Cromwell na den slag bij Marstonmoor.
Het gevecht is geëindigd. Cromwell, de opstandeling, heeft gezegevierd en zijn koning als het ware den genadeslag toegebracht. Meer dan vier duizend lijken bedekken het slagveld, en daaronder bevinden zich die van de trouwste vrienden des konings, zonen van de edelste familiën des lands. Honderd standaarden en veldteekens, tot zelfs de banier van prins Rupert toe, benevens een ontzaglijke buit, zijn den Puriteinen in handen gevallen, en van dit oogenblik af kan de vreeselijke strijd tusschen den wettigen vorst en zijne oproerige onderdanen als beslist worden beschouwd.
Cromwell beseft dit, en trotsch op de behaalde zege, spreekt hij zijne getrouwen toe. Hij dankt hen voor den moed, waarvan zij zulke schitterende blijken hebben gegeven, en wijst hen op den bijstand des Allerhoogsten, die zichtbaar hunne wapens gezegend heeft. Zonderling schouwspel, de oproerling, die met verkrachting van alle goddelijke en menschelijke wetten de wapens tegen zijn koning aangordde en duizenden landgenooten in zijn opstand meêsleepte, hij durft nog van den zegen des Hemels spreken en op den bijstand rekenen van denzelfden God, die ons eerbied voor het wettig gezag geboden heeft. Jammerlijk gevolg der dwaling, die in hare blindheid tot het ijsselijkste fanatisme in staat is.
Dat fanatisme, die machtige geestdrijverij, welke duizenden in den waan bracht, dat zij met hun koning te beoorlogen een aan God welgevallig werk verrichtten, heeft de schilder van het historisch tafereel, waarnaar onze gravure vervaardigd is, meesterlijk in zijne figuren uitgedrukt. De trotsche houding van den veldheer, wiens paard zelfs eerbiedig den kop voor hem schijnt te buigen, de opgewektheid der zegevierende soldaten, welke hun beminden veldheer met eene soort van heilig ontzag aanhooren, ze bewijzen ons dat de schilder het karakter van den tijd, dien hij ons voor oogen stelt, volkomen begrepen heeft. Zijne schilderij oogstte dan ook op de koninklijke academie te Londen, waar zij in 1877 was geëxposeerd, grooten lofin.