De Belgische Illustratie. Jaargang 14

De twee Haagsche panorama's.

(Vervolg.)

Wij stonden nog altijd op de Seinpost, en onwillekeurig wendde ik het oog naar het strand, met zijne honderden schilderachtige groepen, zoo als het tafereel van Bource (blz. 12) er een te aanschouwen geeft. Alvorens den duintop te verlaten, kon ik niet nalaten nog een oogenblik het overheerlijk natuurlijk panorama te bewonderen, dat men van daar geniet, en met een zucht uit te roepen:

‘Hoe jammer toch dat men die Seinpost wil vernielen! 't Is haast niet te gelooven.’

‘En toch is het zoo. Denk intusschen niet dat gij de eenige zijt, die dat vandalisme betreurt. De zeeschilder Mesdag, dezelfde die het panorama in de Zeestraat vervaardigd heeft, was er wel het meest over verontwaardigd. Hij heeft zich nog met een petitie tot den gemeenteraad gewend, om het noodlottig besluit te verhoeden; maar te vergeefs... Apropos, ziet ge wel dat het sterk begint te regenen; kom maar gauw meê, anders komen we nog met een nat pak te Caïro aan.’

‘Dan zal de gloeiende zon van Egypte het wel opdroogen.’

Een half uur later stapten we den Bezuidenhoutschen weg langs, onder het aanhoudend gedruppel der boomen, die ons blijkbaar de regenbui niet wilden kwijtschelden, die we in den stoomtram ontloopen hadden. Het was alles behalve druk op den weg naar het panorama, en toen wij het gebouw binnen traden, bleek het ons dat de kolossale advertentie in het Dagblad en de reusachtige aanplakbiljetten niet de uitwerking hadden gehad, die de maatschappij er zich waarschijnlijk van had voorgesteld.

De gevel van het gebouw beantwoordde vrij wel aan de beknopte beschrijving, die mijn vriend er mij van gegeven had en ik moest met hem instemmen dat hij, vooral op deze ruime standplaats, een flink effect maakte. Een bordes van een zestal trappen leidde ons tot het voorportaal, dat door sierlijk gemetselde kolommen met zandsteenversieringen geschraagd wordt. Voor degenen, die het gebouw in equipage willen bezoeken, is aan weêrszijden een

[p. 13]

breede oprij aangebracht, die door een paar leeuwenfiguren bewaakt wordt.

Al aanstonds trof mij bij het nemen van een toegangsbewijs en het afgeven van mijns vriends paraplu het onmiskenbaar joodsch karakter van de livreibedienden, die daar de honneurs waarnamen. En toen ik met mijn vriend in den donkeren, smallen corridor was afgedaald, dien men ons had aangewezen, en hij mij onderweg in het oor fluisterde: ‘Wij zijn hier aan de joden overgeleverd,’ beving mij een oogenblik de beklemmende gewaarwording, die ik altijd gevoel, wanneer ik mij te midden van kinderen Israels bevind.

Gelukkig was de donkere, onderaardsche gang niet lang en stonden wij weldra voor eene balustrade, die ons den weg afsloot naar een zonnig toneel, waarin wij de bewuste marktplaats van Caïro herkenden. De eerste aanblik was inderdaad verrassend. Onmiddellijk achter de balustrade hadden wij een vertrek voor ons, dat, zoo het niet met oostersche weelde gemeubeld was, er toch zeer oostersch uitzag. Tegen den linkerwand klaterde eene fontein, terwijl de rechterwand gevormd werd door een drietal op kolommen rustende bogen, die door zware voorhangsels waren afgesloten. Op den vloer lagen een paar kleine turksche tapijten en dito kussens, en voor een laag stoeltje stond een turksche koffiekan en een narghilé, die de eigenaar zoo even in der haast scheen ter zijde gezet te hebben, om een oogslag op het terras zijner woning te werpen; want al de genoemde attributen lagen in schilderachtige wanorde dooreen.

Van uit het beschreven vertrek zag men de straat in, die het levendig toneel eener oostersche markt in al hare bonte kleuren te aanschouwen gaf. Op den voorgrond ontwaarde men rechts eene bloemenuitstalling, waarvan de bevallige koopvrouw, in rijke kleeding gedost, het schoonste sieraad uitmaakte, terwijl links oranjeappelen en eenig turksch aardewerk op den grond lagen uitgespreid. Dit alles bestond blijkbaar uit tastbare voorwerpen: maar verder de straat in was het duidelijk te zien, dat de talrijke groepen der koopers en verkoopers, de kramen en uitstallingen, de kameelen en ezels, de huizen en ten slotte het verschiet op de blauwe bergen slechts op het doek bestonden, al was de overgang tusschen de werkelijke en geschilderde voorwerpen moeilijk aan te wijzen. Het geheel was een aantrekkelijk gezicht, dat echter op geen van ons beiden een diepen indruk maakte. Ik houd het er dan ook voor dat dit diorama alleen ten doel heeft, het oog alvast aan het ongewone licht en de oostersche kleur van het toneel te gewennen, opdat de illusie bij de beschouwing van het eigenlijke panorama des te grooter zij.

Een donker wenteltrapje bracht ons van het diorama naar het panorama, en als bij tooverslag zagen wij ons verplaatst op een cirkelrond platform te midden van het egyptische dorp Em Babeh, op welks platte daken en terrassen, huizen en tuinen wij uit de hoogte neêrzagen. Maar hoe den aanblik te beschrijven van het toneel, dat zich verderop voor onze blikken ontrolde! Waar wij het oog ook heenwendden, van alle kanten omringdeons eene zee van menschen, paarden, tenten, kanonnen, kameelen, schepen, huizen, enz. enz., alles doormengd met roode en grauwe wolken en het geheel gekleurd door een rossigen gloed.

‘Heere bewaar ons, wat een chaos!’ riep

[p. 14]

mijn vriend uit. ‘Daar is niet uit wijs te worden!’

Dit woord werd opgevangen door een der livreibedienden, die in het midden van het terras aan een tafeltje zaten, waarop een paar stapeltjes rooskleurige brochuurtjes en eenige kijkers lagen. Hij stond met een onverschillig gezicht op en begon met een onmiskenbaar joodsch accent zijne les op te zeggen:

‘Mijne heeren, het is zes uren 's avonds; de zon verlicht door zijne brandende stralen het uitgestrekte terrein, waar het fransche leger het turksche, meer dan 70.000 man sterk, tot den aftocht dwingt. Eene lange golvende linie, omzoomd door 40 stukken geschut, vormt het geretrancheerd kamp des vijands, dat links steunt op een kanaal, waarvan de tamelijk hooge boorden de gemeenschap tusschen Em Babeh en Giseh bemoeielijken. De mamelukken zijn te Bechtyl verstrooid, den grond bedekt latende met hunne dooden; de fransche infanterie herneemt hare aanvallende beweging. De opperbevelhebber Bonaparte,’ enz. enz. enz. Want het was mij ondoenlijk den ratelenden woordenstroom bij te houden, waaruit ik weinig meer opving dan mamelukken, piramiden, bajonnetten, carré, colonnes, minarets, brikker, djermes, dabiehs, galeisloepen, janitsaren, agas, sjeiks, saïs, mitsgaders een paar dozijn onuitspreekbare en ononthoudbare namen ‘en dergelijken meer,’ welke laatste uitdrukking elke zinsnede sloot, en het sein was dat de man adem wilde scheppen. Een paar bijzonderheden uit 's mans uitlegging, waarvan de eerste mijn vriend in een schaterlach deed uitbersten, heb ik toch nog onthouden. Deze waren 1°. dat generaal Marmont den vijand na eene vreeselijke slachting dwong zich in den Rijn te werpen, en 2°. dat op een zijmuur van den berg Mokatam de omtrekken eener citadel zichtbaar waren.

‘Schei maar uit, schei maar uit!’ viel mijn vriend hem ten slotte in de rede. ‘Wat zijn dat voor boekjes daar? O! een beschrijving van het panorama. Geef er mij een. Wat kost het?’

‘Dat staat in uw beleefdheid, mijnheer. De prijs is anders vijftien cents. Belieft u ook een kijker?’

Na een tienstuiverstukje op het tafeltje geworpen te hebben, nam mijn vriend beide voorwerpen in ontvangst, ik nam er ook een stel van, en met deze hulpmiddelen toegerust besloten wij op eigen hand de positiën der beide legers te verkennen. Het boekje bevatte een plattegrond van het slagveld, die ons vooral uitstekende diensten bewees en ons al aanstonds in staat stelde ons den weg te wijzen.

Even als de boeren richtten wij ons naar de zon, en als de lezer zich de moeite wil geven dat hemellichaam op onze afbeelding van het panorama op te zoeken, en zich dan wil verbeelden op het terras te staan, zal hij zich een denkbeeld kunnen maken van het gezicht, dat wij van daar genoten. Vlak voor onze voeten hadden wij het leger van Murad Bei, en van de veertig stukken geschut, waardoor diens positie versterkt werd, zagen we er een stuk of vier in natura voor ons, met de bijbehoorende artilleristen, waarvan enkelen reeds dood naast hunne kanonnen lagen uitgestrekt. Het egyptische leger was nagenoeg geheel ingesloten door de Franschen, die eene onbeschrijfelijke verwoesting onder den vijand aanrichtten en hem voor een groot gedeelte dwongen zich in den Nijl te storten. De rivier was dan ook letterlijk overdekt met overladen schepen en zwemmende vluchtelingen, die de eilanden Rhoda of Boulac poogden te bereiken of aan boord van een vaartuig zochten te komen. Hier en daar zag men de schepen in vlammen staan en anderen met hunne geheele bemanning zinken. Men kan zich voorstellen welk een ontzettend schouwspel dit alles moest opleveren, als men bedenkt dat niet minder dan vijf duizend Mamelukken, drie duizend Janitsaren, Arabieren, egyptische en andere soldaten bij den slag der Piramiden hun dood in de rivier vonden. Ik waag het dan ook niet het toneel in al zijne bloedige kleuren te schetsen; ik zou inderdaad eene Iliade moeten schrijven, wilden mijne lezers er iets aan hebben. Ik zeg alleen maar, dat het prachtig was; alles leefde, alles krioelde om ons heen, en het vergezicht was zoo onmetelijk diep, dat ik onwillekeurig uitriep:

‘'t Is haast ongeloofelijk, dat we hier een geschilderd doek voor ons hebben!’

‘Toch is het zoo,’ antwoordde mijn mede gezel. ‘Ik heb het zelf zien ophangen, bij gelegenheid dat ik het gebouw toevallig eens kon binnen dringen. Omstreeks 75 centimeters van den muur zijn rechtopstaande balken geplaatst, door dwarslatten aan elkander verbonden. Onder de leiding van den schilder Mercier, die op zich genomen had het werk van Langlois van Parijs naar hier over te brengen en het hier te restaureeren, is het doek op de dwarslatten gespannen. De decorateur Walton, ook een Parijzenaar, heeft vervolgens de natuurlijke werken vervaardigd, die den overgang tot het geschilderde vormen.’

‘Die overgang is nergens te bespeuren, en de werken aan onze voeten zijn zoo natuurlijk, dat ik inderdaad geloof hier en daar levende oostersche planten te zien.’

‘Het licht draagt daar veel toe bij,’ hernam mijn vriend en onwillekeurig zag ik naar boven. Wij stonden onder een kolossaal cirkelvormig zeil, volkomen gelijk aan het dak eener reusachtige caroussel. Dit belette ons den grooten ringvormigen lantaren te zien, die in het dak van het gebouw is aangebracht en waardoor het volle daglicht zoowel op het doek als op de tastbare voorwerpen valt.

‘Hebt ge wel opgemerkt, hoe onmetelijk ver men de rivier kan opzien?’ vroeg mijn vriend, die zijn kijker langs dien kant gericht hield.

‘En dat gezicht over de stad met hare duizenden koepels en minarets en in het verschiet dien berg - hoe heet hij ook weêr? - met dien “zijmuur,” waarop die citadel zichtbaar is!’

‘'t Is schoon, in één woord! 'k kan het ieder aanraden!’ besloot mijn medgezel, en ik beaam dit gevoelen ten volle, ook thans nu ik het panorama in de Zeestraat gezien heb. Ik voeg er echter bij dat, zoo iemand door omstandigheden, afhankelijk van zijn tijd of zijne beurs, er toe gebracht werd, zich tot de bezichtiging van maar een der beide haagsche panorama's te bepalen, ik hem beslist zou aanraden dat in de Zeestraat te kiezen. Waarom, - dat zal ik later vertellen.

Volkomen voldaan, verlieten wij het terras langs een andere trap dan waarmeê we er op gekomen waren, gingen weder een donkeren gang door en stonden weldra weêr in de vestibule, waar mijn vriend zijne paraplu ter bewaring had moeten geven.

‘Vijf cents, mijnheer,’ zei de jood in livrei bij het overreiken van het regenscherm.

‘Neen, geef maar drie centen,’ zei een ander met afdalende edelmoedigheid.

‘'t Lijkt hier wel een water- en vuurnering,’ bromde de eigenaar der paraplu, terwijl hij een zilverstukje op het tafeltje wierp en de joodjes zijn rug liet zien, waarna hij met mij het werkelijk monumentale gebouw verliet.

‘'t Is daar een jodenboel, hoor!’ zegde hij, toen wij buiten waren gekomen, waar zijn paraplu ons weêr uitstekend te pas kwam. ‘'t Is me overigens zeer bevallen.’

‘Mij niet minder! 't Zal me benieuwen, of dat in de Zeestraat er meê kan concurreeren. Van buiten maakt het niet veel pretentie, heb ik gehoord.’

‘Neen, maar dat doet weinig tot de zaak.’

‘Weet ge ook wat het onderwerp is? Het is noch in de aanplakbiljetten, noch in de advertentiën aangekondigd.’

‘Ik meen dat het de “slag bij Doggersbank” moet zijn.’

‘Nu, dan heeft de brusselsche maatschappij - 't is immers een brusselsche? - een veel nationaler onderwerp gekozen dan de haagsche.’

‘De opdracht van het werk aan den zeeschilder Mesdag bracht van zelf meê, dat het hier een panorama maritime moest worden.’

‘Nu, ik ben er benieuwd naar. Ge gaat het toch morgen met mij zien? Ik ga om elf uur.’

‘Dan kan ik onmogelijk. Ik moet omstreeks dien tijd noodzakelijk aan de Galeries op Scheveningen zijn.’

Mijne pogingen om die noodzakelijkheid weg te redeneeren bleken ijdel, en zoo geschiedde het, dat ik op maandag 1 augustus tegen elf uur alleen den kant naar de Zeestraat opwandelde.

(Wordt vervolgd.)