De Belgische Illustratie. Jaargang 13

De Parijsche commune.
Door A.J. Meijs Pr.
(Vervolg.)

Behalve de ontzettende diefstallen aan particulier en staatseigendom gepleegd, hebben die bandieten zich ook schuldig gemaakt aan die rooverijen en onrechtvaardigheden, welke bovendien nog een bijzonder onzedelijk kenmerk dragen. Zoo hebben wij reeds gezien bijv., hoe zij in de kerken hunne plunderingen van de grootste heiligschennis deden vergezeld gaan, hoe zij de heilige vaten roofden, en de gewijde paramenten plunderden. Wij hebben gezien, hoe zij op de lijken der vermoorde slachtoffers aanvielen, om ze uit te schudden en van alles, wat nog eenige waarde had, te berooven; maar bovendien hebben die beambten, aan wie om hunne betrekking de belangen van anderen bijzonder worden toevertrouwd, gedurende de Commune het schandelijkst misbruik van dat vertrouwen gemaakt. Het gezag, dat in andere omstandigheden dient om het recht en den eigendom te beschermen, diende toen om zoo brutaal mogelijk dat recht en den eigendom te schenden. Zoo o.a. begreep het een commissaris van policie, die toen verscheidene andere diefstallen op zijne rekening had. Deze wordt ontboden, om de nalatenschap van eene jonge dame, die in een gasthuis overleden is, te komen verzegelen. De man kwijt zich van die taak, en stelt den directeur van het gasthuis tet zegelbewaarder aan. Eenige weken daarna bemerkte de commissaris, dat de fransche troepen al verder en verder Parijs binnen dringen; hij overdenkt, welke slechte tijden er voor hem kunnen aanbreken, en begeeft zich naar het gasthuis, verbreekt de zegels, die hij zelf gelegd heeft, en neemt uit den boedel eene cassette, die de juweelen en eene geldswaarde van 25.000 frs. bevat, mede. De zegelbewaarder maakt zware bedenkingen, en verzet zich zoo veel mogelijk tegen deze daad. Maar de man der wet zegt hem met ernstige deftigheid: ‘De Commune handelt op revolutionaire manier, dat is haar recht,’en, wat de ander er ook tegen inbracht, de cas sette werd door den policie-man mede naar zijn huis genomen, om tegen den kwaden dag zijne private kas te stijven.

Met een ander bewaarder der openbare orde en veiligheid had het volgend incident plaats: Drie kooplieden in brandstoffen konden het niet eens worden over een geschil in de betaling van eene belangrijke lading steenkolen, die de een aan de anderen verkocht had. Om de zaak te laten beslissen door de competente overheid, gaan zij naar het naaste policie-bureel, waar zij aan een inspecteur de zaak blootleggen. Deze hoort de drie lieden met belangstelling aan, en belooft hun spoedig het geschil te zullen bijleggen. Een oogenblik zich verwijderend, beveelt hij aan een agent de drie mannen in hechtenis te nemen. Deze worden naar de prefectuur van policie gevoerd, beschuldigd van ‘reactionaire plannen.’Nadat de inspecteur deze voorzorgsmaatregelen genomen heeft, zendt hij eenige lieden naar het nabij gelegen station, waar de bedoelde steenkolen waren aangevoerd, laat deze daar lossen en verkoopen, en steekt den prijs er van, eene niet onbelangrijke som, in zijn zak. Na vier dagen tijds weet hij de vrijlating der drie kooplieden te bewerken. Deze eischen natuurlijk hun geld of hunne koopwaren terug. ‘Ondankbaren,’voegt hun de inspecteur toe, ‘durft gij nog ‘daarom vragen! zonder mij zoudt ge immers ‘nog in de gevangenis zitten!’Natuurlijk konden zij met dezen troost henengaan.

Men zou de reeks van dergelijke aneedoten tot in het eindelooze kunnen voortzetten; allen komen hier op neêr: bedriegen, afzetten, rooven en plunderen, waar de kans slechts schoon was. Als er niets van anderen te stelen viel, deden zij het van hunne kameraden, en de verwijten en aanklachten, die zij hierover later in hunne revolutionaire clubs te Londen tegen

[p. 372]

elkander uitbrachten, werpen mede een helder licht op het karakter en het onderlinge intieme leven dier booswichten. In die vergaderingen zijn twisten, vechtpartijen, haat en nijd, bedreiging met moord en dergelijken telkens aan de orde, en in hunne woedende opgewondenheid brengen zij dan somtijds misdrijven aan het licht, die de onderlinge achting tusschen de leden zeker niet konden versterken, maar die tevens ten duidelijkste bewijzen, hoe bij al die commune-mannen, van den hoogsten tot den laagsten, het gezeken van eigen voldoening, en daartoe stelen en rooven, het hoofddoel, ja het eenig doel geweest is.

de alcazak van sevilla

Bijna drie maanden lang nu heeft zulk eene dievenbende Parijs beheerscht, gebrandschat, geplunderd en uitgezogen. Maar dit was nog niet genoeg. Toen de gerechtigheid opdaagde om die gruwelen te wreken, toen het fransche leger het laatste bolwerk der Commune veroverde, moest Parijs nog door de vlammen verwoest worden. Die oproerlingen, even lafhartig als wreed, hebben nooit den moed gehad de stelling, die zij hadden ingenomen, te verdedigen. Als het commune leger, veel sterker in aantal dan de linie-troepen, slechts een weinig geordend ware geweest, als die rev lutie-helden en blaffende volksmenners zich slechts een weinig als mannen hadden gedragen, dan zou Parijs, dat straat voor straat, huis voor huis kon verdedigd worden, niet op die manier, als het nu geschied is, zijn heroverd; maar tot strijden waren de communards te laf, en in den aanvang van hun bestuur hadden zij reeds plannen gevormd om op eene andere wijze zich te wreken, en den indringenden vijand niet door dapper verzet, maar door petroleum en vuur, hunne twee machtigste bondgenooten, te bevechten.

De ongehoorde tot in het uiterste doorgevoerde vernielingswoede, welke de Commune in hare laatste stuiptrekkingen vertoond heeft, laat zich, dunkt ons, op de eerste plaats door dit gevoel van laffe wraak en machteloosheid verklaren. Doch bovendien hebben velen hunner, in eene soort van bezetenheid of razernij, dikwijls vernield, alleen om te vernielen. Want het is zeker, dat dit bij de communards, evenals bij de nihilisten en meerdere revolutie-mannen van den tegenwoordigen tijd, eene ware manie geworden was.

Buskruit, petroleum, dynamiet en alle dergelijke zaken, welke op het gebied der moderne

[p. 373]

vernielingskunst eene groote rol spelen, waren door de Commune van den beginne af zorgvuldig opgekocht en bijeen gebracht. Zoo als het met het paleis van het Legioen van Eer ging, ging het met vele dergelijke gebouwen. Als de gefe dereerden door een regiment aanrukkende linietroepen verdreven werden, kwam van het Hotel de Ville het kort maar krachtig bevel: ‘brûlez’ ‘steekt in brand.’ Dit woord was voldoende: de ontplofbare stoffen waren te voren reeds aanwezig, de petroleum was spoedig over wanden en vloeren uitgegoten, en een enkel pistoolschot, eene enkele vonk was voldoende om geheele straten en wijken aan de vlammen prijs te geven. Er is onder de aldus verwoeste gebouwen geen enkel aan te wijzen, dat zoo veel geschiedkundige vermaardheid bezat, op zoo veel uitgestrektheid en luister kon bogen, als het heerlijk paleis der Tuilerieën. De geschiedenis van zijn ondergang laten wij daarom hier volgen.

het symbool, naar f. dicksee.

Den 23^en mei bevatte le Vengeur, het schandblad van Félix Pyat, een artikel met het opschrift: ‘Que ferons-nous des Tuileries?’ Wat zullen wij met de Tuilerieën doen? Die vraag, welke Pyat daar stelde, was reeds lang te voren in zijn geest beantwoord. De Commune had reeds lang over het lot der vorstelijke residentie beslist; het ‘oude roovershol der tirannen’ moest vallen voor de revolutie.

Geen koninklijk verblijf in Frankrijk bezat

[p. 374]

zoo vele geschiedkundige herinneringen, was, vooral in de laatste eeuw, zóó getuige geweest van het lief en leed der vorstelijke familiën, als het paleis der Tuilerieën. Sinds October 1789, toen Lodewijk XVI hier tegen de woede van het gepeupel eene schuilplaats zocht, tot september 1870, toen keizerin Eugénie als eene angstige vluchtelinge heimelijk dit paleis verliet, is dit lustslot het toneel van de verheffing en de vernedering der telkens afwisselende dynastiën geweest. Zegepralend, onder trompetgeschal en volksgejuich tradèn zij daar binnen; bij het wraakgeschrei der woedende menigte ontvloden zij haastig eenige jaren later. De heerschappij over Europa troonde hier met den grooten Napoleon, hier herleefden de Bourbons in Lodewijk XVIII en Karel X, die zijne plaats weêr moest afstaan aan LouisPhilippe, den burgerkoning. Hier ook herleefde de glans ven het tweede keizerrijk, tot dat de gloriezon der Bonapartes voor altijd op de slagvelden van Sédan onderging. Dat alles hebben de Tuilerieën beschouwd en meêgeleefd. Alle omwentelingen hebben daar diepe sporen achtergelaten, tot dat de laatste, de dolzinnigste en boosaardigste der revolutiën, de Commune, dit vorstelijk monument in puinen heeft gestort. Een enkele nacht der Commune heeft het machtig gebouw, heeft al die herinneringen van zoo vele eeuwen vernietigd.

Wat Eudes voor het paleis van het Legioen van Eer geweest is, was Bergeret voor de Tuilerieën. Deze Bergeret was de echte type van een communard. De verh eerlij kers van de revolutie zullen van hem als een eersten vrijheidsheld gewagen, en zijne nagedachtenis de schoonste bladzijden wijden. Zijn hoogen rang onder het Commune-bewind had hij geenszins te danken aan zijne bekwaamheden; want die bezat hij niet, maar aan zijne vroegere opvoeding in kroegen, revolutionaire clubs en geheime genootschappen. Als staljongen was hij zijn loopbaan begonnen, én achtereenvolgens had hij allerlei affaire's bij de hand gehad. Zelfs had hij het gebracht tot reiziger in kerk-ornamenten en heilige zaken, een beroep, dat zeker niet met zijne principen strookte. Bijna overal en immer had hij den bedrieger en den schurk uitgehangen, en als zoodanig was hij meermalen in handen der policie geweest. Als lid der Internationale had hij eenigszins naam gemaakt bij het gepeupel, en hieraan had hij zijne verkiezing tot lid der Commune te danken. Als generaal der gefedereerden toonde hij zoo weinig begrip van krijgszaken te bezitten, dat hij ontslagen en later zelfs eenigen tijd door zijne confraters gevangen gezet werd. Spoedig evenwel was zulk een kostelijk man weêr op vrije voeten.

Hij kreeg nu de benoeming tot gedelegeerde te velde, zoo als wij het zouden noemen, en had in die waardigheid eene troepen-afdeeling tot zijn persoonlijken dienst. Onder zijne voornaamste heldendaden behoorde een aanslag op de kas van een spoorweg station, bij welke gelegenheid hij 57.000 fr. ten bate van zijne eigen beurs buit maakte. Men klaagde aan het bureel van financiën, dat hij wel wat weelderig leefde, want met zijn staf-officieren verteerde hij 30.000 fr. in de veertien dagen. Dit kleine, magere, opvlie’ gende kereltje, met kaal hoofd en sterk gebogen neus, was heer en meester op het paleis der Tuilerieën.

Het was op den middag van den 23^en mei, dat Bergeret van het hotel de Ville naar zijne residentie wederkeerde. Daar gekomen ontbood hij de voornaamste mannen zijner omgeving: Victor Benot, onder de Commune gouverneur van het Louvre, Etienne Boudin, den beul van den apotheker Koch en diens medeslachtoffers van het palais Royal, Dardelle, Madeuf en nog een paar andere zijner lijftrawanten. Bergeret had gewichtige zaken mede te deelen. Dien avond moesten de Tuilerieën worden in brand gestoken, want de linie troepen naderden al meer en meer het centrum der stad. De vernieling van het paleis moest volkomen zijn; geen steen mocht op den anderen blijven; doch men had nog den tijd om alles zonder overhaasting, geregeld en stelselmatig uit te voeren. ‘Kolonel,’ sprak Bergeret tot Victor Benot, ‘ik belast u met de uitvoering der orders van de Commune!’- ‘Ik zal ze uitvoeren,’antwoordde deze. Daar was niemand, die er iets tegen inbracht. Bergeret was meester, en de tolk van het hoog bewind. Tusschen vijf en zes uur des namiddags, toen de rookwolken van de brandende rue de Lille van alle zijden de Tuilerieën omhulden en aan Parijs verkondigden, dat het lang overwogen plan der revolutie tot uitvoering werd gebracht, kwamen er vijf vrachtwagens met tonnen kruit, teer en petroleum beladen het binnenhof van het paleis oprijden. De hoofdmannen hadden intusschen het veel omvattend werk onder elkander verdeeld. Ieder had een vleugel van het onzaglijk gebouw voor zijne rekening genomen.

(Wordt vervolgd.)