De Belgische Illustratie. Jaargang 14

Een bezoek aan het eiland Terschelling.

I.
Op reis.

Wien ooit de lust bekomt om een tochtje te doen naar het eiland Terschelling, zorge er voor op dit eiland een vriend of minstens een goede kennis te hebben, wiens belangstelling in zijn persoon oprecht genoeg gemeend is, dat hij hem voor zijn vertrek ten dringendste aanraadt, uit zijne garderobe van bijna afgedragen kleedingstukken eene keus te doen voor een reiscostuum, waaraan zeker een oude overjas en een muts niet mogen ontbreken. Als die vriend het goed met hem voorheeft, zal hij zelfs in de hondsdagen van een overjas spreken, dewijl deze even hard noodig is als eene goed gevulde portemonnaie, zonder welke elke reiziger beter doet zijne nieuwsgierigheid om vreemde dingen te zien te bedwingen, en zich voorloopig te bepalen tot eene reis autour de sa chambre.

Laat mij beginnen met te zeggen, dat die onmisbare reisbenoodigdheden in mijn bezit waren, toen ik naar Amsterdam spoorde om van daar met de Zuiderzee-boot naar Harlingen te stoomen, het punt vanwaar men het gevoeglijkst Terschelling kan bereiken. Over mijn reisgezelschap gedurende den langen en vervelenden tocht naar de friesche kust kan ik nu juist niet roemen. Een zeer voornaam heer met twee dito dames trokken klaarblijkelijk voor den mutsman, die er daarenboven nog zeer burgerlijk uitzag, den neus op, en ondervonden eene wonderlijke zucht om boven een luchtje te scheppen als ik eens lust had om in de kajuit te komen zien, terwijl zij het omgekeerd boven zeer winderig schenen te vinden, wanneer ik de trappen weêr opklom om een weinig van de frissche zeelucht te genieten. Van het begin bespeurde ik reeds dat wij tegenvoeters waren, maar niet zoodra had ik daar zekerheid van, of ik kon niet nalaten mijn zeer voornaam gezelschap een weinig te plagen, door telkens als ik kon berekenen, dat zij in zeer voorname gesprekken verdiept waren, hun mijn tronie te vertoonen, een gezicht dat op hunnen mond den invloed had van den stoom op een Papiniaanschen pot.

Meer plezier beleefde ik aan twee jongens van omstreeks 12 en 14 jaren, die in weêrwil der strenge gelaatstrekken van pa, ma en tante - want dat zij in deze betrekking tot elkaar stonden, verhaalden mij de jongens al zeer spoedig - den mutsman aan boord klampten, om hem duizend en één vragen te doen. Zoo vroegen zij mij ook waar ik heenging, en toen ik het eiland Terschelling noemde, wilden zij absoluut weten wat ik daar ging doen. Bevredigend was mijn antwoord niet; want zij konden maar niet begrijpen wat daar eigenlijk kon te zien zijn. Ronduit moet ik bekennen, dat ik den jongens op dat oogenblik volkomen gelijk gaf, ofschoon ik het voor mij hield; want, waarlijk, indien mijn Terschellingsche vriend mij niet uitdrukkelijk verzekerd had, dat eene reis naar zijne woonplaats de moeite zou loonen, het zou niet bij mij opgekomen zijn daar een oogslag te gaan nemen.

Te Enkhuizen werd ik van mijn voornaam gezelschap ontslagen en dus ook van de babbelende jongens, wier plaats werd ingenomen door een Duitscher. Zoo zwijgend als de hollandsche familie geweest was, zoo spraakzaam was de Rijnlander, die met het oog op den grooten plas, welke zich voor het oog opdoet als men Enkhuizen achter zich laat liggen, den mond vol had over de duitsche vloot, welke, naar zijn zeggen, zich reeds met de hollandsche zou kunnen meten.

Ik dacht het de moeite niet waard tegenover die pocherij de eer der hollandsche vloot te handhaven, maar toen er kort daarna een

[p. 76]

stevige bries opstak, die de boot met herhaalde buigingen begroette, eene beleefdheid die op den Duitscher een geheel tegenovergestelden indruk maakte, met het gevolg dat ik hem moest aanraden liever boven in den wind te gaan zitten dan beneden de eerste verschijnselen der zeeziekte het hoofd te bieden, kon ik mij toch niet onthouden aan te merken, dat het met de duitsche vloot al zeer erbarmelijk moest gesteld zijn, indien alle duitsche pikbroeken zoo weinig konden verdragen.

De straf volgde op de misdaad; want ik zelf werd niet wel en kreeg een gevoel alsof twee houtzagers bezig waren in mijn hoofd een harden eik door te zagen. Verder ging het echter niet, zoo dat de Duitscher mij niet met dezelfde maat kon uitmeten, waarmeê ik hem ingemeten had; maar toch was ik blij toen ik te Harlingen weêr den vasten bodem onder de voeten voelde. Het was avond en de rust mij bijzonder welkom. Toch kon ik den slaap niet vatten als ik dacht aan het watertochtje in den botter van Tjerk den postschipper, dat mij den volgenden dag te wachten stond. De vermoeid heid overwon eindelijk mijne vrees, en droomende over torenhooge golven, die ik in een notenschelp te trotseeren had, bracht ik nu juist geen aangenamen nacht door.

HET BETOOVERDE KASTEEL. - ‘Mylord,’ zegde Herbert ten slotte met eenige verlegenheid en zich zelven geweld aandoende om te spreken, ‘het spijt mij u weêr te moeten lastig vallen.’

Den volgenden dag stond ik aan de haven reeds vroeg op den uitkijk naar Tjerk en zijn botter, en in weêrwil dat een visscher op mijne vraag een zeil aanwees, en er op eigenaardige zeemansmanier bij aanmerkte, dat hij - Tjerk - dit wel kon worden, wachtte ik enkele uren te vergeefs. Deze geruststelling had ik echter dat het weêr prachtig en het tij gunstig was voor een overtocht naar Terschelling, 't welk men mij in de verte aanwees en dat daar lag als een witte streep op het spiegelgladde water.

Tjerk, de postschipper, is een oude zeebonk, die voor een der beste zeeliê van Terschelling wordt gehouden, en dat wil heel veel zeggen. Gedurende bijna twintig jaren vaart hij elken dag van Terschelling naar Harlingen en terug en is daardoor een factotum geworden voor geheel het eiland. In de kennis van zijn vaarwater en de zandplaten, die het dikwijls zoo gevaarlijk maken, wordt hij door niemand overtroffen, terwijl hij in het afsnijden van hoeken, indien de omstandigheden het eenigszins toelaten, eene vermaardheid bezit, die de eilanders

[p. 77]

doet zeggen: ‘dat kan Tjerk en niemand anders!’ Een ander gevleugeld woord over hem is: ‘Tjerk brengt u in het gevaar, maar verlost er u ook weêr uit,’ eene verdiende hulde aan 's mans stoutmoedigheid, welke overigens gestaafd wordt door drie zilveren medaljes, een diploma en een prachtigen binocle, allen geschenken van den keizer van Duitschland en de regeering van den Zuidamerikaanschen staat Bolivia voor het met dreigend levensgevaar redden van menschen van gestrande schepen.

Dit alles vernam ik reeds te Harlingen, zoo dat ik met een gerust hart in zijn botter stapte, die mij naar het doel mijner reis zou voeren. Laat mij nog zeggen dat de postbotter heel veel overeenkomst heeft met de op pensioen gestelde trekschuit, gezelliger gedachtenis, met dit verschil dat de botter zee kan bouwen, maar dan ook veel kleiner is dan de oude trekschuit.

IN DE GEVANGENIS.

In het begin langzaam en statig, doch later snel en een weinig schommelend staken wij over. Het gezicht dat men hier op de friesche kust heeft is waarlijk schoon, maar niet minder schoon dat op de eilanden Vlieland en Terschelling, welke men bijna geheel kan overzien. Het glanzend witte zand hunner duinen ontleent aan de zonnestralen een zilveren schijn, waarop de zoogenaamde kapen - merken voor de zeevaart - als schildwachten geposteerd staan, en boven welke de Brandaris - de

[p. 78]

vuurtoren van Terschelling - uitsteekt als beheerscher van zee en eilanden, die over het geheel zijn oog laat gaan, om rust en vrede in zijn gebied te bewaren.

Het is hier de plaats om in het algemeen iets van de ligging en de beteekenis der eilandengroep langs de noordergrenzen van Nederland te zeggen.

Verreweg het voornaamste en merkwaardigste van den eilandenketen, bestaande uit Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog, Borkum en Rottum, is zonder twijfel het eiland Terschelling. Texel is zeer zeker een prachtig eiland, doch gelijkt in alles te veel op eene schoone streek van het vasteland, om als eiland beschouwd te kunnen worden. Een vreemdeling, die eensklaps in het midden van het stadje Den Burgt op Texel werd verplaatst, zou zich niet op een eiland denken, en nog minder zou hij daarvan eenig kenteeken zien als hij door de nette straten wandelde, welker sierlijke winkels men tevergeefs in vele provinciestadjes zal zoeken. Het leven is er dan ook geheel als op het vasteland; het heeft echter de eigenaardigheid dat de bevolking, ten gevolge van de gesteldheid des bodems en naar gelang van de plaatsen, waar zij verblijf houdt, verdeeld is in handelaars, landbouwers, visschers, zeeliê en schapen- of paardenfokkers, die allen broederlijk naast elkaar wonen.

Dat juist deze eigenaardigheid aan Texel zijne eigenaardigheid van eiland ontneemt, zal voor iedereen wel duidelijk zijn; maar ook zijne ligging in de nabijheid van de hollandsche kust en de omstandigheid dat de zeegaten, welke de Noordzee met de Zuiderzee verbinden, gelegen zijn tusschen Vlieland en Terschelling, doen daaraan veel afbreuk.

Het eiland Vlieland, dat daarop volgt, en dat men nog niet zeer lang geleden als het erkende hoofd van den eilandenketen beschouwde, heeft van deze waardigheid geheel afstand moeten doen. Het bestaat overigens maar uit eene enkele zandige straat, in de zomermaanden bewoond door vrouwen en kinderen. De oorzaak zijner kleinachting is vooral te zoeken in zijne ligging. De bevoegde zaakkundigen zijn het toch volmaakt met elkaar eens, dat Vlieland nog maar alleen beteekenis heeft als beschermer van de friesche kust tegen den geweldigen golfslag der Noordzee. Dit beschermheerschap komt het echter duur te staan; want terwijl alle eilanden door aanspoeling en verzanding in uitgebreidheid toenemen, bijten de gulzige en nooit verzadigde golven telkens grootere brokken van de kust af en zullen het eiland hoe langer hoe meer doen inkrimpen. Het eiland Vlieland, zoo luidt het algemeen gevoelen, ligt slechts voor anker, en dat de hooge zeeën het nog niet meêgesleurd hebben, is alleen te danken aan de overgroote sommen, welke de nederlandsche Staat besteedt, om dit anker zooveel mogelijk duurzaam te doen zijn.

Als eene logische gevolgtrekking uit dezen gevaarlijken toestand is wel eens de vrees geuit, dat er eens een tijd zal komen, dat Vlieland geheel zal ophouden te bestaan, eene vrees, welke door het wielen van het zand in de regenputten van het eiland maar al te zeer grond heeft; doch daar staat tegen over dat eer het zoover met Vlieland komt, de andere eilanden zulk eene uitgebreidheid zullen verkregen hebben, dat men den Vlielanders een nieuw en meer veilig vaderland zal kunnen aanbieden, op eene plaats waar thans de zee nog onbeperkt heerschappij voert.

Dewijl het 't doel van deze opstellen is de merkwaardigheden van Terschelling meer uitvoerig uiteen te zetten, kan ik dit eiland hier voorloopig geheel onbesproken laten. Laat mij van Ameland en Schiermonnikoog nog zeggen, dat zij met de voorgenoemde eilanden niet in verbinding staan en hunne bewoners dan ook alleen gemeenschap onderhouden met de friesche kust. Van het uiterste punt van Terschelling kan men de huizen van het dorpke [N]es op Ameland tellen, doch om het te bereiken, moet men eerst naar Friesland oversteken, ten minste indien men aan een veiligen weg de voorkeur geeft boven een gevaarlijken. Borkum en Rottum zijn geheel onbewoond en worden ook weinig bezocht.

Keeren wij na deze uitweiding naar Tjerk den postschipper terug. Van uit den botter werd het mij duidelijk wat men mij later van de zandplaten der Zuiderzee verhaalde. Wij voeren toch langs plaatsen, waar men boomkens in de zee had geplant, welke dienen om den weg van het vaarwater aan te duiden, terwijl Tjerk mij verschillende plaatsen aanwees, waar men bij eb gemakkelijk eene wandeling zou kunnen doen.

Het eerste huis van Terschelling dat ik in het oog kreeg, was het nette telegraaf- en postkantoor, (waarvan in het volgende nommer eene gravure zal opgenomen worden) gebouwd op het uiterste punt van West-Terschelling, vlak voor den mond der breede haven, die ruim drie honderd visschersschepen kan bevatten. Van de bovenkamers van dit kantoor heeft men een gezicht op de Zuiderzee met de friesche kust tot achtergrond, op de duinen van Vlieland en een vergezicht op de Noordzee, zoo dat met opzet deze plaats is uitgekozen om, indien het te eeniger tijd noodig mocht zijn van uit dit gebouw een semaphoordienst met de Vliereede in het leven te roepen, de mogelijkheid daartoe in dit gebouw van Rijkswege kan plaats hebben. Weldra echter vertoont zich geheel West-Terschelling, bekroond door den stouten Brandaris, aan het oog; men bespeurt leven langs de haven en op het plankier, waar Tjerk zal aanleggen en met de nederlandsche vlag in top, voeren wij de haven binnen en werd ik hartelijk verwelkomd door mijn vriend, die zijne vreugde uitdrukte, dat ik het gewaagd had deze moeielijke reis te ondernemen.

(Wordt vervolgd.)