Logo DBNL
Berigten van het Historisch Gezelschap te Utrecht. Deel 1 (1846-1848)

Berigten van het Historisch Gezelschap te Utrecht. Deel 1

(1846-1848)–Anoniem [tijdschrift] Berigten van het Historisch Gezelschap te Utrecht–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Reliquien in de St. Salvator aanwezig, tijdens derzelver slooping, 1587.
Door Jonkhr. Mr. A.M.C. van Asch van Wijck.

De kerk van St. Salvator te Utrecht, die in rang op de hoofdkerk van St. Maarten volgde, en ook wel de kerk van St. Maria en St. Bonifacius, of, gemeenlijker, van Oud-Munster werd genoemd, stond voortijds tusschen de kerk van St. Maarten en de abdij van St. Paulus, en werd ten tijde van Leycesters bestuur in deze landen door de stedelijke regering ten gronde toe geslecht.

Beiden, Matthaeus in zijne Fundationes Ecclesiarum, lib. I, pag. 53 seq., en van Heussen en van Rijn, Kerkelijke Historie en Oudheden, deel II, blad. 45 seq., geven ons eene breedvoerige, en door oorspronkelijke stukken gestaafde, beschrijving van dit voorheen zoo statig kerkgebouw. Bij den eerstgemelden schrijver worden ons, op pag. 58 seq., zeer omstandig de bijzonderheden medegedeeld, welke de slooping van die kerk vooraf gingen en verzelden.

Hoewel het besluit om deze kerk te sloopen, door de stedelijke regering, tevens uit godsdienstijver, (want de hervorming had destijds in Utrecht de overhand gekregen) genomen werd; mag men het er nogtans voor houden, dat ook eene andere reden het bestuur, in het plaatselijk belang der stad, tot die daad bewoog. Daar namelijk de St. Salvator-kerk tusschen de dom-kerk en de abdij van St. Paulus stond, was de tusschen deze gebouwen en het onmiddellijk in de nabijheid staande Bisschopshof gelatene ruimte zoo naauw, dat slechts een mensch te gelijk er door gaan kon, 't welk tot groot ongerijf der kerkgangers strekte en

tot vele gevaarlijke belemmeringen aanleiding gaf. Reeds in 1546 had de stad dan ook, met inzigt om de toegangen daar ter plaatse te verbreeden, bij den abt van St. Paulus pogingen aangewend tot het afstaan van eenigen grond en erf, nabij de oud-munster trans.

Natuurlijk dat, hoe noodzakelijk eene verbreeding der straat ook mogt worden geacht, het besluit, hetwelk de vernietiging van de St. Salvator-kerk betrof, bij de gezamelijke vijf kapittelen, en bij het kapittel vooral van die kerk een hevigen tegenstand ontmoette. Deze kollegiën lieten dan ook niets onbeproefd, om de uitroeijing van dit in hun oog zoo verderfelijk besluit voor te komen. Zij somden alle de weldaden en geldelijke ondersteuningen op, die door het kapittel van Oud-Munster, in zoovele hagchelijke tijden waren bewezen en gegeven geworden. Doch noch bij de stedelijke regering, noch bij Leycester, tot welken laatsten zij zich insgelijks met de dringendste beden hadden gewend, zij konden niets tot behoud hunner kerk verkrijgen, dan alleen, dat de slooping van jaar tot jaar werd verschoven, totdat eindelijk, in 1587, de regering met alle kracht aan het besluit gevolg gaf, en weldra dit eerwaardig en luisterrijk middeleeuwsch gebouw bezweek onder de door godsdienstijver gedreven hand des sloopers.

Inmiddels waren, terwijl die gisting tusschen de stad en de kapittelen plaats vond, de lijken in de daartoe afgestane graven der domheeren vervoerd geworden, terwijl aan het kapittel ter vergadering eene plaats in de abdij van St. Paulus werd aangewezen. De materialen der kerk werden ten behoeve der stad, tot dekking harer schulden en tot bestrijking der onkosten harer certificaten, voor de som van ƒ 12,300 verkocht.

Zoo is dan van de St. Salvator-kerk geen spoor meer overig gebleven, en is de herinnering aan derzelver bestaan alleen levendig gebleven, en de naam van de plaats bezuiden de dom-kerk, die thans nog het oude munsterkerkhof genaamd wordt. De volkomene verdrijving dezer kerk, die in luister en pracht met de kerk van St. Maarten wedijverde,

geeft aan elke nog onbekende of minder naauwkeurig bekende bijzonderheid aangaande derzelver inwendige gesteldheid, vooral aangaande den rijkdom van derzelver geestelijk sieraad en harer heilige reliquiën, eene hoogere mate van oudheidkundig belang, en het is dan ook daarom, dat wij de navolgende, zoover ons bewust is, tot hiertoe onbekende stukken in het oorspronkelijke mededeelen.

Het eerstvolgend stuk behelst de inwendige beschrijving der kerk, zoo als zij zich bevond in het jaar van derzelver slooping.

Topographia

Sive

Interna descriptio vetustissimi et splendidissimi templi sancti Salvatoris Trajectensis, cujus venditio publicata fuit die martis, septima mensis Novembris, anno salutis millesimo quingentesimo octogesimo septimo; et facta est eadem venditio die sabbati subseq., in festo sancti Martini, gloriosi patroni Trajectensis, pro duodecim millibus et trecentis florenis, non obstante prohibitione per gubernatorem generalem hujus Belgiae, cum plena causae cognitione, an tea emanata et concessa, cujus tenorem pro majori sanctorum nostrorum cognitione ad finem hujus descriptionis adjecimus.

Psalm. LXXVIII.
Polluerunt templum sanctum tuum.
Attamen, Psalm.:
Domine, dilexi decorem domus tuae et locum habitationis gloriae tuae.

In majori crypta ad summum altare crat sepulchrum sancti Frederici Episcopi Martyris. Hic, in orientali Frisia ex nobilibus ortus, octavus fuit Episcopus Trajectinus, optime in fide catholica ab ineunte aetate instructus, in oratione ac jejunio assiduus, et mira erga inopes liberalitate praeditus, ita ut omnibus se innocentiae ac sanctitatis praecipuum praeberet exemplum. Quod magis perspicuum fecit: nam Egerum, Valachriae regulum, cum suis incolis ad Christi fidem (rejectis vanis idolis) convertit atque ad unius veri Dei cultum perduxit. Deinde ad suos reversus, dum sua praedicatione Caesarem Ludovictim, Karoli Magni Ducis filium, ab illicito matrimonio (quod cum Juditha, cognata sua, contraxerat) revocare laboraret.... Pontificatus sui anno 15o., cal. Augti., divino prius absolutus officio, instinctu dictae Judithae, a duobus juvenibus, magnis praemiis conductis, in digne interfectus et in eo loco honorabiliter a clero cum hymnis et laudibus divinis sepultus est.

Istud sepulchrum tectum fuit quodam precioso lapide, semper madente, et ante illud pendebant duae lampades, noete dieque ardentes.

E regione ad sinistrum latus hi versus sub pictura ejusdem S. habebantur:

 
Dixerit haud facile quisquam tibi corpora Divum
 
Quot locus hic habeat, tu modo flecte genu.
 
Optime, quid cupiunt, novi, carissime frater,
 
Sed modico exspectent tempore, quaeso, viri.
 
Ut Summo obtulerimus supplex sua pignora Christo,
 
Ocior adfuero, laetior ac libens.
 
Ne trepidate viri reginae jussa scelestae
 
Quin alacres facitis, ne trepidate viri.
 
Pectore nos mortem sitibundo optavimus istam;
 
Vobis sed celeri consulitote fuga.
 
Hoc tegitur sacrum Frederici marmore corpus,
 
Martyris egregii, praesulis atque pii.
 
Et pius Albricus cubat hic, magnusque Ludgerus,
 
Compluresque alii: tu modo flecte genu.
 
Sub alia pictura:
 
Vestes ecce sacras male polluis impie custos,
 
Quas pia divinis plebs dicat officiis.
 
Nostra quod obsceno foedat tua crapula ructu
 
Busta, venit factis ultio digna tuis.

Hinc itur ad parvum sacellum ad dexteram partem majoris cryptae, in quo erat altare Sancti Johannis Evangelistae, in quo pulcherrime depicta fuit imago Divae Virginis, non dissimilis illius, quam ferunt D. Lucam olim fecisse. In hoc altari fuit epitaphium ex lapide excisum Dni Johannis de Hughes, olim ejusdem possessoris, qui una cum D. Bernhardo Hoyncks, praebendario Hasekini, causa peregrinationis ad Massiliam proficiscens, misere anno 1562 trucidatus fuit. Quorum utrumque beneficium D. ac Mgr. Jacobus Cuynretorff, scholasticus, tune temporis turnarius, contulit.

Ad dextram istius cryptae capella fuit, olim D. Johannis Visker, levitae decani nostri, sed postmodum per D. Henricum Houberch, etiam decanum, magnificentius in honorem sanctae Barbarbae virginis exstructa. Super hac capella fuit prius bibliotheca, multis codicibus instructa, et postea retro organum, ea deducta, in majorem sacristiam commutata, in qua preciosiora sacrarum vestium ornamenta custodiebantur.

Inferius vero duo erant altaria. Unum fundatum per dictum D. Johannem Visker, decanum nostrum, in honorem S. Christinae Virginis, cujus modernus possessor est ex collatione Dni magistri Folcardi a Montzima, canonici turnarii, D. Alardus a Cuyck. Et dictus D. Johannes Visker, obiit anno Dni 1309, die 19 mensis Julij, qui cum Suanelde, matre, ac Beatrice sorore sua, ibidem sepultus fuit. Et erat ornatum epitaphio D. Geraerdi Vaenel, in quo exsculpta fuit depositio Domini de cruce. Juxta quod erat epitaphium Dni Theodorici Kriesk, canonici, qui in eodem altari quotidianam missam fundaverat per vicarios ex ordine ad mediam septimae legendam. Obierunt ille Ao. 1495, die 28a. Spt., iste vero 1507, die 24a. Augusti.

Alterum altare praefatus D. Henricus Houberch, decrctorum doctor, decanus noster, fundaverat in honorem beatae

Barbarae Virginis, quod ornatum fuit epitaphio D. Johannis Knyff, canonici, cum quibusdam statuis lapideis, qui obiit anno Dni millesimo quingentesimo tertio, die decima septima mensis Augusti. Et fundavit in eodem altari quotidianam missam per vicarium dictae ecclesiae statim post missam de Domino celebrandam. Hujus vicariae solus decanus invenitur collator; et D. Lambertus Cornelii pro tempore possessor, qui singulis diebus tenetur ad sacra dicenda et assidue interesse horis divinis.

Habuit hoc sacellum propylaeum sive vestibulum ligneum, artificiose cum rotundis columnis confectum ac per Dns. Johannem Tulmannum et Johannem de Angeren donatum.

Ad laevam chori sacristia erat, ubi inferius res sacrae custodiebantur.

Ante chorum ecclesiae erat opificium lapideum circumvementis altitudinis super sex rotundis columnis constructum, quod vulgo vocant een Oxsael; videtur ab Occidentis aula nomen habere, super quo erat altare superius depictum, in quo ferialibus diebus semper presbyteri per vices cantabant missam cum duobus levitis.

Fuit versus septentrionem in eodem loco lignea aquila, super qua diebus solemnioribus Dni cantabant evangelium.

In summitate dictarum columnarum stabant sex aenea candelabra per D. Joannem de Medenblick, canonicum, una cum cereis in majoribus festivitatibus ardendis fundata. Is obiit anno Dni 1538, undecima Aprilis, qui etiam festas Ambrosii episcopi, S. Lebuini, octavarum b. Mariae Magdalenae et assumptionis beatae Mariae solemnius celebrari instituit. Fundavit ac dotavit etiam pio humaniatis affectu XXXVII. pauperum habitationes.

Ante dictum opificium in majoribus festivitatibus pendebant pallia aurata D. Adriani Papae, Sugerode et Tulman.

Nune denuo revertentes ad descriptionem altarium, sciendum est, quod sex stabant in primo loco ecclesiae ac ante chorum.

Primum a parte meridionall, juxta ostium, versus magnum transition, erat altare, sive vicaria exstructum, impensis Dni et magistri Christiani de Zenden, canonici ac doctoris medici, in quo habebatur Resurrectio Dominica et inferius epitaphium

ejusdem van Zenden, qui etiam in eodem fundaverat perpetuam missam, singulis diebus per vicarios dictae ecclesiae hora quinta legendam. Idem obiit anno Dni 1530, nona martii.

Hinc digredimur ad partem meridionalem ecclesiae, ubi exstructa fuit capella per Dominum Joannem de Bronchorst, praepositum nostrum, olim in episcopum Trajectensem electum, qui obiit anno Domini 1346, die 25a. Junii et fundavit in eadem altare Sanctorum Andreae apostoli et Nicolai episcopi, ac SS. Catharinae et Barbarae virginum; cujus primae portionis possessor est Dominicus de Honthorst et alterius Anthonius de Zyll. Super dicto altari fundavit M. Cornelius Zelbach, thesaurarius, quotidiauam missam per dictos possessores una cum duobus vicariis S. Bartbolomaei et Julianae legendam; et habent de ea stipendium ex fabrica ecclesiae nostrae. Collocatum fuit hic epitaphium M. Andreae Knyff, canonici, qui obiit anno Dni 1478, die 10 Januarii, in quo positae erant statuae lapideae crucifixi, beatae Mariae, S. Joannis, S. Andreae et S. Catharinae, cum duobus januis depictis, in una passio S. Hypoliti, cujus corpus per equos indomitos laceratum fuit, et in altera martyrium undecim millium virginum. Collator utriusque vicariae censetur Turnarius.

Ad parietem hujus capellae depictus fuit idem Dns Johannes de Bronchorst, praepositus ac fundator, procumbens flexis genubus ante imaginem S. Salvatoris, habens ante se baculum pastoralem, et supra caput suam mitram, non tamen contiguam, cum descriptione temporis, quo idem e vivis excesserit.

Ad finem hujus capellae erat exitus sive janua prope scholam, respiciens ad transitum minorem, in quo primo loco quiescit D. Hermannus Vermeer, vicarius, qui multiplicibus suis scriptis ac laboribus, capitulo impensis, posteris innotescit. Obiit 1563, 26 Octobris.

Huic capellae adjunctum fuit sacellum per D. Wilhelmum de Montfoort, praepositum nostrum aedificatum, in quo ipse, in tumba metallo contexta, et suis insigniis, ex cupro confectis, decorata, requiescit. Mortuus anno Dni 1514, die 26 Maji.

Hie, praeter magnificas suae largitionis donationes, fundavit in hoc loco quotiditianam missam hora decima per vicarios legendam. Singulis quoque mensibus anni observatur hujus memoria.

Dominus Adrianus de Weerdenborch hic quoque fundavit perpetuam missam ad horam ferme septimam legendam; qui ab hac luce migravit anno Dni 1508, die vero 20 Aprilis.

Adhuc Dns et Mgr. Joannes de Medemblick fundavit in altari hujus sacelli quotidianam missam omni die hora octa va per presbyteros hujus ecclesiae legendam.

Insuper D. Johannes Tulman, canonicus, fundavit et dotavit in eodem altari perpetuam vicariam ad honorem beatae Mariae Virginis, de cujus fundationis subsistentia facta fuit per capitulum quaedam declaratio anno Dni 1563, vicesima quarta Septembr. Modernus possessor Dns Franciscus a Wyck, et hebdomadarius collator.

Haec capella septa erat cancellis aeneis, tabulario ligneo impositis.

Ad alteram partem ecclesiae, scilicet septentrionalem, juxta altare S. crucis erat capella Storum Martini et Anthonii per Dominum Wouterum Grauwert, una cum quotidiana missa fundata, per rectorem ejusdem capellae in altari ad hoc constructo, hora septima singulis diebus, legenda. Et ita habet ipsius epitaphium: Anno millesimo quadringentesimo quingagesimo sexto die 2a. mensis Septembris, obiit venerabilis et egregius Dns Mgr. Wauterus Grauwert, hujus ecclesiae Decanus fundator et dotator istius altaris; cujus animae propiotietur Deus, Amen.

Secundum altare est Divi Petri et continet duas vicarias, quarum primam fundavit Dns Arnoldus Pott, canonicus, qui obiit anno 1342, die 30 Augusti. Modernus possessor Folcardus Oem ex nominatione D. Montzima turnarii. Altera.... cujus possessor est Dns Johannes Nivenius, etiam ex collatione turnarii. Hoc altare decoratum fuit duobus epithaphiis Dni ac Mgr. Gerardi de Suggerode, V.J. doctoris, decani nostri, ac ejusdem Arnoldi Pott, habens superius cxsculptam historiam extremi judicii, cum statua Divi Petri,

in cathedra tanquam summus Pontifex sedentis. Obiit dictus de Suggerode anno 1533, die 1a. Februarii.

Tertium altare fundatum fuit per D. Henricum Foeck, canonicum, in honorem Dni Laurentii et Anthonii, decoratum insigni pictura Divae Virginis in tabula lignea, ac D. Laurentii in una et S. Anthonii in altera tabula appensili; in quo inferius continebatur epitaphium Dni ac magistri Arnoldi Buser, scholastici, qui obiit anno Dni... et dicti Henrici Foeck. Possessor est Hermannus Oem, cui alternatis septimanis incumbit missa de Domina nostra decantare statim post matutinas. Collator est turnarius, Juxta dictum altare erat unus gradus ad chorum lapideus et descensus in medio ad cryptum.

Quartum altare erat S.S. Cornelii, papae, et Gregorii, episcopi Trajectensis, oneratum sub altera hebdomoda missa de Domina, ut super finitis matutinis decantanda. In eo fuit epitaphium Dni Petri de Molen et Goesvini de Hattum, thesaurarii. Unde versus: Altaris tabulam Molen Hattumque locarunt. Possessor ex collatione turnarii est Dns Johannes a Tylborch. Juxta illud altare erat alter gradus lapideus ad chorum.

Quintum altare est Sancti Christophori, desculptum historia depositionis Christi de cruce, una cum epitaphio Dni M. Hermanni de Lochorst, decani, qui praefuit dicto decanatui 44 annis, et obiit anno Dni 1527, die 11 Augusti. Possessor est dominus Wilhelmus de Beest, et tenetur singulis diebus dicere sacrum. Solus decanus agnoscitur collator. Inter dictum et sequens altare erat horologium miro artificio elaboratum.

Sextum altare Dni Nicolai episcopi et S. Catharinae, cujus tres sunt possessores, Gerardus a Wyck, S. Nicolai de la. fundatione et vocatur socius Hasekini, Gerardus Goeswini a Cuyck de 2a. fundatione, et D. Johannes de Castro, S. Catharinae, quae potiores habet fructus. In hoc altari stabant tres statuae S. Nicolai, Aegidii et Catharinae. Collatores dictorum beneficiorum sunt pro tempore turnarii.

Ad navem ecclesiae, ad dextram partem constructum fuit altare S. Bartholomei apostoli et Julianae virginis, cujus primae fundationis possessor est D. Petrus Vereem, et secundae

fundationis Dns Anthonius ab Oestrum, utriusque collationem turnarii; et habebat tabulam ligneam depictam. Ad sinistram partem versus capellam de Grauwert, altare S. Crucis, in quo erant statuae S. Salvatoris, Mariae et S. Johannis; et superius pendebat lignea statua S. Crucis, quae ex magno încendio mansit inusta et integra. Coram qua stabant quinque candelabra cum candelis cereis, donatis per Mr. Johannem Voss, canonicum, qui obiit anno domini 1535, die 12 Novembris. In eo altari Dns Wilhelmus de Montfoort, praepositus noster, instituit missam de S. Cruce, singulis feriis sextis una cum diacono et subdiacono per ludimagistrum et chorales decantandam. Primae fundationis possessor est Johannes Cuyck, secundae fundationis Mgr. Joannes Lappius, possessor. Utriusque collator dignoscitur turnarius.

Item in eodem altari fundata est quotidiana missa per D. Joannem Goch, scholasticum, per vicarios ad medim undecimae legenda. Hujus altaris collator est decanus cum praetore civitatis Trajectensis. Possessor D. Henricus Verbeeck, sine participatione praesentiarum.

Fuit adhuc in ista capella quoddam altare sive vicaria, positum per D. Theodoricum Tant, canonicum, qui in eodem ad medium octavac fundaverat quotidianam missam, et is mortuus est anno Dni 1484, die 9a. Decembris.

In medio ecclesiae pendebat imago beatae virginis in sole, cum ampla et pulcherrima corona aenea. Ad inferiorem partem navis (ut vocant) ecclesiae, versus occidentem, erat fons baptismatis, quem omni anno in festis paschatis et pentecostes Dni majoris ecclesiae Trajectensis tenebantur cum maxima celebritate consecrare et in eo in vigilia paschatis tres pueros baptizare. Ut vero majorem lector capiat intellect um de origine hujus fontis et antiquitate religionis nostrae catholicae pauca ex annalibus hic subjicienda putavi, ex quibus etiam magnifica hujus civitatis exordia relucebunt.(1)

Ad primam basin stabat imago S. Salvatoris cum candelabro et candela, juxta quam fuit epitaphium conterranei mei te-

noris sequentis: M.D. Joanni Rudde, a monasterio hujus ecclesiae, canonico viro, in rebus agendis animi et consilii praestantia conspicuo, nec non honestae et devotae matronae Annae Rudde, ejus sorori, in capella Divae Barbarae sacra sepultis, quae sibi et fratri suo haec in vita posuit. Obierunt hic anno 1538, 29 Martii, ista vero anno 1582, die 2a. Decembris. Bene precemini defunctis. Ad alteram sinistram molem statua S. Bonifacii cum candelabro et cereo.

Juxta introitum turns erat statua S. Frederici, episcopi et martyris, collocata per D. Petrum, Magistri canonicum, cum candelabro et cereo, qui obiit anno Dni 1537, die decima martii.

Sub dicta turri erat domus calefactoria vicariorum cum quodam archivo et sacello.

Juxta dictum turrim superius erant duo dormitoria pro campanario et ejus puero.

Nomina campanarum.
Maxima: Salvator; deinde: Bonifacius, Maria, Odulphus.

Nomina pontificum Trajectensium, in hoc templo conditorum.
3 D. Gregorii.
4 Adelberti.
5 Theodardi.
6 Hermacari.
7 Rixfridi.
8 D. Friderici.
9 Alberici.
10 Liudgeri.
12 Odilbaldi.
13 Egibaldi.
16 Volcmari.
17 Balduini. Hune alii dicunt in majori ecclesia fuisse sepultum.
Nomina canonicorum capitularium hoc anno
Mo CCCCCo. XC II. residentium.

R.D. Folcardus a Montzima, decanus, Friso.
Petrus ab Honthorst, Trajectensis.
Adelbertus ab Egmondt van der Nyenb. scholaster, Hollandus.
Florentius Heermale, Thesaurarius, Hollandus.
Corn. Valladolyt, Zelandus.
Jo. Meersman, Monast., Westphalus.
Theod. de Leeuwen, Trajectensis.
Petrus ab Aelst, Brabantus.

Everardus a Schonenborch, } Ultrajectini.
Robert a Honthorst, } Ultrajectini.
Wilhelmus de Renesse, } Ultrajectini.

Het nu volgend stuk is een bezegelde brief, gedagteekend Utrecht 4 Junij 1597, waarbij Jasbald Vosmeer, vicarius-generaal der Utrechtsche kerk, Folcard van Montzima, deken, en Petrus van Honthorst en Johannes Meersman, kanunnik van St. Salvator, verklaren, op den 15. November 1596 de heilige reliquien, die zich in de geslopene kerk hebben bevonden, in negen door nummers aangeduide kasten of kisten te hebben vergaderd.

 

Universis praesentes literas inspecturis salutem in Dno sempiternam.

Exigit praesentium temporum necessitas et ratio, ut, ante omnia, ilia, quae pietatem et cultum Dni nostri concernunt, omni diligentia et sollicitudine foveantur, cumque inter ilia, juxta catholicae et apostolicae ecclesiae usum, non infimum locum sanctorum reliquiarum debitus honor et veneratio, per quae multa beneficia a Deo praestantur, obtineat; idcirco nos infrascripti ecclesiae sancti Salvatoris Trajecten, canonici, votum facimus, quod nos de sanctorum, martyrum, et confessorum reliquiarum, quae possidemus, conservatione sollititi, ne illae hereticorum et iconomachorum prophanationi et direptioni exponerentur, ac praesertim, ne in saeva illa et inaudita omnium ecclesiarum totius civitatis Trajectensis violatione et prophanatione, quae septima Martii, anno 1580, a civibus nostris excitata fuit, in illorum manus inciderent, tune illas abdidisse, et subsequuta deinde anno 1587, ecclesiae nostrae sancti Salvatoris per magistratum Trajectensem (proh dolor) a fundamentis usque eversione, easdem reliquias, quae hactenus in capsulis reconditae, et circa chorum praefatae ecclesiae decenter antea erant collocatae, inde extraxisse et in sacculos cancabaceos, sigillatim deposuisse, ut, restituta aliquando ecclesiae pace, et tranquillitate, rursum in ecclesiam collocari ac debitae reverationi exponi possent. Ne vero

interea, consumente omnia edaci tempore, nobismet decedentibus, posteris de illarum germana fide et veritate suspicandi tribueretur occasio aut falsis adulteratisque documentis deciperentur fideles, recte nos facturos existimavimus, ut ad futuram rei memoriam omnes nostras reliquias,(1) ita (ut dictum est) repositas, sigillatim perscrutaremur atque ex certa nostra scientia atque elogiorum illis appositorum perlustratione a majoribus nostris nobis quasi per manus traditum esset probatum ac indubitatum futuris seculis traderemus.

Itaque die XXVa. Novembris, anno 1596, stilo Gregoriano, in praesentia Rdi. et eximii Dni Sasboldi Vosmerii, sacrae theologiae licentiati, nec non sanctissimi D.R. Clementis, Papae VIII, per Dioec. Trajectensem sede ejus vacante, illiusque vicinas provincias, commissarii et vicarii generales, nos Folcardus a Montzima, decanus, Petrus ab Honthorst, et Jo. Meersman, canonici ecclesiae S. Salvatoris Trajectensis, praefatae ecclesiae nostrae reliquias perlustravimus ac denuo in aliis novis capsulis composuimus, et juxta numerarum notas, quid de ipsis reliquiis in iis reconditum esset praecipientes, annotavimus, ut sequitur:

A. Capsula, quae primi numeri nota est insignita, continet, partem panni ex serico albi coloris, cum panno serico rubris maculis contexto, unam tibiam, quatuordecim partes spinarum dorsi, integrum caput, excepta mandibula et uno dente posteriori; item, aliquot talos seu articulos digitorum, aut pedum, cum fragmentis aliquot costarum gloriosi martyris Adalarii, quod etiam antiquissima elogia iis apposita affirmabant hisce verbis: ‘Ista est pars corporis sanctissimi Martyris Adalarii, prout in Daventre.’ Item in altero: ‘hic requiescunt membra sancti Adalarii presbyteri et martyris Christi.’

In capsula, secundo numero insignita, reposita sunt brachium et duae tibiae sive fistulae cum scapula et XIII articulis spinae dorsi, nec non sacculus ex cosrio, in quo sunt cineres S. Eobani Martyris, uti constat ex schedula iis adjecta, in hune modum: ‘In hac capsula reconditae fuerunt de novo,

anno Dni Mo CCCo nonagesimo nono, mensis Augusti die sexta, reliquiae praeclari martyris Eobani, quondam hujus ecclesiae chorepiscopi.’ Item manu Mgr. Iodoci Bouchart, notarii: ‘desumptae sunt de capsa hae reliquiae propter causas urgentes, die 27 Maji 1586.’

III. Capsula tertia continet omnis generis ossa, partim majora, partim minora, cum multis fragmentis et parvis particulis ossium sociorum sancti Bonifacii, quibus plena est ad summum usque.

IV. Capsula quarta continet similiter omnes generis reliquias sociorum sancti Bonifacii, prout constat ex schedula iis adjuncta, in haec verba: Anno Dni Mo CCCo nonagesimo nono mensis Augusti die sexta in hac capsa de novo repositae fuerunt quaedam reliquiae sociorum S. Bonifacii episcopi et martyris gloriosi.

V. Capsula quinta continet quatuor partes seu vertices capitum cum aliquot fragmentis earundem, duas partes frontium, duo mandibula, tria ossa sacra, tres partes femorum. Item unum cranium, cui adscriptum: Caput alicujus sancti, repertum in crypta ecclesiae S. Salvatoris. Item adjecta haee inscriptio: Anno Dni Mo CCCo nonagesimo nono, mensis Augusti die sexta, in hac capsa de novo repositae fuerunt quaedam reliquiae sociorum S. Bonifacii epi., et martyris gloriosi. Item manu Mgr. Jodoci Bouchart: ‘hae reliquiae ex capsula praefata desumptae sunt propter causas urgentes, anno 1586, die mensis Junii vigesima septima.

VI. Capsula, signata numero sexto, in linteo quodam involuta sunt ossa aliquot majora et minora sociorum S. Bonifacii, uti ex inscriptione patet, iis adjuncta: Haee sunt quaedam reliquiae sociorum S. Bonifacii, quae fuerunt repertae et in hac archa nova reconditae sub anno Dni 1586; desumptae sunt hae reliquiae ex capsula seu Basilica praefata propter causas urgentes. Item in eadem capsula repositus est sacculus, continens cineres sanctorum diversorum, apud reliquias sanctorum ecclesiae S. Salvatoris Trajectensis repertorum. Item in papyro recollecti sunt cineres, qui in perlutratione superfuerunt.

VII. In capsula septima repositae sunt reliquiae sequentes: sex tibiae, tam erurum quam brachiorum, cum fistulis quatuor; duae scapulae, duo femora, duo nodi. Item omnes spinae dorsi, duo ossa saguli, aliquot integrae costae cum fragments aliarum; articuli digitorum et pedum, frons capitis cum mandibula. Item pars occipitis cum fragmentis capitis. Item XXXI dentes separatim simul in linteo involuti, in quo reliquiae sunt corporis Divi Gregorii, epi. Trajectensis, ut constat ex hac inscriptione, eis adjuncta: Anno Dni Mo CCCo XXI mensis Augusti die XVII, hora completorii, sunt inventae ante chorum ecclesiae S. Salvatoris Trajectensis, a latere septentrionali, et per dominum Henr. Houberch, decanum, Laurentium Wilhelmi, Andream Veer, Gerardum Zelingen, canonicos dictae ecclesiae, Mgr. Johannem de Galencoep et Albertum de Muden, vicarios in eadem, extractae de sepulchro, et tumba lapidea, in qua jacebant, reliquiae sancti Patris Dni Gregorii, epi. Trajectensis, et die quarta Junii, mensis tunc proxime sequentis, fuerunt eaedem in capsam novam per Rdum Patrem dominun Matthiam, episc. Budnamens., hora Vesperarum, in profesto sancti Bonifacii, martyris, convenienter repositae, praesentibus Dns Henrico, Laurentio, Andrea, Gerardo, nec non Mgro Henrico Compostel et Waltero Grauwert, canonicis ecclesiae supra dictae, ac Alberto de Muden, praedicto, et Segero Kars, chorisociis ejusdem, et pro reverentia majore reliquiarum earundem Dns Rdus Pater omnibus eas venerantibus, confessis, contritis et vere poenitentibus cum tribus pr. nr. et totidem Ave Maria XL dies indulgentiarum de injunctis poenitentiis, relaxavit. Item manu magistri Jodoci Bouchart, hae reliquiae ex capsula praefata desumptae sunt propter causas urgentes anno 1586, die mensis Junii vigesima septima.

VIII. In capsula, s. cistella, nigro corio obducta, repositae sunt reliquiae sancti Frederici, epi. Trajectensis et martyris, pront illae 25a. Julii, anno 1580, ne in haereticorum manus inciderent, ex sepulchro centumba lapidea, in qua hactenus, in majori crypta, ante altare sancti Stephani, protomartyris, jacebant, extractae fuerunt per Dnm Wolphardum

a Everdinghen et Wilhelmum Bindop, vicarios et canonicos honoris ecclesiae S. Salvatoris, in praesentia Rdi et magnifici Dni Buchonis a Montzima, S. Theologiae doctoris, nec non praepositi et Archidiaconi ecclesiae S. Joannis Trajectensis, suique fratris Dni Folcardi a Montzima, utroque ecclesiae S. Salvatoris canonicis, ac Mgri Jodoci Bouchart, notarii et secretarii capituli ecclesiae praefatae, ac denuo in praenominata capsula seu cistella repositae; continenturque inibi, una tibia, duo cruces, undecim ossa minora integra. Item XXII articuli spinae dorsi, duae partes de utraque scapula, duo ossa jugiili, una costa cum aliquot fragmentis aliarum costarum, duo tali, aliquot articuli digitorum et pedum medies. Superioris et inferioris mandibulae cum parte cranii et duabus partibus auricularibus. Item sacculus cum pulveribus de sepulchro praedicto extractis et in hac cistella repositis.

IX. Nona capsula continet aliquot ossa majora et minora cum fragmentis aliquot ossium, cum parte verticis capitis S. Odulphi presbyteri et confessoris; et videntur desiderari pars mandibulae, pars verticis capitis... in qua sepultus fuit, in qua desideratur altera manica. Item sacculus cum pulveribus; et sunt simul reperta diversa monumenta, quorum unum ita se habet: Anno Dni M. Vc. XXI., die quinta mensis Augusti, extractae sunt ex capsula S. Odulphi et repositae in ecclesia villae de Oirschot, in qua natus fuit; et subsignata erat: Martinus Kaluwe, Item alia schedula: Anno M. CCC. nonagesimo nono in Vigilia beati et gloriosi confessoris Odulphi aperta et devote visitata fuit haee capsa per Rdum patrem Dn Rupertum Schencke, Epm. Gppusens, vicarium in pontificalibus Rdi in Christo patris ac Dm. D. Frederici de Blanckenheim, epi. Trajectensis eodem Episcopo in hoc consentiente. Datum sub sigillis dominorum episcoporum praedictorum et Mgri. Everardi Foeck, tune hujus ecclesiae decani. Item alia Schedula hoc modo: Anno Dni M. CC. nonagesimo sexto, quarto idus Februarii, aperuit hanc basilicam Wilhelmus, dictus Barthous, episc. Trajectensis, et sigillis suis signavit ad petitionem dominorum tune temporis existentium. Item reperta sunt duo sigilla, quorum uni erat insculpta imago Ar-

chiepiscopi et in circumferentia: S. Bonifacios; alteri imago episcopi in pontificalibus, et in circumferentia: Godefridus; cetera, quia corrupts, legi non potuerunt.

Quae omnia per nos die praescripto, ita, ut praemittitur, decenter acta et gesta, nos Sasboldius Vosmerius, vicarius generalis dioecesis Trajectensis, Folcardus a Montzima, decanus, Petrus ab Honthorst et Jo. Mersman, canonici ecclesiae S. Salvatoris seniores praesentes has literas manuum nostrarum subsignatione sigillorumque nostrorum appensione ad perpetuam rei memoriam fecimus communiri. Actum Trajecti, anno Dni millesimo quingentesimo nonagesimo septimo, die vero IVa. mensis Junii.

 

Nos Salboldus Vosmerius, S. theologiae licentiatus, nec non Sanctissimi D.R.D. Clementis Papae VIII, sede Archiepiscopali Trajectensi vacante, per ejus dioecesin et vicinas provincias vicarius generalis, noturn facimus, quod post eversum per magistratum Ultrajectensem Anno Dni M.V. et octuagesimo septimo, templum, cum capellis et cameris S. Salvatoris Ultrajectensis; deinde anno millesimo nonagesimo quinto ordines Trajectenses, Abbatiam scti Pauli, ibidem in curiam suam provincialen commutare agressi, eversis nonnullis aedificiis, aliquot perruptis, ac in aliam formam redactis, templum cum capellis et cameris aliquot decano et capitulo S. Salvatoris, loco demolitae ecclesiae suae ad sepulturam suorum suppositorum, suaque negotia pertractanda obtulerunt, eosque, minus voluntarios, minis et mulctis compulerunt; templum cum capellis et cameris in suam tutelam et custodiam accipere et collapsa et ruinosa suis sumptibus reparare, restituere atque deinceps sèrta tecta conservare, designato eis loco in domum capitularem coaptando; qua propter praedicti D. Decanus et capitulum multiplici necessitate constricti impietatis, ne invaderent aliena et damni ut evaderent poenam; et praeterea, ne ipsa aedificia collaberentur, nec non, si praedicti Domini ordinibus obsequerentur, haee non sine maximis suis sumptibus fieri posse praevidentes; nos desuper convenire voluerunt; qui cum certain notitiam praedictorum

haberemus et pro conservatione praenominatorum templi, acdificiorumque ei annexorum (ut par est) solliciti, ne omnino ad seculares et prophanos usus deputarentur aut plane concidcrent, praedictos D. Decanum et capitulum ab omni scrupulo liberos fecimus, et, ut in suam tutelam et usum acciperent lubenter annuimus; et tanquam opus pium laudavimus atqui, ut alacriores ad faciendos sumptus et ad templum, locaque praedicta, serta tecta deinceps conservanda fierent, nec non ad praecavenda futura incommoda et damna, quae restituta ecclesiis pace (si forte tune inde eos emigrare oporteret) judicav imus, sicut etiam nune judicamus et per praesentes decernimus, quod expensae ab eis factae et adhue faciendae ipsis refundendae erunt ab illis: quorum usibus ex tune templum, ceteraque aedeficia cadent ac servient. Quod insuper suppellectilia et mobilia omnia, quae a Capitulo illata et invecta comperientur, absque omni molestia et alicujus contradictione inde asportare et auferri permittentur. In quorum omnium et singulorum fidem et robur firmitatis has literas propriae manus nostrae subsignatione sigillique nostri appensione communivimus.

Datum Trajecti, ipso D. Bonifacii Archiepiscopi et martyris sacro, Anno Dni millesimo quingentesimo nonagesimo septimo.

 

Reverendo Mgno ac humanissimo D.D. Folcardo a Montzima, Decano ecclesiae S. Salvatoris Trajectensis dignissimo.

Cum saepius mecum cogitassem R.D. Decane, quam infirma et labilis sit hominum memoria, si non tempestive literis fulciatur, cumque etiam eo quorundam hominum exsecranda insolentia devenisset, ut contra omnes, turn divinarum atque humanarum legum prohibitiones nobis ecclesiam nostram deripere, vendere, demoliri, et non solum ad terrain usque prosternere, sed etiam ipsis fundamentis evulsis, omnem ejus memoriam e cordibus piorum hominum penitus tollere et expellere conati sunt: quam sane impietatem divinae relinquens correction ac vindictae, animum meum (te etiam aliquando adhortante) ad scribendum appuli eamque ecclesiam summo studio et desiderio ita literis depingere exoptavi, quc

ejus elegantiam et splendorem poster is aliquantulum redderem conspicuam. Quod utinam tam accurate et diligenter licuisset, quam id serins a me factum esse constat. Nam post demolitionem ex quadam animi mei recollectione id ipsum praestiti. Habes ergo hic, non solummodo descriptum pristinuni ecclesiae nostrae situm, sed etiam alia nonnulla, quae et onera et collationes beneficiorum réspiciunt. Id cum in hoc scribendi genere superfluum fortassis videatur, posteris tarnen ad majorem rei cognitionem utile sperabam. Quibus etiam uberiorem ex matura segete frugem percipiendam existimarem, si tuam illi censuram et auctoritatem, qua plurimum vales, adhibere dignaberis. Quapropter rogo atque obtester R.D. vestram, ut pro tua eximia pietate, virtute, eruditione ac benevelentia, quae te ad hanc dignitatis celsitudinem merito, ac communibus omnium vestrum votis accedent: bus, provexerunt, tantum temporis a maximis curis et occupationibus, quibus destinaris, surripias, et iis, quae hic desiderari videbuntur, impertias; quo sane labore majore tibi gratulandi locum dabis; et me, quem semper ad omnia tua, tuorumque obsequia obeunda devinetum habuisti, multo nune devinctiorem habebis. Deum supplex oro, ut R.D. vestram ecclesiae suae quam diutissime servet incolumem. Vale. Trajecti, 13 Kal Sept., M.D. XCII.

Deze brief is merk waardig wegens de naauwkeurige beschrijving, waarbij de in elke kist verzamelde reliquiën worden aangeduid.

 

De navolgende oorspronkelijke stukken hebben insgelijks tot dit onderwerp betrekking, en geven ons eenig denkbeeld van den luisterrijken tooi der St. Salvator-kerk.

Den XIII Spt. 1609, gevisiteert die stucken ende goederen, berustende onder Jan Petersen van Eynden, wonende tegenwoordich binnen Emmerick, toebehorende die Heren van Oudemunster binnen Utrecht.
In den eersten: Vyff Pellen van silver ende gout met wapens daerbye.
Item noch tien pellen van gout, geborduert op rode gronden ende die liesten van swart fluweel.
Item noch een autaerkleet van gout geborduert op rode grond.
Item een carsufel van root geblomt fluweel, met geboorde goude lysten.
Item drie geborduerde lappen van root geblomde met geborduerde perstonatien op tie canten.
Item noch drie gout geborduerde lappen.
Item noch een cleyn goude geborduerde authaer cledeken.
Item een spreyssel root damast, met die...
Item een deksel, twelk men op het authaer dekt, van wit met streepkens.
Item vyff.     van verscheiden kleuren.
Item twee cronen, geborduert met blommen.
Item een kleyn cledeken met vergulde leliën.
Item twee geborduerde oorpel...
Alle de voorsz. portzen van goederen syn by Jan Petersz. van den Eynden overgelevert opten XVI July 1610.
My present,
Wynnen, Nts. capituli.
 
Dese percelen ovefgelevert aen Hr. Robert van Honthorst ende Poppo van Montzima, Canonick van Oudemunster.
Inden eersten: Twee silveren ende vergulde hoefden, met reliquiën daerin.
Item een custodye van die ostie met twee engelen.
Item een vergulde cop met een deksel van utenenghe.
Item twee vergulde kappen.
Item sint Odulphus noppe.
Item een wieroocksvat.
Item een boeck met een vergulte plaete.
Item een vergulte paes.
Item vier vergulde plaeten, die men voor aen de vesper cappen hangt, metten waden van drie rosen.
Item noch een van Lookhorst in de custodye,
em noch een in custodye die resurrect.
Item noch een silyere custodye waer men wyerroeck in doet.
Item een custodye van hostie.
Item twee silvere pullen.
Item een ivore kistken met silvere banden.
Item den bisschopsmyter met syn hempels.
Item een glase vies vergult met een schael, in een doos gesloten.

Actum den XIIII Sept. 1609.

Robert van Honthorst.

Stilo veteri.

Popho a Montzima.

Jan Petersz. vanden Eynde.

 

Opten VIII Jan. XVIc ende thien die Eerw. Edele heeren Willem van Renesse, deken, Robert van Honthorst, scholaster, Pompejus van Montzima, thesaurier, Ghysb. van Hardenbroeck, Balthas. Vossche, Henr. van Honthorst, Henr. Jo. van Koremans, Barthol. Bloys van Treslong, ritter, etc. ende Franchois van der Does van Noortwyck, cononicken capitulaer van Oudemunster t' Utrecht vergadert synde, ende hebben naer voergaende conferentie gedaen jegens sekere inventaris ofte specificatie, geintituleert ende beginnende aldus: Den XIII September 1609, stilo antiquo, etc., van den E. heere Pompejo van Montzima, voorsz: gelicht ende ontfanghen de portydn van silverwerck in de voorsz. specificatie geroert ende opten XIIII der voorn. maand Spt. van Jan Petersz. van den Ende ontfanghen en Zynre heere thesauriers custodye ofte bewaringhe vertrouwt, deschargerende daeromme deselve heer thesaurier van de voorsz. bewaringhe. Aldus gedaen then huyse van den selve Ed. here thesaurier, in den jare ende op ten daghe voorsz.

My aldus pres. Secret.

Wynnen, Nts. capituli 1610.

 

Ontfangen den XX. Spt. 1611 in Embrick:

In een witte kiste:
Een swart fluwelen casufel met twee swarte dienstrokken.
Item noch een swarte fluwelen casufel met twee swarte dienstrokken.
Item twee swarte fluwelen vesperkappen.
Item drie witte vesperkappen.
Item twee witte dienstrokken.
Item een casufel met twee dienstrokken van gheel telet.
Item twee cappen met twee dienstrokken van bruynroot fluweel.
Item een casufel met twee dienstrokken in fluel ende gout met bloemen van diverse kleuren.
Item twee casufels van wit satyn met rode bloemen.
Item een casufel van gebloemt fluweel met gout.
Item een blau goudelaken casufel.
Item een sanegte camelotte casufel.
Item een swarte damasten casufel met twee dienstrokken.
Item twee blaue dienstrokken van fisset met een casufel.
Item twee gordynen van bestyk blau ende roodt.
Item dry manipuli met dry stolen.
Item een groen fluwelen altaercleet van vier breedten met een casufel ende twee dienstrokken.
Item een roodt damast cleet over het pulpitum.
Item een cleyn root damast cledeken.
Item een swart clect, daarop een ciborie geborduert.
Item twee swarte laken lappen geborduert.
Item een tente van een tabernakel met twee gordynen van clinckant.
Item een rode carmesyne geborduerde clock.
Item een geborduerde beurs.
Item een tapeeten altaercleet, niet groet.
In een pack genayt:
Item vier swarte laken casufels.
Item een grau laken casufel.
Item een rode lakene casufel.
Item 24 alben.
Item altaer dwalen soe groot als cleyn 12.
Item amisten 10.
Item sommighe lappen met manipulen ende stolen.
Gelevert den pastoor van Huyssen ter begeerte des volcx van Arnem, die daer ten dienste komen uyt desen voorsz. seven casufelen, twee dalnotica, vier alben ende vier amicten.
Item door den postoor van Huyssen den 3 October omtrent 40 alben ende 50 amicten.
Item een menichte van cleyne doexkens voor kelken, hantdoexkens, van keurdoeken ende etlyke saxkens voor patenas ende kelken met nog wat oudt lywaet.
Inventaris ende specificatie van sodanige parthyen van goederen ende ornamenten als de kercke van Onde-munster, ende voorts tot dienst van de kerke behorende syn bevonden in den sterfhuyse van wylen den Ed. heere deecken Peter van Honthorst.
Eerst vyf vesperkappen van root fluweel op een gouwe gront.
Item noch een vesperkap van swart fluweel.
Item noch dry vesperkappen van root fluweel.
Item noch vyf vesperkappen van wit fluweel, allegader geborduert met gouwe neerhangende randen ende gouwe blaesbalken.
Item een korsuyflel met twe dienstrokken van gouw laeeken, syn stolen ende manipels daerby, alles met gouwe geborduerde strepen ende cruycen.
Item noch een voorhangsel van 't hoeck altaer, ende een cleyn antipendium, daer men 't epistel op singt, beyde van wit fluweel.
Item een cleet op gout geborduert, ophebbende het crucifix ons heeren mit beyde de moordenaers.
Item noch een vergulde kelck met syn toebehoren.
Item noch een missael.
Item twe choorboecken, d'een graduael ende d'ander antiphonael.
Item drie boecken van Panormitano, super jure canonico.
Item een kleyn doosken, daerin bevonden een engeltken, silver vergalt met een silvere zegel ende twe pitsiers.
Item noch een silvere vergulde halve maen, dat in de groote ciborie gestaen heeft.
Item noch twe kleine pilaertgen van silver vergalt, die van een ciborie schynen te wesen; noch een vergalt hooftgen met twe vergulde vleugeltgens.
Item noch een ronde silvere ring met een carbonkelsteen daerin.
Item noch een ronde silvere ring.
Item noch een silvere handt, met een vergult heftken daerin.
Item noch eenige kleine silvere vergulde stuckgens van cleynder importantie.
Item noch een cleyn silvere plaetgen.
Item noch vyf silvere vergulde ballen met groene syde quasten, die gehanghen hebben aen de blaesbalcken van de vesperkappen, waarvan de eene bal geen binnendecksel hadde.
Item noch twee groene quasten met slechte knopen van gouwdraet.

Geinventariseert ende bevonden als voorens gescreven,

T'oorconde myn,

Ommen, Nts., admisso stricto.

Extract.
Thesaurier.

Invensarisatie van de reliquien; item de recepisse van de capittele van Oudemunster deselve wederomme ontfangen te hebben.

Lunae IV Juny 1627.

Item, opt versoek van den heere thesaurier Montzima, hebben de voorsz. heren deekenen ende capitele, met ver-

klaringe van vorder op hem van enighe kerkel. mobilen, ornamenten of reliquien nyet meer te pretenderen, geordonneert die acte van inventarisatie, in date den XXI. Febr. 1627, van deser kerke reliquien, goudt, silver, ornamenten ende andere mobilen onder syne bewaringe wesende, t' synen huyse gedaen, ende 't gene syn E. nae ondergegeven is, alhier ten prothocolle geinscribeert ofte geregistreert, ende deselve alhier van wegen de heren van den capittele by haerl. secretaris ende byde voorsz. heer thesaurier onderteykent, mitsgaders aen de heere thesaurier daervan extract verleent te worden.

Dubbelt van de acte van inventarisatie voorsz.

 

Op huyden den XXI. Febr. XVI seven ende twyntich, hebben die Eerw. Ed. heeren Jo. Willem van Renesse, deecken, Franchoys van Assche, Jonkhr. Gysbr. van Hardenbroeck, Jonckhr. Henr. Kermans, Mr. Johan Strick, scholaster Mr. Johan van Straten, Jo. Lodewyck van Renesse van Baer ende Jonckhr Ewoudt van Baecxen, canoniken capitulaer der kerke van Oudemunster t' Utrecht, volgende resolutie ende acte capitulaer van de XIII deses hem getransporteert ten huyse van de E.E. heren Pompejus van Montzima, thesaurier der voorsz. kercke, omme te inventariseren ende by geschrifte te stellen 't gene van reliquien, goudt, silver, kerkelyke ornamenten ende andere mobilen de kerck van Oudemunster competerende aldaer ofte onder bewaernisse van de voorsz. heer thesaurier was, alwaer bevonden syn dese nabeser. partyen.

Alse eerst caput S. Frederici episcopi, bewaert in een silver geslagen hooft, met een silvere myter op, hier ende daer vergult, onder welcke silvere hooft gesneden is als volgt: anno Dni M. CCC. LXIIo decan. et caplm. Sti. Salvatoris Trajectensis....

Item caput Sti. Odulphi, oock bewaert in een silver geslaghen hooft, 't haer vergult synde, ende tot in de neck hanghende, onder welke silvere hooft gesneden is, als

volcht: anno Dni Mo CCCo decanus et capitulum Sti. Salvatori Trajectensis me ex capla exhi et fi fecerunt.

Item noppa Sti. Odulphi met silver beslaghen met een grote fijne goude medaille, daer in staet een agaetsteen met 't wapen van een leeuw, ende noch was daerin een goudt cruysgen met Christus daeraen, beyde met ketentgen daeraen vast.

Item een silver vergulde kelck op drie ondervoeten; opte voet staende effigies capitis Sti. Salvatoris, ende onder om de ronde voet stont gesneden: † Johes Vtenleen, canonicus Sti. Salvatoris me dedit anno Dni M. CCC. LXXVI., met een swaer silver vergult deksel, hebbende een tanderinge ende bovenop een cleyn piramide, boven groen, ende daerop een pellecaen.

Item een monstrantie van Cristal de Montaigne met een Jeeren custodie, ende boven een bodem van silver, vergult. met twee engeltjens, in de hand hebbende twee wieroockvaetjens.

Item een yvore beenen koffertgen met silvere bantgens, de leliën van dien vergult.

In een viercante(1) lade, besloten met een glas van negen ruyten. Onder de eerste ruyte van de bovenste linie was een briefgen mette reliquien S. Bartholomaei; onder de tweede ruyte van deselve bovenste linie was een briefken met de reliquien S. Christophori martyris, ende onder de derde ruyte van deselve bovenste linie was een bloot briefken van de reliquien Katharinae virginis et martyris, maer nyet daerby van deselve reliquien.

Onder de cerste ruyte van de tweede linie was een briefken boven by 't loot met de reliquien S. Athalarii; episcopi et martyris, sonder dat daer enighe reliquien by waren,

dan onder deselve ruyte was noch een reliquie, daeronder aen een briefken was afgebroken Onder die tweede ruyte van deselve tweede linie boven aent loot was een briefken metter reliquien S. Laurentii martyris, boven 't solve briefgen onder 't loot was noch een reliquie. Onder de derde ruyte van de voorsz tweede linie was een briefken mette reliquien Starum XIm. virginum et martyrum, ende onder deselve ruyte was noch een briefgen, de reliquiis Christianae virginis et martyris, bloot, sonder deselve reliquien.

Onder de eerste ruyte van de derde ende nederste linie was een briefken mette reliquien S. Mauricii et Sociorum ejus martyrum, boven 't selve briefgen leggende. Onder de tweede ruyte van deselve derde lienie was een blote stede, ende boven aen 't loot een briefken, de reliquiis Sancti Vincentii martyris, sonder deselve.

Ende onder de derde ruyte van deselve leste linie was een briefken afgetoghen, doch daeronder was noch naat bovenste loot een pampier briefken mit cleyn scrift, de reliquiis S. Elisabethae.

Noch ses wapenkussens met een helm ende vergulde croon met twee hoornen daeruyt comende, ende twee raden op deken hoorn, 't wapen oock onder comende.

Noch twee wapenkussens van Lochorst sonder helm.

Actum den XXI. Febr. voorz.

Ende is noch naderhandt onder de voorsz. heer thesaurier mede gelevert de reliquie van 't heylighe cruys, gesloten in een vergulde silvere kasse ofte custodie, mede de forme van een cruys hebbende, by de heren dekenen Renesse den VIII. May voorsz. den capitt. behandicht, ende was onderteykent: Popho a Montzima, de mandato Cptli, onderser. C. v. Aelst, Nots. Cptli.

Geextraheert uytten prottocolle van den Acten capitulaer der kerke van Oudmunster t' Utrecht, ende accordeert daermede desen 1. Aprilis 1634, by my Sets.

C. v. Aelst, Nots. Cptli.

Wt crachte van de resolutie, genomen by den E. heren

Deken ende capittele van Oude-munster t' Utrecht, van date den XXI. May 1637, soo is alle 't gene voorsz. is in 't bywesen van den heereen Mrs. Gerrit van der Steen, ca. der kercken van St. Johan t' Utrecht, is Adriaen Wol, advocaet 's hoofs provinciale van Utrecht, in dier qualiteyt als executeurs vanden testamente van dan E. heere Pompejus van Montzima, in syn leven ca. ende thesauier der kerke van Oudemunster voorsz. gelevert in handen vanden E. Eerw. heren van Oudemunster voorsz., soodanige reliquien, goudt, silver, kerkelyke ornamenten ende andere mobilen, de kerke van Oudemunster compterende, als by den overleden heere thesaurier in syn leven bevolen ende bewaert syn, conform den bovengescr. inventaris, daervan by de Edele heren van den capittele voorser. doen maken, mitsgaders ter praesentie van Hendrick Ruysch ende Gerrit Vastert, beyde notarissen 's hoofs provinciael van Utrecht voorsz., hiertoe specialyck verzocht ende gebeden, die mede deselve cassen ende sloten, staende in haer E. Secretarie, daer de bovengesegde ornamenten in syn geleyt en berusten. Op den XXIII May 1637.

Henr. Ruysch, 1737 Nts.

Gerard Vastert, Nts.

De mandato Capituli 1637.

Jo. Strick, Sts.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs


plaatsen


datums