie, omme malcanderen onderlinghe te assisteren. Gelijck hij gevanghen t' selve oock aen diversche gedeputeerden vande voorsz. acht steden heeft vermaent. Dat hij gevanghen oock toeghestaen heeft, dat de stadt van Schoonhoven, de gemeene middelen tot des lants nootelijcke defensie, ende betalinge vanden volcke van oorloge, inghewillicht ende gedestineert, tot het onderhoudt van het nieu gelichte crijchsvolck hebben aenghetast. Mitsgaders goet gevonden dat verscheyden steden hare consenten tot merckelijcke ondienst der landen, met vreemde ende ongewonelijcke clausulen hebben gerestringeert. Dat hij gevangen, om de diensten, ende den raet van sijn Exc. alomme onvruchtbaer, ende crachteloos te maken, hooch gemelte sijne Exc. met verscheyden calumnien, alomme gesocht

[p. 327]

heeft in bedeneken te brengen, ende voor een yeder te denigreren, van dat hij stonde naer de souverainiteyt vande landen, hebbende t'selve gedaen met voorbedachten raet op tijt ende stonden, dat den noodt vande republycque zijner Exc. goeden raedt (ende dat ten hoochsten) vereyschte, in heymelijcke vergaderinghen van eenighe ghedeputeerden van de regieringe, zijne confidenten, ende elders voorgestelt, ende daer over buyten s'lants oock met gecifereerde brieven intelligentie ghehouden. Dat hij gevanghen door seker persoon expresselijck te dien fine bij nachte gesonden, advertentie gedaen heeft aen de magistraet van Leyden, van dat siju Exc. uytten Haghe vertrecken, ende apparentlijcken aldaer comen sonde, ende dat sij daeromme op haer hoede souden wesen, ende daervan eenige andere naeburige steden adverteeren, omme insgelijcx op haer hoede te sijn. Op welcke sijne advertentie ghevolcht is, dat het uyr-werek aldaer gheschort, het nieuw crijchsvolck, ende schutterije, nae de midder nacht inde wapenen ghebracht, ende eenighe steden van Hollandt daer over door hemluyden in poste gewaerschouwt zijn geworden, omme op haere hoede te wesen als vooren. Midtsgaders dat de poorten aldaer, tot verre op den volgenden dach toeghehouden zijn geweest, tot hij gevangen aen hemluyden andere advertentie dede, van dat sijn Exc. elders vertrocken was, in allen schijn, als of hoochgemelte sijne Exc. yet dadelicx teghens d' selve, of andere steden sonde hebben willen voornemen. Dat hij ghevanghen mede verklaert heeft, ten hoochsten bedroeft te wesen, als hij verstondt dat de stadt vanden Briele, omme te voorkommen, dat aldaer geen nieuw crijghs-volc binnen soude werden gebracht, met het ordinaris garnisoen vande generaliteyt bij sijn Exc. ghedaen besetten was, schrijvende uyt Vtrecht aende gecommitteerde raden van Hollandt ende West-vrieslandt, dat sijluyden allen de steden vanden selven lande daer van adverteren ende waerschouwen souden, omme wel op haer hoede te wesen. Dat hij gevangen mede om het ordinaris crijghs-volck uyt de gehoorsacmheydt vande

[p. 328]

heeren staten generael ende sijn Exc. te trecken, bij alle wegen gearbeyt heeft, haer te doen verstaen, dat sij bij eede verplicht waren, de staten vande particuliere provintien haere betaels-heeren voor al te moeten obedieren, oock tegens de generaliteyt ende sijn Exc. ende sulcx mochten ende gehouden waren der selver bevelen feytelijcken te resisteren, soo wanneer bij hem luyden yet voorgenomen soude moghen worden teghen danck ofte resolutie vande staten vande provintien, ende magistraten vande steden daer sij in garnisoen gheleydt souden worden. Ende als de heeren staten generael aenmerckende dat sij met alle serieuse aenmaningen ende instantien tot de cassatie vant nieu gelichte crijchs-volck niet en konden geraecken, goet gevonden hadden ten dien einde eenige gecommitteerden nevens sijn Exc. naer Vtrecht te seynden, dat hij gevangen beleydt heeft dat bij seer weynige edelen, drie steden ende eenige gecommitteerde raden, die tot sulcx niet gelast en waren, gecommitteert zijn Hoogerbeets, Grotius ende eenige andere, omme haer naer Vtrecht te transporteren, ende uyten naem vande staten van Hollant ende West-vrieslant, aende heeren staten ende magistraet van Vtrecht, te presenteeren alle assistentie van raedt ende daedt omme de cassatie der waert-gelders te beletten, de selve mede ghevende brieven aen de crijghs-oversten aldaer zijnde, staende op hare repartitie, bij hem gevangen geminuteert, doch in de vergaderinge, soo die doen was, niet gelesen, waer bij d' selve aengeschreven werde, dat sij gehouden ende verbonden waren hare betacls-heeren, mitsgaders de heeren staten vande respective provintien, daer inne sij zijn, ofte ghebruyckt werden, ghehou, ghetrou ende gehoorsaam te wesen, ende de selve te assisteren int onderhouden ende doen onderhouden van alle der selver resolutien, sonder daer tegens yet te mogen doen ofte te attenteeren, nochte gedoogen gedaen ofte geattenteert te werden. Dat hij gevangen mede het uytvoeren vanden last van sijn Exc. ende de ghecommitteerden vande heeren staten generael, op t' casseren der waert-gelders, indien sulcx voor-

[p. 329]

genomen soude mogen werden buyten consent vande staten van Vtrecht, ghesustineert heeft te strecken teghens de Vnie, ende te wesen force, diemen met force keeren mochte, so wel alsmen heeft vermogen te doen tegens den coningh van Spaengien ende sijn gouverneurs, daer hij nochtans bij sijn uytgegheven remonstrantie selfs verclaert, dat alle violentien voor den staet vande landen corrosijf ende ruyneus zijn, ende een oprechten spaenschen raedt, tot onderganck van dese loffelijcke landen, ende tegens den welstandt van dien streckende: Waer op gevolght is dat de voorsz. Hoogerbeets, Grotius ende andere ghedeputeerden tot Vtrecht ghekomen zijnde, hare propositie ten fijne voornoemt hebben gedaen, heymelijcken ende in particuliere vergaderinge met eenige vande staten van Vrecht, ende den secretaris Ledenberch ghedelibereert op middelen van feytelijcke tegenstandt, ende omme het nieuwe ghelichte crijghs-volck daer toe oock te disponeren: Mitsgaders om het ordinaris crijghs-volck in krachte vande voorsz. brieven mede te beweghen niet te obedieren de bevelen van sijn Exc. ende de ghecommitteerden vande generaliteyt, oock de selve te doen secunderen bij de schutters vande stadt, loop-plaetsen voor t' voorsz. nieu crijghs-volck te dispicieren, stucxkens gheschut bij de handt te hebben: ende dat den hecre van Moersbergen ende Ledenberch hem luyden hebben aengeseyt, indien sij raedt wisten om het crijghs-volck opte repartitie van Hollant staende, ende aldaer wesende. stille te doen staen, dat sij sulcke ordre ghestelt hadden op haer nieuw ghelichte crijghs-volck, dat sij hare saecke wel te boven souden komen; Ende dat oock de voorsz. Hoogerbeets met sijne complicen noch s' daechs voor het casseren van t' voornoemde nieu crijghs-volck, hare brieven aende voorschreven ordinaris crijghs-oversten hebben over-ghelevert ghehadt. Dat hij ghevangen oock de secreten van den staet der landen ghereveleert heeft: ende pleghende acten van souvereyniteyt, heeft op sijn eygen hant, sonder voorwete van yemandt vande provintien, af-gheslaghen seeckere notable aengheboden

[p. 330]

aliantie, daer aen de republycque ten hoochsten was ghelegen. Dat hij ghevangen verscheyden collegien van justitie, int administreren van haer ampt, bij verscheyden weghen, ende in verscheyden saecken contrarie des landts rechten, privilegien, vrij ende gerechticheyden, troulooselijcken indracht ende handtsluytinghe heeft helpen doen. Dat noch hij gevangen, tegen sijn eedt ende instructie, van eenige wtheemsche potentaten, heeren, ende collegien, diversche groote sommen van penningen, ende presenten heeft ontfangen, sonder aen yemant daer t' behoort, daer van kennisse te doen. Alle welcke proceduren daer toe ghestreckt hebben, om niet alleen de stadt van Vtrecht in een bloctbat: maer oock de staet vanden lande, ende de persoon van sijn Exc. int uyterste gevaer te brengen. Daerdoor, ende door alle zijne vordere machinatien, ende conspiratien ghevolcht is, datter staten in staten, regieringhe in regieringhe, ende nieuwe verbonden, in, ende tegen de vnie op gerecht, een generale perturbatie inden staet der landen, soo int kerekelijck, als t' politycq ghecomen, die finantien uyt. geput, ende de landen op ettelijcke milioenen aen costen ghebracht, generale diffidentien, ende dissensien onder de bondtgenoten, ende de ingesetenen vande landen inne ghevoert: De vnie verbroocken: De landen tot haer eygen defensie onbequaem ghemaeckt, ende in pericule ghebracht sijn van te moeten vervallen tot eenige schandelijcke handelinghe, ofte tot heuren gheheelen onderganck. Die daeromme in eeu wel-gestelde regieringe, niet en behooren gheleden: Maer anderen ten exempel ghestraft te werden. Soo ist, dat de heeren rechteren voor-noemt, met rijpe deliberatie van rade doorghesien, ende overwogen hebbende, alle t' ghene ter materie dienende is, ende heeft mogen moveren, doende recht inden name, ende van wegen de hooch gemelte heeren staten generael der Vereenichde Nederlanden, denselvigen gevangen gecondempneert hebben, ende condempneren hem mits desen, gebracht te werden op 't Binnen-hoff, ter plaetse daer toe bereyt, ende aldaer geexecuteert te werden metten sweerde, datter de doot

[p. 331]

nae volcht, ende verclaren alle sijne goederen geconfisqueert. Aldus gedaen inde vergaderinge vande voorsz. heeren rechteren in 's Graven-Hage, ende ghepronunchieert den derthienden Mey, anno 1619.

Ter ordonnantie vande heeren rechteren voornoemt.

Onderteeckent, H. Potz.