De Belgische Illustratie. Jaargang 15

[p. 249]

[Nummer 32]

Onze gravures.

Tijdens het schrikbewind.

Bij den eersten aanblik van deze sierlijke en zinrijke teekening, worden wij verplaatst in de bloedige dagen der eerste fransche omwenteling, die men, in zekere partij, de ‘groote,’ de ‘roemrijke’ noemt, ofschoon zij niet anders dan den naam der ‘bloedige’ verdient.

Men roemt wel eens de voordeelen, die deze omwenteling met al hare gewelddadigheid heeft aangebracht; doch indien men de voordeelen wikt en weegt tegen de nadeelen, die er voor de samenleving uit voortgevloeid zijn, zal men de eerste niet lang meer roemen. Zelfs de landen, die door de omwenteling niet geschokt werden, neemt alleen Engeland, zijn op dit oogenblik meer in vooruitgang dan Frankrijk, dat integendeel sedert die zalige revolutie gedurig en meer en meer, is achteruit gegaan.

De teekening, welke wij den lezer voorhouden, brengt ons teenemaal in dat schrikverwekkend tijdstip terug, waarin de deugd als ondeugd, de ondeugd al deugd beschouwd werd.

De bloedige Conventie wierp hare ijselijke decreten uit; de proconsuls moordden en plunderden in de departementen; de septembriseurs, de tricoteuses, om geene anderen te noemen, gaven den hoogen toon; de guillotine speelde onophoudelijk; de kerken waren gesloten, verbeurd verklaard of dienden tot den godsdienst der Rede; de kloosters waren uitgebuit; de priesters verjaagd, over de grenzen gevlucht of hier en daar verborgen.

Het was een tijd vol angst en doodschrik voor de goeden, een tijd vol triomf voor de kwaden, voor de schurken en dieven.

tijdens het schrikbewind, naar ary scheffer.

Wij wonen hier het celebreeren eener Mis bij in een eenvoudig timmermans-werkhuis, waar men zeker nooit gedroomd had dat iets dergelijks zou hebben plaats gehad. De aanwezigen vormen, men ziet het klaar, eene adellijke uitgewekene familie, eene groep émigrés, die hun kasteel en eigendommen ter prooi der republikanen hebben gelaten en thans gelukkig zijn in dat nederig werkmansbuis, een min of meer veilig onderkomen te vinden.

Daar, in die kamer, waarschijnlijk in de stilte van den nacht of van den vroegen morgen, draagt de priester het H. Misoffer op. Het altaar is eene commode, alle versiering is

[p. 250]

er vreemd, maar de harten zijn waarlijk opgeheven en bidden - bidden om hulp en bijstand van boven, die hun op aarde teenemaal ontzegd wordt.

Zal die geheimzinnig opgedragen Mis, door de spionnen der republiek niet gestoord worden? Niets toont in het werkhuis eenige onrust aan; maar zonder twijfel staan buiten trouwe schildwachten, die den priester en de émigrés, bij het minste onraad, teeken zullen geven.

Dit tafereel is niet alleen fransch, het kan even goed in onze Vlaanderen overgeplant worden. Ook hier had de vervolging plaats; ook hier werden stille Missen gelezen in stallen, schuren, op zolders, in bosschen, kortom, in alle plaatsen die men veilig dacht; ook hier dwaalden de priesters als muldersknecht, als pachter of wat dan ook rond en wisten alzoo niet zelden tot bij het sterfbed van den Kristen te dringen.

Onze priesters waren gevlucht, naar Cayenne gedeporteerd, in de gevangenis gesleept; onze kerken gesloten, onze eigendommen gebrandschat, onze klinkende gelden door waardeloos papierengeld vervangen, onze kunststukken gestolen, vernield, verbrijzeld - het bloed onzer dierbaren had onze dorpels en straten besprenkeld, en toen eindelijk de Franschen opkraamden, ging er een vloek op uit den boezem van ons volk, tegen de wreede en vreemde verdrukkers; een vloek, die scheen door alle eeuwen heen te zullen klinken.

Tachtig à negentig jaar zijn er sedert dien verloopen, en men staat verstomd met hoeveel blinde vergetelheid ons volk zich weer onder den invloed van het fransche volk gelegd heeft, dat echter nu nog, evenals in 1793, dezelfde rampzalige strekkingen laat blijken.

Leeren de volken dan nooit? Het schijnt wel. Meer dan ooit neemt het belgisch volk de taal, de verwijfde en vaak ontuchtige zeden van het parijzer volk aan, en wie daarin het blindste te werk gaat is de hooge klas, de adel, die echter bij eene nieuwe overrompeling - en die zal komen! - een der eersten zal vallen, onder de slagen van zijnen vreemden afgod.

Aan de beterhand.

Wij zijn in een eenvoudig boerenhuis; 't moet in het najaar zijn, want door de openstaande deur zien wij leden van het huisgezin bezig met het plukken van appelen. Het zonlicht is helder; de lucht is blauw, de vogelen zingen en een frisch koeltje brengt eene aangename verkwikking aan de kleine zieke, die, in grootvaders stoel, tusschen kussens en dekens gebakerd zit.

Wreed is de ziekte geweest; op den boord des grafs heeft de kleine gewankeld, doch eindelijk is de beterschap aangebroken en nu nadert zelfs de genezing met snelle stappen.

Grootmoeder is gekomen, die goede oude, en heeft van de jaarmarkt een buil vol lekkers meegebracht, die het kind met belangstelling schijnt te onderzoeken. Aller oogen zijn op de kleine gericht; in aller oogen fonkelt voldoening, want overal hoort men: 't gaat beter!’

Gansch dit tafereeltje wasemt eene zoete en stille huiselijke poëzie uit, die men in onze dagen en bij onze schilders, maar zelden meer opmerkt. Aller gelaatsuitdrukking stroomt tot één enkel middenpunt te saam en al wat de kleine hoofdpersoon omringt, brengt het zijne bij, om de harmonie in het tafereel te vergrooten.

Zondag-namiddag.

't Is zondag, dus rustdag en de dag des Heeren. De visscher van Scheveningen is ter kerke geweest, en terwijl de zon ginds in het westen in den diepen schoot der zee schijnt weg te duiken, rusten de visschers en ademen, op de gezellige bank gezeten, de frissche avondlucht in.

't Zijn vier oude zeebonken, wel verschillend van type, maar blijkbaar niet veel verschillend van gemoedsgesteltenis: de visscher is doorgaans stil, kalm, berustend in zijn lot, zich weinig bekommerend met hetgeen er rondom hem gebeurt. Dat is echter het geval niet met die jonge borst, die ook op de bank zit en zijn pijpken rookt. Hij ziet rechts van zich, waar de jonge, frissche, lachende en giechelende visscherinnetjes over het voetpad gaan.

Ter zijde van dit stil, waarheidsvol en recht aantrekkelijk tafereel, strekt zich de onmeetlijke zee uit, die morgen weer de ranke boot der visschers dragen zal; die hunne welvaart, maar ook hunnen dood in zich besluit - doch aan het gevaar denken zij nu niet.

De vier typen op de bank naast elkander gezeten, zijn prachtig. Bekroond boven, in de soort van balcon, door het frissche visschersvrouwtje, vormen zij eene groep, zoo waar als de fotographie ze slechts kan weergeven, zoo rustig dat de rust u tegenwasemt, zelfs nog uit de kleurlooze gravure.

Mormonentempel.

Aan het Zoutmeer (Utah) wonen de Mormonen, die zich de ‘Heiligen van den jongsten Dag’ noemen. Die Secte heeft in 1847, op het Noord-Amerikaansch grondgebied, haar ‘nieuw Jerusalem’ gebouwd. Hun aanleider, Brigham-Young was een zeer krachtvol man, die veel bij droeg tot den bloei der nieuwe stad. Op dit oogenblik telt die stad 13000 zielen en is aan den Utah-Centraal Spoorweg verbonden. De stad heeft niets monumentaals; de huizen zijn doorgaans klein. Het belangrijkste gebouw is de ‘Tempel.’ Hij is in 1853 opgericht, is 46 meter lang en 18 breed en mag als wansmaak alleen geroemd worden. Men oordeele naar onze gravure. Het inwendige des zoogezegden ‘tempels’ is dor en naakt, zonder eenig godsdienstig versiersel. Op eene estrade staan de leunstoel van den vroegeren president (thans apostel John Taylor) die daar preekte, alsook de zetel van den geestelijken leider, dien men - 't is als eene spotternij! - ‘bisschop’ noemt.

In onzen tijd is men bezig te Nieuw Jerusalem een nieuwen tempel of ‘tabernakel’ te bouwen in romaanschen stijl, en die eens den bestaanden zal vervangen.