De Belgische Illustratie. Jaargang 15

Op den boord van den afgrond.
Een spaansche dorpsgeschiedenis.

I.

Het tooneel van onze kleine landelijke geschiedenis is een der schoonste dalen van de spaansche baskische provincie Biscaye, in het midden doorsneden door een frisschen, snelvlietenden bergstroom. Kastanje- en notenboomen spiegelen zich in zijn kristalhelder water; op den zuidelijken oever ligt een kleine hoogte, op welke een kerk aan de H. Maagd gewijd, benevens eenige witte huizen ten deele onder het lommer van zware esschen verborgen, in een schoone groep bijeenliggen; van de kerk tot aan den stroom telt men zoo wat twee honderd stappen. Uit de beek leidt een afvoerkanaal het water naar een molen en eene fabriek, die iets lager tusschen de notenboomen doorpiepen; hierop volgen nog vier of vijf huizen aan de rechterzijde, en eindelijk een oude, sterke, smalle, hooge, uit reusachtige balken getimmerde vonder zonder leuningen, die over de beek ligt. Op den noordelijken oever verheft zich een steile bergweg; op zijn hoogste punt wenkt een steenen kruis, het doel der kerkelijke processiën tijdens de ommegangsdagen; honderdjarige eiken bedekken den top van den berg. De weg loopt zigzagsgewijze van de brug tegen de hoogte op langs eene bron en drie of vier verstrooid liggende huizen. Van hieruit zweeft het oog stroomafwaarts langs het zwarte dak der fabriek en het witte dak van den molen over een lachende en bloeiende vlakte. Stroomopwaarts echter staart het in een nauw, bochtig, woest dal, door hetwelk de bergstroom zich met woest gebrul een doortocht baant.

Van de drie of vier verstrooid liggende huizen moet er een nader door ons beschreven worden. Drie kanten daarvan zijn omgeven door eene nette kleine hoving, die met veel inspanning op den rotsbodem is aangelegd, daar men de teelaarde uit den vruchtbaren dalgrond in korven naar boven moest dragen; een lommerrijk prieel en een dozijn vruchtboomen zijn het grootste sieraad van dezen hof. Boven den ingang van het huis is een houten balcon getimmerd, eveneens door klimopplanten dicht overlommerd. Voor de naar het oosten gekeerde voorzijde van het huiske is eene kleine opene plek, met veel inspanning en zwaren arbeid in zijne tegenwoordige vlakke gedaante op den harden, hobbeligen rotsbodem uitgekapt en door twee zware steeneiken overschaduwd. Onder den boom links is eene werkplaats, waarin blijkens den oven, het gereedschap en de hoop kolenafval er nevens, het smidsbedrijf wordt uitgeoefend.

Op zekeren schoonen avond in de maand juni van het jaar 18.., kort voor het invallen van de schemering, verliet Rosa het veld, waar zij met haren vader en broeders gearbeid had en richtte hare stappen naar een der kleine witte huizen in de nabijheid der ons nu bekende Maria-kerk. Kort daarna steeg er rook op uit den schouw der woning en eenige minuten daarna verscheen Rosa weer in de deur met den water-eemer aan den arm.

Zingend daalde zij af naar de bron in het dal voorbij de smederij, waar juist Lorenzo de smid den arbeid gestaakt had. Hij lachte verheugd toen hij Rosa gewaar werd en Rosa lachte vriendelijk toen zij in het voorbijgaan Lorenzo zag.

Rosa was een baskisch boerenmeisje, dat wellicht twintig zomers telde, juist niet uitstekend schoon, maar frisch als de dauw, rank als een pijnboom, bekoorlijk, lief en krachtvol gelijk de echte baskische vrouwen gemeenlijk zijn. Het meisje bezat in hooge maat alle noodige hoedanigheden om een boerenhuishouding te besturen en een braven man gelukkig te maken.

De dunne waterstraal der bron had Rosa's eemer n[og] niet geheel gevuld toen Lorenzo

[p. 43]

aan hare zijde verscheen. Na een kort, onschuldig praatje, maakte het jonge meisje zich gereed om den terugweg aan te nemen.

‘Gij komt toch dezen avond om met vader eene pijp te rooken?’ vroeg zij.

‘Vandaag niet,’ antwoordde Lorenzo; ‘ik heb met den policiedienaar, mijn kameraad Menchaca en eenige anderen afgesproken, dat wij dezen avond eens tot afwisseling in de herberg een kaartje zouden spelen en een kan wijn drinken.’

‘O! gij hebt ongelijk daarheen te gaan!’ vermaande zij.

‘Maar, mijn schat,’ bracht Lorenzo hiertegen in, ‘begrijpt gij dan niet dat men mij voor een inhaligen geldwolf zal aanzien, als ik in 't geheel nergens meer kom?’

‘Wat is daaraan gelegen?’ meende zij.

‘Ja, zoo denkt gij vrouwen er over!’ bromde hij.

‘Juist, wij vrouwen!’ hield zij aan. ‘Al bezitten wij ook minder kracht en talent als gijliê, mannen, zoo zijn wij toch wijs genoeg om u bijwijlen den rechten weg te toonen, vooral als wij u gaarne mogen lijden.’

‘Nu, nu, de wijn, dien ik zal drinken, zal mij ook geen kwaad doen; een of twee kwartkruiken is mij voldoende.’

‘Dat weet ik, maar gij kunt een glas wijn thuis drinken.’

‘Had ik eene huishouding dan zou ik het doen; daar ik echter alleen ben en het mij verveelt den avond tusschen mijne vier muren door te brengen, zoek ik mij te verstrooien waar ik gezelschap vinden kan.’

‘Ik zou het u van harte toewenschen,’ sprak Rosa onnadenkend, ‘dat gij niet zoo alleen leefdet.’

‘Welnu! verlos mij dan uit mijne eenzaamheid,’ antwoordde de jonkman, terwijl hij het meisje, welks wangen zich met een hoogrooden blos bedekten, met een vroolijken blik aanzag.

‘Loop heen, deugniet. Ik dacht slechts aan u en uwe wanordelijke huishouding. Gij mannen zijt toch in al deze dingen eigenlijk niets zonder ons.’

‘Gij hebt duizendmaal gelijk, lieve. Wanneer zullen wij dus bruiloft houden?’

Rosa bloosde wederom, sloeg de oogen neer en zeide:

‘Dat moet gij voorstellen en niet ik.’

‘Welaan! dan stel ik voor, als uw vader er ten minste in bewilligt, om zondag over acht dagen de eerste afkondiging te doen plaats hebben.’

‘Mijn vader zal daar niets tegen hebben.’

‘Morgen vroeg kom ik bij hem en zondag over acht dagen verneemt de geheele gemeente, dat Rosa de vrouw van een smid wordt. Duizend realen heb ik overgespaard en wij zullen bruiloft vieren als prinsen!’

‘Als een arm smidspaar,’ bevestigde Rosa ernstig, ‘en niet anders.’

‘Och! loop heen!’ morde Lorenzo, ‘het geld bezit men om er gebruik van te maken, en er kan zich geen betere gelegenheid voordoen.....’

‘Om onze huishouding proper, doch zuinig in te richten,’ vulde Rosa den volzin aan.

‘Laat ons hierover zwijgen,’ riep Lorenzo uit, ‘en spreken wij liever over ons toekomstig geluk! Hoe schoon, hoe heerlijk zal het wezen, altijd met elkander te leven, met elkander het feest der kerkwijding bij te wonen.....’

‘Gij kunt niet begrijpen, hoezeer het mij smart, u met uwe gedachten steeds bij feesten en vermaken te zien verwijlen,’ viel Rosa hem in de rede.

‘Welnu, wat geeft dat? Ben ik soms niet een ieverig werkman?’

‘O ja! en daarom... zie ik u ook gaarne; want anders.....’

‘Ergo! Die behoorlijk werkt, moet ook op zijn tijd uitspanning hebben.’

‘Ja, maar godvruchtige echteliê mogen geen betere uitspanning kennen, dan de verzorging van hun huishouding en wederkeerige liefde.’

Zoo sprekende nam zij den terugweg aan; Lorenzo droeg voor haar den eemer naar haar huis en hier nam hij afscheid.

‘Goeden nacht!’ sprak Rosa. ‘Niet waar, gij gaat niet naar de herberg?’

‘Heden moet gij het mij nog eens toestaan,’ smeekte Lorenzo, ‘tot viering van onze aanstaande huwelijksafkondiging.’

‘Zoo gaat het altijd,’ klaagde zij; ‘aan voorwendsels en uitvluchten ontbreekt het u nooit.’

‘Goeden nacht! boetpreêkster.’

‘Goeden nacht! deugniet!’

Hij verdween in de schaduw van zijn huis en Rosa ging het hare binnen.

II.

Een maand was verloopen sedert de echtvereeniging van Rosa met Lorenzo; de jeugdige huisvrouw had aan het woonhuis op de hoogte aan den noordelijken oever van de beek en alles wat daartoe behoorde, een geheel ander aanzien gegeven. Een jaar vóór zijn trouwen had Lorenzo zijn hoogbejaarde moeder, met wie hij alleen samenwoonde, door den dood verloren en sinds dien tijd was zijne huishouding door eene oude vrouw uit de buurt, zoo goed en zoo kwaad als het ging, in orde gehouden. Met Rosa trok leven, jeugd, vergenoegdheid en geluk het verwaarloosde huis binnen. Stof, schimmel en spinneweefsel verdwenen: het houtwerk der kamers glansde weer onder een nieuwe laag verf, zoo schoon als in de voornaamste baskische woning; keukengereedschap en huisraad blonken als zilver en stonden netjes gerangschikt op hunne plaats; een prachtige kater maakte een loonende jacht op de muizen die sinds maanden een lekker leventje in het huis geleid hadden; een hond bewaakte dag en nacht huis en hof; een goed gevoed varken zag in den stal zijn sterfdag in toenemende zwaarte te gemoet en eindelijk ontbraken er ook een dozijn kiekens niet, die kakelend rondliepen en de noodige stof voor de eierkoeken leverden. Het arme klimop boven het balcon, dat in treurige verwaarloozing het hoofd had laten hangen, ontving nieuwe stutten van de nieuwe meesteres en richtte zich vroolijk tot een verjongd leven op. In den hof waren onkruid en gras uit de paden en perken verdwenen en vervulden rozen, nagelen, leliën, lavendel, thijm, te midden der welig tierende groenten geplant, de lucht met hunne heerlijke balsemgeuren.

Al deze groote veranderingen waren, zooals licht te begrijpen is, niet door Lorenzo tot stand gebracht. Lorenzo hamerde in zijne smidse met zijnen leerling, dag aan dag, van den morgen tot den avond. De geheele verfraaiing van huis en hof was alleen het werk van Rosa. Met het aanbreken van den dag aan den arbeid, was zij rusteloos in beweging tot aan het vallen van den avond; in huis en hof, in den stal of op het veld onvermoeid bezig, vond zij altijd gelegenheid, om buiten het verrichten van haar geregeld dagelijksch werk, toch nog hier en daar iets te verbeteren of te verfraaien.

Ook Lorenzo had in de algemeene verandering gedeeld. Wanneer hij op zon- en feestdagen voor het begin der Mis, goed gekleed en gewasschen, met het korte pijpke in den mond op het kerkplein met zijne buren stond te praten, zeide wel eens deze of gene buurvrouw met een verwonderden blik op zijn sneeuwwit linnengoed en zijn glimmend zondagspak: ‘Wie had het ooit kunnen gelooven, dat de vuile smid er zoo proper zou uitgezien hebben?’

Het was op een zondag-namiddag; de klokken der O.L. Vrouwekerk luidden voor de vespers en den rozenkrans. Lorenzo stond op het balcon van zijn huis, rookte zijne pijp en vermaakte zich met de vroolijke sprongen van zijn hond, terwijl Rosa zich gereed maakte haar mantilla om te slaan en naar de kerk te gaan.

Menchaca, de bewoner van een der dichtstbijgelegen huizen, kwam op dat oogenblik voorbij, met het wammes los over den schouder geworpen, de tabakspijp in den mond en een dikken stok in de hand. Het was een man van omstreeks vee[r]tig jaren, meer dan zes voet lang, over de tweehonderd pond zwaar en met een herculische lichaamskracht; hij was geboortig uit een ander oord van Biscaye, doch woonde reeds sinds twintig jaar in het dorp. Behalve door zijn kolossale kracht onderscheidde hij zich door een ongeëvenaarde onverzadelijkheid in het drinken; verder valt er niet veel van hem te zeggen.

De kolossus ging op Lorenzo's woning aan en riep, naar boven ziende en den smid met de hand wenkende: ‘Komaan, Lorenzo, willen wij niet eens om een kan wijn een partij kaart spelen?’

‘Neen,’ antwoordde de gevraagde, ‘ik ga naar den rozenkrans en daarna hang ik mijn geweer om den schouder en ga met den hond wandelen; misschien geluk ik er in een haas te schieten.’

‘Een schoon vermaak!’ lachte de reus; ‘in de herberg is het tot afwisseling toch veel pleizieriger; gij komt dan toch zeker later?’

‘In het geheel niet!’ verzekerde de jonge man; ‘ik neem met mijne vrouw het avondmaal en drink mijn kan wijn thuis.’

‘Nu begrijp ik u eerst,’ spotte Menchaca. ‘Gij durft niet naar de herberg te gaan, omdat gij geen penning moogt uitgeven.’

‘Gij vergist u,’ antwoordde Lorenzo met reeds gekrenkte trots. ‘Ik heb er nooit op gezien met goede vrienden eenige realen te verteeren.’

‘Welnu! toon het dan door de daad en niet met woorden!’

‘Opdat gij allen zoudt kunnen zien dat ik mij niet laat dwingen en mij niet hoef te geneeren, kom ik straks in de herberg. Ga maar vooruit; ik volg u op den voet.’

Juist trad Rosa de kamer binnen en hoorde de laatste woorden van haren man. ‘Waar gaat gij heen, Lorenzo?’ vroeg zij.

‘Menchaca en de anderen laten mij geen rust,’ gaf hij verlegen ten antwoord; ‘ik moet mij toch weer eens in hun gezelschap vertoonen.’

‘In de herberg?’

‘Natuurlijk?’

‘Lorenzo, om Godswil, ga niet naar dat huis en houd geen gemeenschap meer met die lieden.’

‘Maar, vrouw, ik heb mijn woord gegeven.’

‘Zulk een belofte telt niet.’

‘Dit ben ik niet met u eens: mijn woord moet ik houden.’

‘Ziet gij dan niet in, dat gij ongelijk hadt, met het te verpanden?’

‘Ja, vrouwlief, ik had het niet moeten doen; maar men verweet mij, dat ik een geldschraper ben en geen penning durf uit te geven. Ik wil hun bewijzen dat zij ongelijk hebben; zijn woord houden is een eereschuld!’

‘Alleen dan wanneer de belofte geen slecht doel heeft.’

‘Kom hier, vrouwlief, en luister eens: dit zal de laatste, de allerlaatste maal zijn, dat ik een voet in de herberg zet.’

‘O, Lorenzo, moge dit in Godsnaam zoo zijn! Maar ik vrees, ik vrees, dat het anders gaan zal; want die een verkeerden weg inslaat, keert niet gemakkelijk om.’

Lorenzo sloeg den weg naar de herberg en Rosa dien naar de kerk in.

(Wordt vervolgd.)