De Belgische Illustratie. Jaargang 16

De stief dochter.
(Vervolg.)

II.
Een terugblik.

De gravin Melanie Mengenrode was de dochter van een schatrijken hongaarschen edelman en eene venetiaansche van een oud adellijk geslacht. Hare ouders leefden in een gelukkigen echt afwisselend in Weenen of op hunne uitgestrekte grondbezittingen in Hongarië. Melanie bleef hun eenig kind, het voorwerp hunner teere, bijna afgodische liefde. Zij was pas in de groote wereld ingeleid geworden - een gevierde schoonheid in de aanzienlijkste kringen der hoofdstad - toen hare moeder na een korte ziekte stierf. Nu kon de diep onder het gewicht van zijn verlies gebogen weduwnaar het niet meer in de vroolijke keizerstad uithouden; hij begaf zich met het moederlooze jonge meisje naar Hongarië en vestigde zich metterwoon op zijne goederen. Hier leefden beiden meerdere jaren achtereen in volkomen afzondering en bijkans nooit gestoorde eenzaamheid. Baron Kömenyi zocht en vond in deze afzondering den eenigen troost voor zijn gewond hart; hij had met zijne beminde echtgenoote alle aanspraken op genietingen van de wereld en het leven begraven. Melanie echter, die behaagziek en oppervlakkig van aard was, verlangde in de aanzienlijke kringen der hoofdstad terug te keeren. Zij was pas begonnen er de genietingen van te smaken en beschouwde het als een gruwzame hardheid, dat zij gedwongen was die te moeten missen en in de eenzame zalen van het oude slot op de doodsche puszka haar jonge dagen moest slijten. - Haar kort optreden in de gezelschapskringen was zoo glansrijk geweest, dat daardoor de volle overtuiging van hare verblindende schoonheid in haar ijdel, jong hart was opgewekt geworden. Dit hart droomde slechts van bewondering en eischte eens ieders hulde als een onvervreemdbaar recht. De liefde en teederheid haars vaders konden het meisje bij deze richting van haar inwendig leven geen genoegzame vergoeding schenken voor de bedwelmende vermaken, die zij om zijnentwille moest missen en haar onbegrensde zelfzucht belette haar te bedenken, dat het haar schoonste roeping, haar heiligste plicht geweest ware, de troost van den treurende, de vreugde van den eenzame te zijn.

Langer dan twee jaren weerstond de baron Kömenyi aan het dikwijls onstuimige verlangen van Melanie, om in de wereld terug te keeren. Nadat echter de tijd van lieverlede zijne smart gematigd had en zijne diep geschokte gezondheid zich in de vaderlandsche lucht begon te herstellen - trad de vaderliefde weer in hare volle rechten: hij gaf eindelijk gehoor aan de smeekingen en de vertoogen zijner dochter en ging met haar op reis. Slechts in één punt bleef hij onverbiddelijk, namelijk, dat hij niet, gelijk het haar wensch was, naar Weenen terugkeerde. Te veel met lichaam en ziel Hongaar om gaarne in de keizerstad te vertoeven, schokte het tegelijk te veel zijn inwendig gevoel, om het tooneel van zijn vernietigd huiselijk geluk met zijn verscheurd en treurend hart opnieuw te betreden. Hij begaf zich naar het buitenland: het eerst naar Italië; Melanie zou het geboorteland harer moeder leeren kennen.

Het statige Venetië had intusschen weinig aantrekkelijks voor den lichtzinnigen geest der jonge dame en nog minder smaak had zij voor de heerlijkheden van Rome. In Napels berstte zij in bittere klachten uit over het gebrekkige comfort van het dagelijksche leven, bij het aanschouwen der rookzuilen van den Vesuvius droomde zij van de voorstellingen in het Burgtheater, de bedwelmende feesten van het keizershof. Onvoldaan en teleurgesteld keerde zij eindelijk, najarenlange afwezigheid, aan de zijde van den het reizen moede vader naar het slot Kömenyi terug.

Doch niet voor langen tijd. De volgende winter zag haar in Pesth. De daarop volgende zomer werd aan eene rondreis in eenige der drukst bezochte badplaatsen van Duitschland gewijd.

Naast de zucht naar bedwelmende vermaken, welke haar beheerschte, ving de jonge barones langzamerhand aan in den maalstroom der voorname wereld, die zij daar aantrof, tegelijk naar eene passende ‘partij’ uit te zien. Zij was over de twintig, hare schoonheid prijkte in vollen bloei, overal waar zij zich vertoonde, zag zij zich omringd door een kring van vurige aanbidders en bewonderaars, en zij was slim genoeg om in te zien, dat het huldebetoon, hetwelk men haar alom bewees en zij met zooveel genoegen aannam, haar slechts als gehuwde vrouw op den duur verzekerd kon blijven.

Nadat zij zoo verscheidene jaren lang een doelloos, voornaam omzwervend leven gevoerd had den winter in een of andere groote stad, het schoone jaargetijde in badplaatsen of op reis had doorgebracht, verscheidene voordeelige aanzoeken in de hoop op nog voordeeliger had afgeslagen, zonder ooit haar hart, tusschen ijdel zingenot en slimme berekening verdeeld, daarbij te raadplegen - nam zij ten laatste - eveneens zonder haar hart naar zijne meening te vragen - de hand van den graaf Mengenrode aan.

Wilhelm von Mengenrode was een zoon van de roode aarde. Als tweede zoon sinds den vroegen dood zijner ouders op een zeer bekrompen inkomen beperkt, was hij, ter nauwernood de kinderjaren ontwassen, in pruisischen dienst getreden. Hij was een dapper en voortreffelijk soldaat, een door en door rechtschapen en ridderlijk karakter en had zich in alle takken der krijgskundige wetenschap zoo grondig geoefend, dat hij in het leger voor een der bekwaamste officieren aangezien werd.

Op veertigjarigen leeftijd werd hij tot overste van een cavallerie-regiment benoemd, en begon nu sterk naar het gronden van een huiselijken haard te verlangen. Hij had tot daar toe in fiere bescheidenheid zijn gemis van fortuin als een onoverkomelijke hinderpaal aangezien, om zich onder de familiën, die met hem in rang en stand gelijk stonden, een levensgezellin te kiezen. In zijn tegenwoordigen rang echter en met het vooruitzicht op nog hoogere bevordering, kon hij zich reeds als een zeer aanneemlijke partij beschouwen.

In Karlsbad maakte hij kennis met den baron Kömenyi en diens dochter. De beide mannen voelden zich, ondanks het verschil van nationaliteit, al spoedig tot elkander aangetrokken. Voor den Hongaar was de omgang met den ernstigen Westfaler een welkome afleiding voor de schrikkelijke verveling, welke het werkelooze en woelige leven der badplaats bij hem verwekte. - Mengenrode daarentegen vond aan de zijde van den ouden heer de magneet, die hem aantrok en vasthield.

Hoewel Melanie's verblindende schoonheid zijn mannelijk hart betooverde en hare lieftalligheid hem verrukte, kende de gerijpte man het leven met zijne tallooze noodwendigheden genoeg, om het vermogen der jonge erfdochter niet als een bijzaak te beschouwen. Toen Melanie echter het beslissende jawoord uitsprak, hechtte zij minder gewicht aan de persoonlijke hoedanigheden van haar aanstaande dan op zijn rang, zijn stand, zijn naam - en boven alles op het verrukkelijke vooruitzicht met haar geld in Berlijn een schitterenden staat te kunnen voeren. De oude baron voelde zich naast zijne persoonlijke neiging voor den overste zeer gelukkig bij de gedachte in het vervolg van den vaderlijken ridderdienst bij zijne rustelooze dochter ontslagen te zijn. Hij legde met een blijmoedig vertrouwen hare hand in die des graven.

Melanie had overijld en lichtzinnig hare hand geschonken zonder liefde. Zij zag zich na hare trouwing bitter teleurgesteld in het hoofddoel, wat zij daarbij voor oogen gehad had.

Zij wilde in de hoofdstad een prachtig hotel bewonen, luisterrijke feesten geven, een eerste plaats in de voornaamste gezelschapskringen innemen. Haar gemaal echter had de vermaken der groote wereld tijdens zijn langdurig jonggezellenleven volop genoten, hij verlangde naar een genoeglijk, rustig leven in den beperkten kring der huiselijkheid. Om deze huiselijkheid te vinden, was hij getrouwd. In Melanie hoopte hij de weldadige toovergodin bevonden te hebben, die ze hem zou verschaffen en veraangenamen.

Dientengevolge beperkte hij de bezoeken, die hij met de jonge vrouw maakte tot de allernoodzakelijkste en verzette zich met liefdevolle, lijdelijke, maar onverzettelijke vastheid tegen haren steeds onstuimiger wordende aandrang tot het bijwonen en het geven van feesten. Zij gevoelde zich in de woelige residentie bijna even zoo verlaten als in het slot Kömenyi. En even als zij toenmaals onwillig geweest was, hare eigene wenschen voor hare kinderlijke plichten op te offeren, was zij ook thans volstrekt niet gezind, zich gewillig naar de neigingen en den smaak van haren man te schikken.

De overste intusschen, wien verzet in zijne omgeving iets geheel vreemds was, bracht in de huiselijke betrekkingen iets van den bevelenden toon des krijgsmans mede, welken zelfs de liefde voor zijne jonge en schoone vrouw hem niet geheel kon doen afleggen. Het duurde lang eer Melanie, aan teedere toegevendheid van haren vader gewoon, een verwend kind in den volsten zin des woords, in staat was te begrijpen, dat zij zich in haren echtgenoot een meester had gegeven: zij beproefde afwisselend toorn en tranen. Aanvankelijk poogde de graaf haar door liefdevolle overreding tot andere gedachten te brengen; daar hij echter eindelijk door zich steeds herhalende huiselijke tooneelen, door stormachtige en met een stortvloed van tranen begeleide eischen geleerd, de hoop opgaf, haar rede te doen inzien - sneed hij allen strijd met korte en strenge woorden af. En toen zij, door gramschap vervoerd, zich zoo verre vergat, tegenover hem op haren rijkdom te roemen, beantwoordde hij dit eenvoudig met een volledige afscheiding hunner wederzijdsche inkomsten. Zich voor de bestrijding zijner persoonlijke behoeften streng aan zijn inkomen houdende, wees hij zijne overige inkomsten voor de uitgaven der huishouding aan en liet met fiere grootmoedig-

[p. 187]

heid aan zijne gemalin de onbeperkte beschikking over de zeer aanzienlijke rente, die zij van haren vader ontving. Zijn huis echter bleef, gelijk tot dusverre, voor gezelschappen gesloten.

Melanie voelde zich grenzeloos ongelukkig. Zij beschouwde zich in vollen ernst als de beklagenswaardigste der vrouwen. Haar geheele levensplan was verwoest, en zij vond in haar ijdel hart, in haar ledigen en oppervlakkigen geest geen stof voor een nieuw. Zij had geen oog, geen achting voor de edele en goede zijden in het karakter haars echtgenoots, zij zag in hem slechts een afschuwelijken dwingeland, die haar met ijskoude hardvochtigheid het geluk en de vreugde onthield, waarop zij door schoonheid, rang en rijkdom een onbetwistbaar recht meende te hebben.

De geboorte der beide kinderen bracht een weinig zonnelicht in de treurige woestenij haars levens, een weinig warmte in de verhouding tusschen de beide echteliên. Mengenrode droomde sinds lang niet meer in zijne vrouw de liefdevolle gezellin, de trouwe vriendin gevonden te hebben, aan wie hij zich in volle vertrouwen, met de zalige overtuiging van innige zielenverwantschap kon hechten. Hij voelde zich integendeel aan Melanie's zijde verlatener dan ooit te voren. Zoo lang hij ongehuwd was, zweefde hem nog de vriendelijke hoop op toekomstig geluk voor oogen. Na de eerste huiselijke oneenigheden wist hij, dat zijn lot in dat opzicht onherroepelijk beslist was.

Hij bracht al de liefde, waarvoor zijn hart vatbaar was, op de beide kleine wezens over, die de Algoede hem nog tot troost van zijn rijpen leeftijd scheen te hebben gezonden en hoewel hij in Melanie niet meer de vrouw zijns harten beminde, was zij toch voortaan geheiligd voor hem - als moeder zijner kinderen.

In de behandeling en opvoeding der kinderen waren de beide echteliên het ook op verre na niet met elkander eens. Voor hem waren de kinderen het middelpunt, het hoogste geluk zijns levens - het doel voor hetwelk hij leefde. Hij wilde dat de geheele huishoudelijke inrichting zich om hen zou draaien, slechts voor hen alleen zou zijn en stelde dezen eisch in de eerste plaats aan de moeder zelve. Hij maakte zich hierin ongetwijfeld aan overdrijving schuldig en had hij langer geleefd, de kinderen zouden bezwaarlijk eene voorbeeldige opvoeding genoten hebben. Melanie daarentegen bleef als moeder wat zij haar geheele leven lang geweest was: haar eigen middelpunt, haar eigen doel. Zij beminde hare kinderen, doch slechts met de oppervlakkige, gemakzoekende liefde, waarvoor zij vatbaar was. Zij speelde met hem zoo lang zij lief waren en zij zelve juist niets anders te doen. wist wat haar meer vermaakte, en gaf ze aan de dienstboden over, zoodra zij lastig werden. Aan de daaromtrent gemaakte aanmerkingen haars echtgenoots kwam zij te gemoet, dat zij tot bediening en verpleging der kinderen een talrijk personeel van bonnes en lakeien hield.

Met Mengenrode's bevordering tot generaal begon een nieuw tijdperk in het leven der jonge vrouw. De nieuwe rang noodzaakte hem tot meerder verkeer in de wereld. Zoo kon hij bij voorbeeld niet langer vermijden haar aan het hof voor te stellen. Daarmede echter trad zij in de hoogste kringen op. Het doel van haar vurigste verlangen was eindelijk bereikt!

Om dezen tijd werd Casimir Kozenski den graaf als adjudant toegevoegd. Hij was gelijk zijn naam aanduidt, van geboorte een Pool en ging door als een der knapste jonge officieren van het regiment. Schoon en welopgevoed, een meester in alle ridderlijke oefeningen, bezat hij in zijn voorkomen en zijne manieren eene gelukkige vermenging van de dapperheid des soldaats en de welgemanierdheid van den volmaaktsten edelman. Hij wist zich met berekende slimheid in de gunst van zijn nieuwen chef te dringen, zich bij dezen van lieverlede bemind en bijna onontbeerlijk te maken, door zijne kleine zwakheden te vleien en de warmste belangstelling aan den dag te leggen voor alles, waarin de generaal belang stelde. Zoodoende wist hij het weldra zoo ver te brengen, dat hij ook buiten de dienstaangelegenheden als huisvriend bij de familie uit- en inging.

Betreffende Kozenski stemden de beide echtelièn in hunne meening schijnbaar ten volle overeen. ‘Ik zie in hem een heerlijk voorbeeld voor onzen Albert,’ sprak de graaf. ‘Ik zou mij gelukkig rekenen, zoo ik hopen mocht dat hij hem eenmaal gelijken zal.’

De gravin boog toestemmend het schoone hoofd; maar zij dacht daarbij niet aan Albert of wat hij eens worden zou. Zij dacht slechts aan het tegenwoordige, dat door de tusschenkomst van den Pool zeer genoegelijk begon te worden. Want deze behoorde tot de toongevende lions der hoofdstad en was onuitputtelijk in het vinden van nieuwe vermaken en uitspanningen, die de genotzoekende generaalsvrouw konden bekoren.

Na een kortstondige ziekte stierf de graaf ten gevolge van een hevige gevatte koude. Hij stierf als man en als kristen met volle kennis. In een laatste plechtig onderhoud bevool hij Kozenski de zorg voor zijne vrouw en zijne vaderlooze kinderen aan. ‘Sta hun trouw ter zijde,’ zegde hij met het volste vertrouwen, ‘uit gehechtheid aan mij, ter wille van mij! Ik kan mijne kinderen niets nalaten als mijn onbevlekten, eerlijken naam; maar zij zijn rijk door hunne moeder! Wees haar tot raadsman bij Alberts verdere opvoeding: moge hij zich naar uw voorbeeld, zooveel als mogelijk onder uwe oogen, vormen!’

Casimir Kozenski beloofde alles wat de stervende verlangde. Een stoute hoop ontwaakte bij diens woorden in zijne ziel. De gravin was rijk! Het vermogen kwam van haar! Zij was op het punt vrij te worden - en de dagelijksche omgang had een zekere vertrouwelijkheid tusschen hen doen ontstaan. Welk een heerlijk vooruitzicht vertoonde zich aan dit sterfbed voor zijn berekenenden geest!

Casimir Kozenski was arm, en hij leefde op een voet, die hem de bitterste ongelegenheden berokkende. Overladen met schulden, door ongeduldige schuldeischers bestormd, zonder eenige hoop op eene verandering, op verlossing uit zijne glanzende ellende voortlevende, zag hij eensklaps de haven der rust - in het zekere bezit van aanzienlijke rijkdommen - open voor zich liggen. Ter bereiking van dit aantrekkelijk doel wendde hij van dien dag af al de slimheid van zijn listig karakter, al de berekeningen van zijn geslepen verstand aan. Hij was er zeker van, dat hij de gravin licht bewegen zou hem na het eindigen van den weduwetijd hare hand te reiken!

Maar de kinderen! Het fijne instinct, dat onschuldige zielen eigen pleegt te zijn, waarschuwde hen, hem te wantrouwen. Hij beproefde vruchteloos dezen half onbewusten lijdelijken tegenstand door geschenken, vleierijen en voorkomendheden van allerlei aard te overwinnen. Beiden bleven tegenover hem schuw en terughoudend.

De oude baron Kömenyi noodigde op het bericht van den dood zijns schoonzoons zijne dochter uit, met hare beide kinderen den eersten rouwtijd bij hem te komen doorbrengen. Melanie had weinig lust in eene scheiding voor eenigen tijd van den geliefde. Dezen echter kwam de reis zeer gewenscht voor - hij bewoog de gravin de uitnoodiging haars vaders aan te nemen. Hij wilde haar de doodelijke verveling van het leven in de afzondering, zonder hem, recht diep laten ondervinden, en hoopte daarbij op haren invloed bij den ouden heer, om dezen in de toekomst gunstig voor hem te stemmen. Zij reisde derhalve door de kinderen en Albert's leermeester vergezeld, naar Hongarië af.

Korenski bereikte met betrekking tot Melanie volkomen zijn doel met deze reis. Zij kwam na zes maanden terug, vol verlangende, reikhalzende liefde doodmoede van de eentonige stilte van het vaderlijk slot. Zijn invloed op haar was grooter dan ooit te voren.

De kinderen echter toonden zich jegens hem nog afkeeriger dan vroeger. Nu veranderde hij zijn taktiek tegenover hen. Had hij er tot dusverre te vergeefs naar gestreefd de jeugdige harten te winnen, hij legde er zich thans op toe het hart der moeder van de kinderen te vervreemden. Met onvermoeide hardnekkigheid volgde hij den weg naar het doel, hetwelk hij zich had voorgesteld.

(Wordt vervolgd.)