De Belgische Illustratie. Jaargang 14

De oude schilderij
Eene vertelling van A.W. Bos.

I.

Wij schrijven 1850. - Het is zaterdag in 't octaaf van Maria-Hemelvaart en er heerscht eene meer dan gewone drukte in de straten van Antwerpen. Huis aan huis worden vlaggen uitgestoken. Op de O.-L.- Vrouwe-kerk hoort men de welluidende tonen van den ‘beiaard,’ - in de straten het vroolijke gekout der vrouwen, die bezig zijn hunne ‘Lieve Vrouw’ te sieren. Sommige beelden prijken reeds in al hun pracht. De bewoners dier wijken hebben wat vooruit gewerkt om straks het lof te kunnen bijwonen, dat in de Lieve Vrouwe-kerk zal gehouden worden. De zandverkoopsters kunnen hare talrijke klanten bijna niet bedienen: haar voorraad raakt uitgeput; de tuiniers hebben hunne tuinen geplunderd om iedere buurt van groen en bloemen te kunnen voorzien; de bewoners van Antwerpen zullen morgen hunne straten met zand en bloemen strooien; want hunne patrones, hunne moeder Maria, zal in plechtigen optocht door de straten gedragen worden.

De bewoners van 't huis op een der hoeken van de Kloosterstraat schijnen echter in al die drukte niet te deelen. Het beeld van Maria in den gevel van 't gebouwtje prijkt nog zonder versierselen, slechts een brandende koperen godslamp zegt ons dat de bewoners, die in den omtrek van dit beeld wonen, toch hunne patrones liefhebben. Eenige vrouwen staan onder het beeld te praten. Voor één van haar schijnt het gesprek niet aangenaam te zijn geweest; zij verlaat ten minste met spijtigen blik het gezelschap en gaat de deur van het huis binnen. De naam van den bewoner is op den deurstijl geschilderd en op een bord aan den muur lezen wij:

Jan Draed maekt op de maet
Leerzen fijn van snee en draed.

De bewoner schijnt dus schoenmaker te zijn en Jan Draed te heeten. De vrouw, die wij zoo even het huis zagen binnengaan, komt met een blij gelaat terug en roept:

‘Menschen, Jan gaat seffens komen.’

En inderdaad; na eenige oogenblikken wordt de deur opnieuw geopend en Jan Draed komt naar buiten, gevolgd door zijne vrouw, die een zilveren godslamp in de eene hand en een kroon van hetzelfde metaal in de andere hand draagt.

‘Nu, vrouwen, we zullen eens beginnen onze Maria te paleeren,’ roept Jan.

De vrouwen lachen en zeggen: ‘'t Is wel wat laat anders. - Maar we zullen ons wat spoeden.’

‘Ja’ zegt Jan, ‘als ieder wat doet, zijn we nog gereed voor het donker is.’

Jan begon nu met het beeld van zijne koperen versierselen te ontdoen en er zilveren voor in de plaats te hangen. De handigheid, waarmede hij te werk ging, deed genoeg uitkomen dat Jan niet voor het eerst die bezigheid verrichtte. Hij was ook al tien jaren bewaarder van die zilveren versierselen en tevens ontvanger van de offers, die de vrome buren kwamen storten, om te voorzien in de kosten van het licht, dat iederen avond voor het beeld brandde. En met algemeene stemmen hadden de buren hem tot die waardigheid verheven, toen de vorige bewaarder het tijdelijke met 't eeuwige verwisseld had. Iedereen in de buurt kende dan ook Jan Draed als een vurige vereerder van Maria, en zijn vrouw Netje deed in vereering van Maria voor hem niet onder. Was het dan te verwonderen, dat iedere buur voor Jan en zijne vrouw eenen zekeren eerbied hadden, dat degenen, die van Maria iets wenschten te ontvangen tot Jan en zijne vrouw gingen, om hen te vragen ook een paar ‘wees gegroeten’ op te zeggen? En reeds eenige malen had Maria de duidelijkste bewijzen gegeven, dat het gebed haar aangenaam was, want men had meer ontvangen dan men gevraagd had. En toen ging een algemeen gejubel op ter eere van Jan en zijne vrouw, maar beiden hadden de jubelzangen doen ophouden, want, zoo spraken zij: ‘wij zijn het niet, die door Maria verhoord zijn; gij zijt het, die gevraagd hebt; gij zijt het dus ook, die verhooring gevonden hebt.’

Jan was dan ook te nederig om zoo iets toe te laten; altijd gaf hij God of Maria de eer, die de buren hem wilden brengen. De man was 53 jaren en zijn vrouw een jaar ouder. - Hun huwelijk was kinderloos, wat eigenlijk een geluk voor hen kon genoemd worden, daar de verdiensten niet groot waren en slechts juist zoo ver reikten, dat Jan en zijne vrouw behoorlijk rond konden komen. In de woning van Draed ziet het er dan ook in het geheel niet rijk uit. Zij bestaat uit eene tamelijk ruime achterkamer, waar Jan en zijne vrouw wonen. - De kamer bevat niets wat ons oog kan streelen. Een wit geschuurde tafel staat in 't midden van het vertrek, waarvan de vloer met een zandtapijt bedekt is. In een hoek vinden wij de slaapplaats, een ledekant met hagelwitte sprei en in den hoek daar tegenover een gebruind tafelkasje, waarvan het blad met twee bloemvazen prijkt, waartusschen het wassen Mariabeeld dat met kanten versierselen pronkt, en door eene glazen stulp voor beschadiging wordt behoed.

Een klein voorvertrekje bevat de gereedschappen van Jan en dient hem tot werkplaats. Twee wanden van het kamerke doen dienst als museum; ze zijn behangen of liever benageld met verschillende prenten. Het portret van Napoleon I hangt naast eene voorstelling van den vrede, eene weenende moeder wordt uitgelachen door eenen harlekijn met potsierlijk gezicht. - De

[p. 360]

derde wand maakt echter eene uitzondering, hij is zoo wit, dat men haast zou moeten gelooven, dat vrouw Draed hem dagelijks bekalkt. In het midden van den muur hangt een groote schilderij, die sterk afsteekt tegen het witte vlak. Het is een oud stuk dat zeker een ‘Maria met het Kindje’ moet hebben voorgesteld, want we zien nog duidelijk de moederlijke trekken van Maria en het lachende gelaat van 't Kindje Jesus. Het doek is omvat door een breede houten lijst, die vroeger verguld moet zijn geweest, doch thans zwart van ouderdom is. De schilderij is zoo gehangen dat Jan van zijne zitplaats er altijd op kan zien en dat zij iederen bezoeker dadelijk bij het openen der deur in 't oog moet vallen. Met de lijst is zij ½ meter lang en ¾ meter breed, en zoo als de schilderij daar hangt, heeft Jan haar geërfd van zijne ouders, die haar insgelijks als een oud meubelstuk kenden. Jan had er dan ook een grooten eerbied voor, en daarom moest zij altijd zoo gehangen worden dat de moederlijke trekken, die bijzonder schoon getroffen waren, hem altijd in het oog vallen. En als Jan Draed de schilderij bezag, dan was het alsof een geheime macht hem van de aarde wegnam en hem verplaatste in dat zalige gewest, waar hij zijne ouders zag neêrgeknield voor Maria, omgeven door een aantal engelen. Hij herinnerde zich dan nog duidelijk, hoe zijne godvreezende moeder, die eene even vurige vereerster van Maria was als hij, voor deze schilderij had neêrgeknield en met vuur hare gebeden aan Maria had opgedragen. En Jan deed niet minder! Geen zaterdagavond ging voorbij zonder dat een kaars ter eere van Maria voor de schilderij had gebrand, geen angelusklokje klepte zonder dat de drie ‘Wees gegroeten’ ter eere van Maria, die Jan geknield voor het schilderstuk, met vuur aan Haar opdroeg, door het werkplaatsje hadden geklonken, geen dag ging ten einde zonder de dankgebeden aan Maria, die altijd voor de schilderij gestort werden. Juffrouw Hard, de bewoonster van de bovenwoning, nam geregeld deel aan dat avondgebed. - Zij was eene zestigjarige weduwe, bezat het huisje dat door haar en Jan Draed bewoond werd en leefde van een pensioen van 20 franken in de week. Juffrouw Hard behoorde als 't ware tot de familie van Jan Draed, want zij kenden voor elkander geen geheimen, aten dikwijls gezamenlijk en kwamen zonder kloppen, in elkanders woonkamer. Ging Jan zijn neef in Leuven bezoeken, en dit deed hij jaarlijks, dan belastte zich juffrouw Hard met de affaire van Jan, nam werk aan en gaf gerepareerde schoenen terug. - Het was dan ook eene gelukkige woning, de woning van Jan en juffrouw Hard: men kende er geen verdriet; want het leed, dat men moest ondervinden, droeg men op aan Maria en zoo veranderde het weêr in vreugde.

TYPEN VAN HOTTENTOTTEN.

II.

De maand mei van 't jaar 1851 was bijzonder schoon. Velerhande bloemen versierden de hoven, de boomen hadden reeds volop blaêren, de velden waren met madeliefjes als bezaaid. De stedeling verliet zijne bedompte woning, zijne sombere en duffe straten om buiten, in de verjongde natuur te gaan genieten, en om met het vallen van den avond naar diezelfde bedompte woning terug te keeren, ontevreden, dat de dag zoo spoedig voorbij ging. En nog niet eens alle stedelingen kunnen een dag vinden om buiten de natuur te gaan genieten. Gelukkig voor dezen, dat de hoveniers hen in de gelegenheid stellen een potje bloemen in hunne vertrekken te hebben en hen zoo een sprankel doen opvangen van het vuur, dat buiten ons alles doet gloeien van genot.

Jan Draed schijnt tot die stedelingen te behooren: wij vinden ten minste twee schoone bloempotten in zijn werkplaatsje. - Maar neen, onze kennis met Jan Draed doet iets anders veronderstellen. Jan vereert Maria; de maand mei is aan Maria toegewijd. De bloemen staan dan ook op planken aan weerszij van de aan ons bekende schilderij en onder de schilderij hangt een breed lint van blauwe zijde, waarop met zilveren letters te lezen staat:

‘Maria! Wees duizendmaal gegroet!’

Jan Draed zit in de werkplaats dapper te kloppen en ziet bijwijlen met welgevallen naar de schilderij en naar de door hem aangebrachte versiering. - Door het geraas, dat Jan met zijn hamer maakt, heeft hij niet opgemerkt, dat de voordeur is opengegaan. - Nathan Cracau, een jood, voor wien Jan laarzen en schoenen lapt, staat dan ook zonder dat Draed het merkt in de kamer.

‘Dag, Jan.’

Jan ziet op en zegt: ‘Zoo, Nathan, ik had u waarlijk niet gehoord.’

‘Ik wil 't wel gelooven,’ zei Nathan, ‘ge kijkt ook met zoo'n voldoening naar uw schilderij en uw versieringen.’

‘'t Kan geen kwaad,’ zegt Jan dadelijk.

‘In 't geheel niet, Jan; maar als ik u was, verkocht ik de schilderij en nam voor het geld liever een steenen beeld.’

‘Wie zal de schilderij koopen, Nathan? Zij heeft voor niemand waarde dan voor mij, mijne vrouw en juffrouw Hard.’

‘Ik geef toch 50 franken voor het doek,’ hernam de jood.

‘Vijftig franken, Nathan? Vijftig franken?’

‘Ja, Jan, en als ge haar verkoopen wilt met lijst en al, dan geef ik er honderd voor.’

‘Meent ge dat, Nathan?’

‘Of ik 't meen, Jan? Zoo waar als......’

‘Dank u, Nathan, geen gezweer hier! - Kom morgen om antwoord.’

Toen Nathan vertrokken was, legde Jan den hamer neêr, stond op en ging de schilderij eens bezien. Jan bezag het stuk van onder tot boven, maar vond dat het stuk in het geheel geene waarde had. Er was haast niets van zichtbaar, alleen de beide hoofden waren nog te onderscheiden. Draed bezag het hoofd van Maria en het was alsof het zegde: ‘Wilt ge me verkoopen, Jan, en dat nog wel aan een jood? Hebt ge gebrek? Vraagt en ge zult verkrijgen!’ Jan was tot in de ziel geroerd, hij viel op de knieën en riep luid: ‘Maria! nooit, nooit, zal ik u verlaten! Wees duizendmaal gegroet!’

's Avonds sprak Jan niet eens met zijne vrouw over het gebeurde; hij smeekte Maria vurig om kracht en sterkte, opdat hij niet in de bekoring zou bezwijken.

(Wordt vervolgd.)