De Belgische Illustratie. Jaargang 15

Op de punt des degens.
Door August Snieders.
(Vervolg.)

III.
Rob neemt een besluit.

Dat oom Haveling in geen nieuwerwetsch huis kan wonen, lezer, zult gij zonder den minsten twijfel begrijpen; dat zou letterlijk onmogelijk zijn.

In eene der zijstraten van het oude Antwerpen, waar het breekijzer in geen twee eeuwen zijn vandalism gezwaaid heeft, staat een huis met hardsteenen boogpoort, hardsteenen vensterdorpels en met ruitjes van boheemsch glas, die een gansch bijzonder karakter aan die woning geven.

In die oude poort is het rijtuig verdwenen.

De dienstmeid, die de poort opent en weer laat toevallen, is een eenvoudig mensch, 't is de eerzame echtgenote van Thomas; zij vormen een huishouden zonder kinderen, dat ook, evenals oom Haveling, dáár wezenlijk thuis hoort.

Dat er niets gemeens bestaat tusschen de aristocratische Polycarpa en de vrouw van Thomas, zal de lezer zonder de minste moeite begrijpen. Er is echter een groot verschil tusschen hare verhouding met de keukenprinses en die van Thomas: deze lacht openlijk met de hoogadelijke droomen van zijne zuster, doch zijne vrouw is bang van dat grillige schepsel, en willen of niet erkent zij het gezag dat deze uitoefent. Hard gesproken is half gewonnen, zegt immers het spreekwoord.

In het huis van oom Huib kan men zich gemakkelijk twee eeuwen terug droomen, niet dat de eigenaar een antiquarius is, die al wat hem omringt, volgens de regels en den stijl, in orde houdt, neen! Zijne voorgangers hebben het huis vooreerst zóó sterk gebouwd, dat er zelfs na twee eeuwen slechts zelden iets aan te hermaken is, en als er iets moet hermaakt worden, wordt dit op zijn sterkste gedaan om binnen kort niet te moeten herbeginnen.

Dat heeft wel eens te weeg gebracht dat men in den zwart-blauwen muur een frisch rood vak metselde, welke roode lap in een blauwe tapijt pronkte, tot dat de tijd hem allengs donker kleurde; dat er eene nieuwe plank in de plaats der oude geschoven werd en men vergat haar met den borstel hetzelfde kleed te geven als hare zusters.

In de bewoonde kamers liggen geen tapijten, maar wel matten; de schilderijen tegen den muur hebben, door den tijd, zoo'n donkere achtergronden gekregen, dat de kleuren daarop als calcomanies voorkomen; de meubels dagteekenen gewis van uit den kindertijd des huisheers.

Zóó als het huis nu is, zoo heeft zijn vader daar gewoond, zóó wil hij er ook wonen; al die meubels, al die glimmende steentjes met blauwe omtrekken, al die schilderstukken, al die chineezerijen kent hij van in zijne jeugd en hij wil niet dat er iets in verwisseld worde, zelfs niet dat zij van plaats veranderen.

Oom Huib zou zich zelf niet meer kennen, als er iets in die omgeving veranderde.

In de gewone huiskamer valt ons al niet veel meer in het oog, dan eene tikkende hangklok, in eene donkerkleurige houten kas besloten; een altijd gereed zijnde haard, eenige oude boeken, een gele landkaart en eene vogelkooi.

Rustig is het in het vertrek, dat op een schoonen hof uitzicht heeft; alleen hoort men het getik der klok en als het waait dan tikt in den zomer, de purpere climatite ook tegen het glas, als vroeg de bloem en de rank om binnen gelaten te worden.

Bij schoon weêr staat het venster wijd open en de neerhangende bloemen, blaêren en ranken vormen eenen boog in het bovenste deel van het venster.

In dat vertrek bevindt zich oom Haveling; hij zit in zijnen armstoel en rookt stil en bedaard zijne lange pijp - terwijl, evenals ten tijde dat zijn vader dáár zat, het koperen komfoor met een turfklomp, van buiten wit en van binnen nog gloeiend, en de geopende tinnen tabaksdoos met Chineesche figuren op het zwarte verlaksel, op de tafel staan.

Naast dien tabakspot staat een wel gevulde cigarenstandert; doch deze is voor de moderne bezoekers, niet voor oom Huib.

Mijnheer Haveling drinkt thee uit een Saksisch porceleinen tasje, terwijl een dito theeen melkpotje naast hem geplaatst zijn.

Hij is nu in dezelfde grijze kleeding en heeft denzelfden bolhoed op als gisteren. Overigens, zoo als oom Huib 's morgens uit zijne slaapkamer treedt, gaat hij daar ook 's avonds weêr binnen.

Een zware belleklank heeft een bezoeker aangekondigd; doch oom Huib laat niet in het minste merken, dat hem dit ontzet of dat hij nieuwsgierig is te weten wie er zal binnenkomen.

't Is Rob Lindover, die binnentreedt en zacht het ‘dag, oom Huib,’ laat hooren. Oom geeft hem den groet met een hoofdknik weer en voegt er bij:

‘Alles wel, Rob?’

‘Ik dank u,’ zegt de jongen. ‘Grootmoeder en zuster Edil groeten u.’

Oom knikt ten bewijze van dankbetuiging.

Verder richt mijnheer Haveling geen enkele vraag tot Rob; hij laat dezen doen of hij thuis is. Wil hij rooken? De eigaren staan daar voor hem. Heeft hij dorst of honger? Een slag met de bel en Thomas-vrouw zal wel voor den dag komen.

Rob is, zoo als wij reeds zegden, negentien jaar oud; hij is tamelijk lang, fiksch gebouwd, recht als een kaars. Zijn hoofd is juist niet fijn, maar gezet en krachtig geteekend. Het min of meer vierkant gesneden voorhoofd, gesloten mond, diep liggende oogen en borstelig geknipt haar, duiden niet alleen een vasten wil, eene stellige beradenheid, maar een voor zijne jaren ernstigen jongen aan.

Oom is opgestaan, heeft zijne pijp op tafel gelegd en gaat naar de kleine vogelkooi, die aan den muur hangt. Hij neemt het zaadbakske van den kanarie-vogel, gaat in het open venster staan, blaast de goudgele vezeltjes en bolsters naar buiten, schudt daarna met het bakske en blaast nogmaals. Als nu het bakske weer op zijne plaats staat, keert oom Huib ook andermaal tot zijnen stoel terug en zou nog geen woord gezegd hebben, had Rob het gesprek niet aangevangen.

‘Oom,’ zegt hij, ‘wat hebt ge gedacht van dat bezoek, gisteren bij grootmoeder?’

‘Ja, Rob, wat zou men daarvan zoo al denken?’

Rob zwijgt een oogenblik.

‘Ik ben zeker, oom, dat gij iets gedacht hebt....’ hervat de neef.

‘Waarom denkt ge dat, Rob?’

‘Omdat oom Haveling meer denkt dan hij zegt,’ antwoordt de jongen. Een lichte glimlach speelt om zijnen mond en er tintelt iets schalksch, zou men zeggen, in zijn helder oog.

Oom Huib zwijgt, en al zou Rob nu een groot menschenkenner zijn geweest, hij zou toch niets op de trekken van den ouden man hebben gelezen.

‘Oom, kwam dat bezoek u niet wonderlijk voor?’

‘Ja, daar was wel iets van.’

‘Wat dacht ge, oom, van dien mijnheer Hordanker?’

Oom ziet Rob een oogenblik starlings aan, zonder dat men zeggen kan, wat er achter zijne spiegels omgaat. Eindelijk zegt hij zacht en zonder den minsten schijn van drift:

‘Dat hij misschien te weinig en misschien te veel zegde.’

[p. 307]

‘Wat bedoelt ge, oom?..’

‘Ja, daar zal ik eerst kapitein Vaart eens over spreken.’

‘Ik denk, oom, dat die mijnheer Hordanker niet oprecht was.’

Oom antwoordt niet; eerst na eene poos stilzwijgen, zegt hij andermaal:

‘Zegt uwe grootmoeder dat, Rob?’

‘Neen, oom, dat zeg ik.’

Huib-oom laat de kin in de eene hand rusten, terwijl de elleboog op de tafel leunt, en staart zonder een knip met de oogen te geven voor zich uit.

‘Dat die mijnheer Hordanker niet oprecht was, zegt ge, Rob....’ ving oom op een eenigzins mijmerenden toon aan.

‘Dat scheen mij zoo.’

‘Ge denkt dus dat hij meer weet dan hij zegt, Rob?’

‘Ja, oom, dat denk ik...’

‘Dat is wel mogelijk, jongenlief.’

‘Zeg het maar, oom, dat is immers ook uw gedacht?’

‘Ja, Rob, dat heb ik ook wel eenigzins gedacht.’

Oom heeft nu reeds meer gesproken dan iemand verhopen mocht; Rob weet dit en hij weet ook dat hij den ouden man op dit weinige moet laten nadenken, alvorens hem verder opzichtens die zaak te onderhouden.

Ook mijnheer Haveling gaat zonder nog een woord te zeggen uit het vertrek, alsof hij een verder gesprek over het aangeroerde punt wilde ontwijken; hij staat op de binnenplaats en ziet nu eens naar den grond of wel naar den hemel, zonder echter noch beneden, noch boven iets te zien.

Rob is in de kamer gebleven; hij zit met de handen krampachtig op de knieën saamgewrongen en het hoofd gebogen. Als hij dit opheft zien wij dikke tranen in zijne oogen.

De zoon heeft inderdaad de volle overtuiging dat die vreemdeling meer weet van den dood zijns vaders, dan hij zeggen wil. Straks twijfelde hij nog aan dit helsch denkbeeld dat hem folterend vervolgde; nu oom Huib dezelfde opmerking gemaakt heeft, is de onderstelling eene zekerheid geworden.

Hoe zal Rob dat geheim ontsluieren? Om die vraag te beantwoorden is de jongen naar de stad en bij oom Haveling gekomen.

Rob wischt de tranen uit de oogen en in deze tintelt nu weer eene mannelijke beradenheid; hij heeft een besluit genomen, men ziet het. Ook als oom andermaal binnenkomt, zich neerzet en zijne pijp opneemt, zegt de jongen plotseling, alsof het woord met geweld naar buiten slaat:

‘Oom Huib, ik zou naar ‘genen kant der zee’ willen reizen.’

Oom is min of meer verbaasd; hij ziet den jongen een oogenblik strak aan. Dan schijnt die verbazing eensklaps voorbij en op zijn gewonen en natuurlijken toon zegt hij:

‘Dat begrijp ik, Rob.’

‘Hoe, ge begrijpt dit, oom? Ge begrijpt dat ik sedert gisteren meer dan ooit aandrang gevoel, om mij in persoon te overtuigen wat er van den dood mijns vaders bekend is.’

‘Wij zouden er met kapitein Vaart eens over kunnen spreken...’

‘Neen, vreemden blijven vreemden; zij stellen slechts een betrekkelijk belang in eene zaak, waar winst noch voordeel in gelegen is. Vreemden zeggen ons niets’ - en Rob staat met drift op en doet eenige stappen door de kamer - ‘ik wil zelf gaan, zelf zien, zelf hooren.’

Oom zwijgt.

‘Er is daar blijkbaar een geheim, dat ik wil ontsluieren,’ hervat Rob met zekere heftigheid.

‘Die mijnheer Hordanker zegt niet alles wat hij weet; neen, neen! daarvan heb ik de stellige overtuiging.’

Rob heeft iets recht mannelijks in houding en gelaatsuitdrukking; zijn oog fonkelt en 't is of zijn voorhoofd nog vierkanter wordt.

‘Nu wat zegt ge, oom?’ vraagt de jongen.

‘Ik zeg niet neen. Rob.’

‘Ge zegt dus ja?’

‘Neen, ik wil op al dat nieuws eens nadenken.’

Oom Huib en Rob, zal men misschien zeggen, passen op elkander als twee oesterschelpen; dit is echter niet zoo. De oude man en de jongeling zijn in meer dan een geval tegenvoeters. Zijn zij het al eens op dit of dat uitgangspunt, dan, in de uitvoering, loopen zij meer dan eens hemelsbreed van elkander weg, al zou het slechts in den bruisenden spoed van dezen, en in den bedaarden gang, met uitwijkingen 't zij rechts of links, van genen zijn.

Op dit oogenblik staan zij min of meer op hetzelfde punt; straks, zoo als Vaart zeggen zou, moeten zij elkander praaien, dit is elkander door den scheepsroeper toespreken.

Rob zit, in zijne verbeelding, reeds in de pampas: oom Huib zit nog rustig in zijne achterkamer en denkt zelfs nog niet aan de toebereidselen der reis.

De twee personen, die tot beslissing der zaak zullen optreden, zijn mevrouw Lindover en kapitein Vaart; doch als deze zich uitsluitend aan de zijde van Rob plaatst, neemt de andere plaats aan de zijde van oom Huib en vergroot gedurig de gevaren, de moeielijkheden, ja, de onmogelijkheid der reis.

Voor Vaart is een reisje naar Zuid-Amerika eene nietigheid; men zwalkt en dobbert, zittend in een leuningstoel of wandelend in eene drijvende kamer, gedurende eenige weken, eenige maanden zelfs, op den bruisenden plas en daarmee uit. Eene reis naar den anderen hoek der wereld, is voor Vaart niets meer dan een uitstapje naar de hoofdstad. Er is daar voor hem geen ander verschil, dan wat langer op het spoor, of aan boord van het schip te moeten blijven.

Kapitein Vaart is sedert verscheidene dagen niet bij den gewezen koopman en reeder gekomen, voor welken hij vroeger meer dan eene lading uit verre landen heeft aangebracht, en oom Huib denkt het best 's namiddags, eens even naar de dok te wandelen waar de Salamander, het schip van Vaart, ligt.

De benaming is zeker wel geschikt om verwondering op te wekken, want de grof zwarte bonk van een schip heeft niets van een salamander met afschuwelijken kop en slaanden staart; indien Vaart nog salamander had geheeten, en het schip, Vaart, 't zou zeker gepaster geweest zijn, vooral als de kapitein door de jicht geplaagd wordt, zoo als nu het geval is.

Vaart gaat daar binnen, in de kajuit, als een duivel te werk. Oom Huib hoort hem bulderen en van tijd tot tijd iets bonzend tegen de houten wanden aanvliegen, waarop de kajuitjongen op het dek komt getuimeld als een weggesmeten handveger, met dit verschil dat de handveger lijdelijk zwijgen zou, en dat de kajuitjongen grinnikt van plezier, bij de bulderende kwaadheid van den zeebonk.

De jicht! - een zeebonk moet geen jicht hebben - dat is geen ziekte voor varensgasten; dat is een ziekte voor lamme en luie landratten! Is het dan te verwonderen dat Vaart in Storm herdoopt wordt?

Oom Huib, die over de gaanplank op het dek gekomen is, het jicht-onweer beneden hooit en dit tevens in handeling ziet met den kajuitjongen, blijft een oogenblik besluiteloos staan; doch hij gaat eindelijk zoo bedaard den trap af Of hij naar zijnen kelder gaat om een flesch ouden Bordeaux op te halen, en het wordt beneden ook zóó stil, of Vaart in de kerk zit en naar een preek luistert: zoo stil dat de kajuitjongen het weêr waagt stap voor stap en als op de teenen, dichter te komen en naar beneden te loeren.

Een half uur later ziet de kajuitjongen, die weer eens naar beneden piept, het bovenste gedeelte van den grijzen hoed van oom Huib naar boven komen; eindelijk komen de schouders en verschijnt de oude man in zijn doodbedaard geheel.

Pas heeft mijnheer Haveling echter weer voet aan wal gezet, of de bel klingelt driftig beneden, de stem van Vaart buldert en, wie weet welke voorwerpen, klotsen en bonzen andermaal nijdig tegen de wanden en schutsels van den Salamander.

Oom Huib zet zijnen weg voort en de kajuitjongen gaat aan stuurboord zitten, en schuifelt tusschen de tanden een geestig matrozenlied.

Wat beslissing brengt oom Huib van zijn ontstuimigen vriend mee, over de ontwerpen van Rob? ‘Laat de jongen gaan; hij heeft gelijk; zelf een oog uitslaan; per zeilschip duurt te lang; per stoom er heen!’ Dit zijn de korte beslissingen geweest, die Vaart liet hooren; doch dit alles werd niet zoo, op zijn landrats, gezegd gelijk wij dit doen; neen! dat zegde Vaart in klinkende, botsende, hortende en stootende zeemanstermen, alsof hij den armen Rob met schuppen, stampen en stompen de zee in, en tot in de pampas jagen wilde.

Bij mevrouw Lindover luidt de uitspraak gansch anders. Grootmoeder wil van Rob's besluit niets hooren. Zij heeft reeds één zoon aan gene zijde van den Oceaan verloren, waarom zou zij eenen tweede wagen? En bestond er nog eenige hoop dat de vader in leven was; maar de arme Lindover is dood en hoe zoet en troostend dan ook de minste inlichtingen over zijn strijden en lijden mochten zijn, zij zouden misschien aan al te hoogen prijs gekocht worden.

Mevrouw is zelfs een oogenblik zeer verbolgen tegen oom Huib, omdat hij Rob in zoo'n dwaze denkbeelden steunde en zij vindt dat die kapitein Vaart een zeer vermetel en stout personagie is, die haren zoon in een zoo gevaarlijken weg voortstooten wil. Oom Huib zwijgt bij dien uitval van zijne zuster en als hij de deur uitgaat, klinkt hem eene tweede afstraffing in de ooren, die uit de keuken opstijgt.

Polycarpa veegt daar haren broêr-koetsier ongenadig bij, over de onmenschelijke ontwerpen die zijn meester, de gewezen koopman, de hartelooze burgerman heeft, en die, zegt Polycarpa, wreed als al de zonen van Jacob, den lieveling van mevrouw, haren Joseph - anders gezegd haren Rob, naar zee wil zenden, om hem daar te doen verdrinken en verkoopen!

Geen Calypso wierp ooit zooveel vermaledijding op den armen Ulysses, als Polycarpa op Thomas, alsof deze de verrader en de pleger der misdaad zelve is.

De man mag zooveel hij wil herhalen dat hij er niet de minste schuld in heeft: 't geeft niets. ‘Gij,’ zegt Polycarpa, ‘zijt uw heer en uw heer zijt gij. Alle twee zijt gij met hetzelfde sop overgoten en tot alle burgerstreken in staat!’

Oom Huib hoort dat onweer in de keuken wel, doch gaat stilweg voorbij en Thomas, die zijnen heer ziet gaan, volgt hem wel is waar Zwijgend, maar toch al eens spottend glimlachend: de knecht is nog zoo groot philosooph niet als zijn heer.

Als beiden in het rijtuig zitten en dit laatste knikkebollend over den steenweg loopt, zegt mijnheer Haveling ten slotte:

‘Thomas?..’

‘Mijnheer.’

‘We hebben 't daar alle twee erg kwaad gehad, jongen.’

‘Ja, mijnheer.’

‘En gij nog meer dan ik.’

‘'t Doet niet zeer, mijnheer.’

‘Neen? Welnu, des te beter....’

Mevrouw Lindover is echter haren uitval tegen haren broeder reeds lang vergeten, die overigens niets kwetsends had, als Polycarpa nog tegen den knecht van den kruidenier raast, die, hij zoo min als zijn meester, iets begrijpt en verstaat van wat noblesse is.

Oom Huib had nog niets beslist, had enkel een half woord over Rob's ontwerpen willen wisselen. Dat merkt Rob aan grootmoeder op en deze, edel hart! erkent dat zij ongelijk heeft en om Rob en Huib-oom min of meer tevreden te stellen, belooft zij aan den jongen, mevrouw Hordanker, de moeder van den vreemdeling, zelf te gaan spreken, en mochten daar

[p. 308]

de verlangde inlichtingen niet beter, niet voldoende zijn, dan.....

een oogenblik rust aan den haard, naar vautier.

Er glinstert een heldere vonk van hoop in Rob's oog en nog denzelfden dag wil hij naar oom Huib, om hem te zeggen dat grootmoeder het niet zoo erg meende en dat zij niet ongenegen zijn zou, om aan Rob's wenschen te voldoen, indien....

(Wordt vervolgd.)