De Belgische Illustratie. Jaargang 15

[p. 401]

[Nummer 51]

Onze gravures.

De kwade hand.

Wij zijn niet in onze landstreek; wij zijn hier in Bretanje; doch het bijgeloof moge bij ons reeds veel verflauwd zijn, het bestaat hier en daar nog in zekere familiën en velen zullen meer dan eene ramp die hen overvalt, aan de ‘kwade hand’ toeschrijven.

In Holland, dat voor zoo verlicht wordt uitgekraamd, omdat het protestantsch is, heerscht bij den protestantsche boer het geloof aan de ‘kwade hand’ dikwijls nog oppermachtig. De heksenmeester speelt bij die boeren nog eene groote rol en niet zelden moet de justicie tegen dergelijke personagie maatregels nemen en hem achter de tralies der gevangenis steken.

De katholieke boeren gaan, in gevallen dat zij aan eene booze macht denken, naar hunnen pastoor en deze doet, soms met welgelukken, de schillen van de oogen vallen en den dorpeling begrijpen dat zij datgene veelal zelf kunnen verhoeden wat zij aan een bovennatuurlijken invloed toeschrijven.

Hoe het zij, in onze Nederlanden is het geloof aan de ‘kwade hand’ nog niet uitgeroeid; maar bij de boeren van Bretanje wiemelt het nog van spoken en duivels, van legenden van allen aard, die de talentvolle Paul Fèval zoo geestig, zoo gekleurd heeft weten weer te geven.

De bedelaar met den zak op den rug, gekend in den omtrek onder den naam van ‘Pierre le Brume’ is in de hoeve gekomen en heeft eten en drinken gevraagd, en men heeft hem gezegd: ‘ga heen, leeglooper!’

de kwade hand, naar c. destrem.

Dat woord, maar vooral de weigering heeft den deugniet tot gramschap opgejaagd en hij wil zich wreken. Hoe? Met geweld te gebruiken? Dat durft hij niet; want de hoeve is

[p. 402]

druk bevolkt? Met den rooden haan op het dak te laten kraaien? Dat zou de justicie hem betaald zetten.

Neen, hij gebruikt een ander middel, een middel dat schier straffeloos kan worden toegepast, maar dat de verschrikkelijkste gevolgen kan hebben; hij doet gelooven aan de ‘kwade hand.’

Pierre le Brume rukt een brandenden stok uit het vuur, snelt naar buiten en teekent met den brandenden houtskool een kruis op den muur. Pas heeft men dat teeken gezien of de schrik maakt zich van allen meester. 't Is of een doodshoofd eensklaps dwars door den zol der heen, in het midden der familie gevallen is en op de huistafel danst.

Ziet de verslagenheid! Ziet hoe donker, hoe bang, hoe ontzet de dorpelingen op het ongelukskruis staren! Slechts een ziet in de verte den bedelaar verdwijnen en steekt dreigend de vuist naar hem uit. Doch wat helpt dat dreigen: de hoeve is met de ‘kwade hand’ aangeraakt en, ziet rond, de gevolgen doen zich reeds op!

Daar liggen de vier zwarte kiekens en drie of vier van hare kleintjes reeds op den grond; op den kruiwagen zit een vijfde ziek en stervend; het dier laat de vleugels hangen en zal binnen eenige oogenblikken de pooten stijf uitsteken. Straks zal het de beurt van de koeien, van de paarden, zelfs van den kleinen jongen zijn!

Gelukkig zal men naar den pastoor gaan en hem vragen het huis van die ramp te verlossen. Deze zal komen en aan die ongelukkige menschen zeggen: ‘Uw huis loopt geen gevaar, zoo min als uwe koeien, uwe paarden, uw jongste kind. Die bedelaar heeft de macht niet uw huis met ongelukken te slaan. God zal dit niet toelaten, en als die ongelukkige landlooper zijne macht had van den duivel, hoe zou hij dan het kruisteeken, het teeken onzer verlossing, gebruiken om zijn vonnis te doen kennen? Maar gij wijst op de slachtoffers die reeds voor uwe voeten liggen: die schurk heeft, terwijl hij uitging, vergiftigd graan gestrooid en uwe onnoozele kiekens hebben den dood opgepikt. Hij deed dit om u met schrik te slaan en morgen zal hij misschien terugkeeren en, door den schrik, u geld afdwingen. Maar zie, er ligt in dit alles eene groote les voor ons: weiger nooit aan een bedelaar, al zou hij dan ook uw weldoen onwaardig zijn; de onwaardige is te vreezen, de wezenlijke arme mag nooit ongetroost van uwe deur weggaan.’

Dat is de taal van de gezonde rede, de taal van den waren Kristen; doch wordt zij wel altijd aangehoord?

Het wilde zwijn en het luipaard.

Wij wonen hier een bloedig drama in de maagdelijke bosschen van Afrika bij: een tweegevecht op leven en dood. Twee dieren strijden om het bestaan: het logge, vreesselijke wilde zwijn, met monsterachtigen kop, als het ware met lansen gewapend, tegen het vlugge luipaard. Deze roover, die als een slang door de bosschen springt of sluipt, heeft het wilde zwijnennest besprongen, terwijl de zog zelf op roof uit was; doch intijds is het vreesselijke dier terug gekomen en valt het stoute luipaard met eene ongelooflijke kracht aan. Het stoot de tanden of horens met geweld in den buik van het luipaard, dat blijkbaar zijn doodsgehuil aanheft.

In de keuken.

Een duitsch binnentafereeltje dat zeer lief gegroepeerd, geestig geteekend is. 't Is of daar, voor dien schotel melk, ieder zijn beurt moet afwachten om zijn aandeel te krijgen. De twee jongens staan gereed om aan te vallen als hun beurt zal gekomen zijn.

De Surinamers in de Amsterdamsche tentoonstelling.

Als men het terrein der prachtige tentoonstelling opwandelt, komt men, achteraan, voor een cirque, waar de Surinaamsche inboorlingen gevestigd zijn. Die collectie personen is inderdaad waardig nagegaan te worden, want men leert daar, door die groep negers, de geheele staalkaart kennen van de bevolking der West-Indiën.

Toen wij het gebouw naderden, 't was nochtans tien ure, en wij entreekaarten vroegen, berichtte men ons dat de cirque nog niet open was, de dames nog niet gekleed waren. ‘Drommels! een haarspeld is toch gauw ingesteken,’ morden wij; want wij herinnerden ons dat die dames er niet veel katoen op naar hielden.

Wij vonden haar echter in tamelijk potsierlijke katoenen kleeren, die haar blijkbaar hinderden en waarin zij met hare beenen slingerden als waren zij dronken geweest. De zaal waarin zij zitten, is het ronde van den cirque de toeschouwer komt te rechte in de galerij of beter gezegd ter plaatse waar, in eene renbaan, de amphitheatersgewijze zitplaatsen worden aangebracht.

In die ronde, deels op een planken vloer, zijn de hutten opgeslagen, die precies niet van veel weelde getuigen, ten minste niet die der boschnegers. Daar zitten de vrouwen, kwetteren, giechelen en zelfs een had een boek in handen, doch wij konden niet onderscheiden of zij las of slechts de prentjes zag.

Pogingen om inlichtingen te bekomen van de dames zelven, waren vruchteloos. Wat wij echter bemerkten, was dat er een zekere afstand gehouden werd tusschen de boschnegers en de andere meer ontwikkelde, meer..... aristocratische troep. Hadden daar in dien cirque eenige boomen van het land gestaan, die de hutten overlommerden, men zou zich een oogenblik verre van Europa hebben kunnen droomen, ten minste als men de gloeiende kachel niet in 't oog gekregen had, die misschien in de tentoonstelling de gloeiende zon van Guyana moet vervangen.

Naar wij vernemen zijn er te Amsterdam twee Arowakker Indianen - dat zijn de oudste gekende bewoners van Suriname; vijf mannen, één vrouw en eenige kinderen, behoorende tot de Caraïbische Indianen; vier Aukaner boschnegers; een Hindoe met een Caraïbisch kind, een Karboeger, twee Karboegerinnen, eene negerin met een Mulatter kind, eene Mestiezin, enz.

Uit die verschillende rassen is voor een Europeaan niet wijs te worden en zelfs als wij hier de bastaardrassen optellen, zullen onze lezers nog groote moeite hebben deze te onthouden. Wij vinden in eene opgaaf het volgende vermeld: zoo heeten de kinderen van blanken, in de kolonie geboren, blanke Creolen; een kind van een blanke en een negerin een Mulat; van een Mulat en een negerin, een karboeger; van een blanke en een Mulatin, een Mesties; van een blanke en een Mesties, een Casties, van een blanke en een Casties, een Poesties; van een blanke en een Karboeger een basterd-Mesties, enz. enz.

Het meest begrijpelijk is, dat hoe meer de inboorling den blanke benadert, hoe aristocratischer hij wordt en hoe meer minachting hij voor al wat zwart is aan den dag legt. Men is in Suriname fier op zijn geel vel of naar het koperkleurige zweemende, zoo als er hier zotskappen fier zijn op een fijn gesneden gezicht of iets dergelijks.

Eene vrouw in Suriname zou het voor eene schande rekenen, als zij met eenen man trouwde die zwarter was dan zij; dat zou een misplaatst huwelijk zijn. Voor het overige zijn de vrouwen als gezicht verre van zeer aantrekkelijk te zijn; de mannen zijn flink gebouwd.

Wat zeggen die kinderen der bosschen on der vrije natuur tot elkander? Lachen zij met de blanke gapers, die gedurig op de leuning liggen en hunne minste bewegingen bespieden? Wij weten het niet, evenmin als wij te weten gekomen zijn welken indruk zij van onze steden en volkeren zullen meedragen. Dat zij echter naar hun land terug verlangen, zou ons niet verwonderen.

Geboren zijn en geleefd hebben in een aardsch paradijs, in volle vrijheid, onder een prachtigen hemel en omringd door eene natuur rijk in kleurenpracht en nu opgesloten zitten in eene dompige zaal, bij eene gloeiende kachel in den zomer, moet een groot kontrast vormen in hun gemoed en hun naar ‘thuis,’ als men dat woord op hun bestaan kan toepassen, doen verlangen.

De beschaving heeft deze negers reeds met haren tooverstok aangeraakt, want men vertelt dat een katholiek missionnaris, die den cirque bezocht, door eenigen van hen herkend werd en zij in hunne taal uitriepen: ‘daar is vader.’ Zij toonden hem hunne gebedenboeken en hunne paaschbriefjes.

Of allen nochtans in die gelukkige omstandigheden verkeeren, gelooven Wij niet; doch allen hebben eene zekere beschaving. Hoe het zij, dit deel der tentoonstelling is voor iemand die land- en volkenkennis wil bijeen gaêren zeer merkwaardig. Algemeene uitleggingen heeft men niet te vragen. Aan den ingang vonden wij een kleinen neger, als een soort van jockey gekleed, die ons in het zuiverste hollandsch zegde: Och, menheertje, koop er eentje.’

Eentje - hoor ik den lezer zeggen! Eentje - was dat een van die zwarte spoken, die in den krakenden katoen gestoken, daar voor ons kwetterden? Hemel lief! wat helsch gedacht hebt ge toch, lezer! Zoo een zwart monster koopen? Neen, als hij zegde: ‘koop er eentje’ hield hij ons eene brochuur voor, dat eene duidelijke beschrijving geeft van de verschillende negerrassen, in den cirque voorgesteld.