De Belgische Illustratie. Jaargang 13

De Parijsche commune
Door A.J. Meijs Pr.
(Vervolg,)

Diefstallen en brandstichtingen der commune.

‘Paris sera a nous, ou Paris brulera, Parijs zal aan ons zijn, of Parijs zal verbranden. “Dat woord, die bedreiging, zoo dikwerf herhaald, paste volkomen in den mond der Commune. Om oppermachtig te kunnen heerschen, om toomeloos te kunnen geniéten, moest zij alles bezitten, alles in hare macht hebben, en toen haar rijk ten einde liep, heeft zij uit duivelsche boosaardigheid en wraakzucht, liever Parijs met alles, wat het bevatte, aan de vlammen willen prijs geven, dan afstand doen van datgene, wat zij niet langer bezitten ken.

Van het begin van haar bestaan af, heeft de Commune diefstallen, rooverijen en plunderingen schaamteloos en op breede schaal bedreven, van den beginne af heeft zij de leer van Proudhon, haar meester, gehuldigd, dat eigendom diefstal is: ‘la proprieté c'est le vol;’ en toen zij haren rijken buit moest achterlaten, heeft zij vernield en verbrand met eene boosaardigheid en eene woede, zoo als de geschiedenis geen tweede voorbeeld kan aan wijzen.

Onnoemelijke schatten, in Parijs opgehoopt, tal van openbare gebouwen en particuliere woningen waren spoedig de prooi van dit roover-gouvernement.

Hoeveel er wel door die lieden moet gestolen zijn, kan men opmaken uit de enorme verteringen, die velen hunner tijdens hunne heerschappij gemaakt hebben, en uit de aanzienlijke sommen, die anderen, meer bezorgd voor den kwaden dag, gedurende de Commune aan buitenlandsche kantoren ter bewaring hebben toevertrouwd.

Op allerlei manieren, onder allerlei vormen zijn die diefstallen geschied. De meeste arresta- tiën o.a. gingen daarmeê gepaard, zoo als het bijv, geschiedde met de gevangenneming van den zeereerw. heer Deguerry.

In den nacht van den 4^en op den 5^en april stapte een commissaris van politie, vergezeld van eenige gefedereerden, door de rue St.-Honoré, waar de pastoor der Madeleine woonde. Aan de pastorie genaderd kloppen zij aan: ‘In naam der wet, doet open.’De lieden daarbinnen, door het vreeselijk geweld hevig wakker geschrikt, ijlen ontsteld naar voren. Wat kon men in deze bange dagen niet verwachten? De commissaris herhaalt op hoogen toon zijn eisch, die vergezeld gaat van het vloeken en tieren der soldaten. De portier van het huis, bemerkende wat er gaande is, snelt ijlings naar het slaapvertrek van den pastoor, helpt hem zich haastig kleeden, door een achterdeur in den tuin ontsnappen, en over den muur op een aangrenzend erf de wijk nemen. Intusschen zijn de communards ongeduldig geworden. Deur en vensters zijn weldra door de geweerkolven verbrijzeld, en de troep stormt naar binnen. Eene onstuimige jacht door gangen, kamers en zalen volgt nu, doch den man, dien zij zoeken, niet vindende, nemen zij den portier en diens vrouw gevangen. Nadat aan alle uitgangen wachtposten geplaatst zijn, begint een volgend, meer bedaard onderzoek. Onder voorwendsel van den pastoor Deguerry op te sporen, doorsnuffelt het hoofd der bende alle kamers en kasten, breekt bureels en laden open, en neemt daaruit alles weg wat van bijzondere waarde is. Ook de soldaten, die hem vergezellen op dien tocht, besteden hun tijd goed, en vergeten vooral hun eigen belang niet. Sommigen, reeds dorstig van den arbeid, zijn al naar den kelder afgedaald, waar zij spoedig meer gedronken hebben, dan juist noodig is, om hun dorst te lesschen. Eindelijk heeft de commissaris zijn onderzoek geeindigd; ook hij gaat zich in den kelder restaureeren, en spoort zijne waggelende gezellen aan, om nu verder den tocht door het huis voort te zetten, want daar moest nog veel gedaan worden. Inderdaad, er was nog veel te doen. Het grootere zilverwerk, de kerksieraden, rijk met paarlen en juweelen voorzien, het linnengoed en vele andere kostbare zaken moesten nog bij elkander worden gezocht; want was de pastoor zelf ontsnapt, zijne goederen waren een goede buit voor de Commune.

Intusschen zat de waardige geestelijke in dat nachtelijk uur als een arme vluchteling de eerste schemering van den dageraad af te wachten. Daar de edele man de lieden, wien dat erf toebehoorde, door zijn verblijf aldaar niet in verlegenheid wilde brengen, verliet hij 's morgens vroeg zijne schuilplaats, en begaf zich op de openbare straat. Nauwelijks vertoonde hij zich daar, of hij werd door de communards herkend, gevat en aan den commissaris overgeleverd. Deze plaatste hem in een rijtuig, en verwijderde zich met zijn gevangene. Diens smartelijke lijdenstocht, waarvan het einde la Roquette wezen zou, had een aanvang genomen. Alle mogelijke goederen, die zich in de pastorie bevonden, en nu het eigendom der Commune moesten worden, werden zorgvuldig ingepakt, en op vrachtwagens weggevoerd. Dat er echter veel van geroofd werd door de lieden, die zoo ijverig bij het inpakken behulpzaam waren, begrijpt een ieder. Een kostbare ring, bij die gelegenheid gestolen, heeft later tot de ontdekking van verscheidene schuldigen aanleiding gegeven. Een zeker gefedereerde had namelijk dit prachtig kleinood aan zijne vrouw ten geschenke gegeven. De vrouw, die de waarde er van niet kende, verpandde het spoedig in de bank van leening, voor slechts vijf gulden. Toen zij het later door ‘een vriend’ wilde laten lossen, wekte de geringe prijs van het pandbriefje achterdocht; de ring toch bevatte een diamant, welke alleen 500 fr. waarde had. Het kostbare stuk werd nu door de beambten nauwkeuriger bekeken, en ja, daar vond men de initialen G.D. - Gaspard Deguerry - in den ring gegraveerd. De aflosser werd in verzekerde bewaring gehouden, en door hem kwam men tot de ontdekking van nog elf andere schuldigen, die aan de plundering der pastorie hadden deelgenomen.

Dikwerf had men niet eens het voorwendsel van eene arrestatie noodig, om ergens een huis binnen te dringen en leeg te plunderen; ‘de mannen der wet’ gingen soms eenvoudig hier of daar huiszoeking doen, om dhn meê te nemen, wat huu aanstond. Eene menigte der rijkste hotels of paleizen, aan de aanzienlijkste, soms vorstelijke personen toebehoorend, en welker eigenaars, vóór de Commune uitbrak, gevlucht waren, werden op die manier eene prooi der roofgierige benden, welke zulk een paleis, altijd in naam van het volk en der vrijheid, in bezit namen. Vooral moesten het de woningen ontgelden van die lieden, welke òf door geboorte òf door politieke richting in nauw verband met de keizerlijke familie gestaan hadden. Zoo werden o.a. de hotels van prins Pierre Bonaparte, van prinses Mathilde, van Mac-Mahon, Bazaine en prins Murat, van generaal Ducrot en vele andere hooggeplaatste personen door het canaille leeg geplunderd, en sommige aan de vlammen prijs gegeven. Hoe het huis van den president Thiers omvergehaald en zijne bezittingen verbeurd verklaard werden, is van algemeene bekendheid.

De meeste gebouwen der hooge Regeering, de verschillende departementen der ministeriën, en de vele prachtige openbare paleizen, die Parijs bezit, o.a. het Louvre, de Tuileriën, het palais Royal, het paleis van het Legioen van Eer, en zoo vele anderen werden al spoedig na het uitbreken van den opstand door de Commune in beslag genomen. Dan vestigde daar een of ander hoofdman zijne residentie; zij, die pracht en luister beminden - en dit deden zij bijna ailen - hielden dan eene soort van hofhouding, eene eigen lijfwacht enz., leefden in de weelderigste verkwisting, en heerschten met een willekeur en wreedheid, zoo als geen negervorst in Afrika het zou aanleggen. Maar tevens plunderden zij dan schaamteloos het gebouw, dat zij bewoonden, en roofden alle gelden en kostbaarheden, die zij konden machtig worden.

Een voorbeeld van zulk een commune-koning

[p. 364]

hebben wij reeds gezien in den beruchten Eudes, die het paleis van het Legioen van Eer tot zijne residentie verkoren had.

een gezicht in halberstadt.

In het middelpunt van Parijs, waar de Seine langs de uitgestrekte hoven en paleizen der Tuileriën stroomt, verheft zich aan den tegenovergestelden oever, begrensd door de quai d'Orsay en de rue de Lille, het prachtige paleis van het Legioen van Eer, een meesterstuk van bouwkunde uit den tijd van Lodewijk XV. Dit paleis, in de vorige eeuw tot een lustslot van den prins van Salm ingericht, is gedurende de groote revolutie telkens van bezitter veranderd, en tot verschillende doeleinden gebezigd, tot dat het in 1803 door het gouvernement werd aangekocht, om er de kanselarij en bureels te vestigen van de Orde van het Legioen van Eer, door Napoleon in 1801 ingesteld. Onder zoo vele andere heeft ook dit gebouw gedurende de Commune het droevigst lot ondergaan. Wijl het een deel uitmaakte van de aristocratische wijk St.-Germain, moest het met de meeste gebouwen der omgeving vooral de roof- en vernielingszucht der communards ondervinden.

Voor dat Eudes, met zijne onafscheidelijke gezellin, Victorine Louise Louvet, zich hier vestigde, had dit edele paar reeds verscheidene particuliere en openbare gebouwen helpen leegplunderen Bijzonder in de appartementen, welke in het ministerie van oorlog aan de familiën der

[p. 365]

ministers behoord hadden, verzamelde ‘Madame Eudes’ of ‘la générale’ de kostbaarste voorwerpen. In de rue Saint-Ambroise had zij vertrekken gehuurd, waar zij al die geroofde schatten zorgvuldig liet bijeenbrengen en bewaren. Zij zelve pronkte meestal in de prachtigste toiletten der vroegere ministers-vrouwen, o.a. in die van Madame le Flo, terwijl haar generaal, als hij aan het hoofd van zijn militair huis te voorschijn kwam, zich het liefst vertoonde in de kostbaar gevoerde kleederen van den markies de Galliet. Er was aan het ministerie van oorlog veel te plunderen geweest, en dit werk heeft geduurd zoolang de generaal daar bevel voerde. Toen Cluseret, een ander commune-hoofd, hem daar

oude vrienden, naar a.c. gow.

verving, vestigde Eudes tijdelijk zijne residentie in het seminarie van Issy. Hier verdween als door too verslag op eenmaal alle tafellinnen, tafelzilver en de overige goederen van waarde. Madame Eudes zal wel geweten hebben waar het gebleven was. Eindelijk vestigde zich dit edele paar voor goed in het paleis van het Legioen van Eer. De familie bevond zich hier eerst recht op haar gemak. Was het leven duur, ‘Madame’ kende de noodige bronnen om al die buitensporige uitgaven te bestrijden. Terwijl zij den avond besteedde met het ontvangen harer waardige vrienden en vriendinnen in dezelfde prachtige salons, waar eenmaal Madame de Stael hare geleerde receptiën hield, vond zij overdag drukke

[p. 366]

bezigheid met het bij elkander zoeken en inpakken der kostbaarste voorwerpen, die zij maar meester worden kon. Allerlei fijn glaswerk en kristal, goud- en zilverwerk, prachtige meubelstukken, alles was goede buit en verhuisde openlijk, op klaarlichten dag, naar de rue St.-Ambroise. Toen hier de appartementen vol waren, huurde zij andere in de Avenue-Parmentier, altijd zorgende in die buurt te blijven, waar zij begreep dat de Commune een laatste toevluchtsoord vinden zou. Behalve datgene, wat zij voor zich zelve bewaarde, deelde zij nog rijke geschenken uit aan hare vele vrienden en vriendinnen, die er natuurlijk werk van maakten om met ‘la générale’ op goeden voet te staan. Mijnheer Eudes weerde zich intusschen niet minder. Den 22^en mei, toen hij begreep, dat de fransche troepen zeer spoedig meester van Parijs zouden zijn, wilde ook hij voor het laatst nog een goeden slag slaan. Hij liet drie groote vrachtwagens vol laden met de beste linnen goederen, o.a. 400 damasten servetten, matrassen, dekens enz. Hierbij werd nog gevoegd al het grootere zilverwerk en andere goederen van waarde, die er nog over waren, en dit alles werd naar de voorraadschuren getransporteerd, om de collectie van die bezorgde lieden compleet te maken.

Het was hoog tijd, dat deze maatregelen werden genomen; want al meer en meer naderde het o verwinnend leger de rue de Lïlle. Eudes had besloten een voorbeeld aan zijne vrienden te geven en het eerst van allen de groote brandstichting en yerwoesting te beginnen. De troepen, welke onder het onmiddellijk bevel van den generaal stonden,, en zich les enfants perdus noemden, waren reeds zeer begeerig om in alles de bevelen dienaangaande van hun waardigen overste op te volgen.

Dien eigen avond werd dan ook, op diens order, het paleis met de aangrenzende gebouwen, aan de vlammen prijsgegeven.

En Eudes? Eenige dagen daarna wist hij uit Parijs te ontsnappen. De man, die vóór de Commune geen stuiver bezat, maakte nu met zijne bijzit eene pleizierreis door Zwitserland, Italië en Duitschland, om de rest zijner ‘spaarpenningen’ op de weelderigste manier in Engelands hoofdstad te gaan verteren.

Zoo hebben de meeste commune-hoofden het aangelegd. Alle kassen, alle rijksmiddelen, die zij in 's lands gebouwen vonden, werden door hen ten eigen bate in beslag genomen. Onnoemelijke sommen zijn op die manier verduisterd. Ook verscheidene corporatiën, zoo als spoorwegmaatschappijen, bankvereenigingen enz. hebben aan de mannen van het revolutionair bewind meermalen eene gedwongen schatting moeten betalen. Waar geld was, wisten zij het te vinden. Bijzondere vermelding verdient daarom het feit, dat de groote fransche bank, waar de meeste schatten van het Rijk, van de stad Parijs, de kroondiamanten enz. gedeponeerd waren, door bijzondere omstandigheden aan de roofzucht der Commune ontsnapt is.

Die geschiedenis van deze groote financiëele inrichting is daarom vooral zoo merkwaardig, omdat aan den moed en het verstandig beleid der hoogere beambten, en de rechtschapenheid en toewijding van alle lagere bedienden zonder uitzondering, deze prachtige uitkomst te danken is. Zoo er slechts één verrader onder de vele geëmployeerden geweest ware, zouden de milliarden, daar geborgen, voor Frankrijkzijn verloren geweest. Nu is de bank er met een betrekkelijk klein verlies afgekomen.

Al zeer spoedig na het optreden van het revolutionair bewind wilden de mannen van het Hotel de Ville de banden uitstrekken naar de gelden, door het land en particulieren aan de bank toevertrouwd. Schijnbaar stelde zich nu de directie en het geheele personeel dier inrichting in dienst der Commune, terwijl zij aanboden zelf eene afzonderlijke compagnie tot verdediging en bescherming der bank te vormen. Dit werd aangenomen. Doch al spoedig bemerkte de Commune, wie het niet gegund werd een blik in de kelders te werpen, de list der directeuren. Telkens op het punt om het gebouw te overrompelen en ten koste van duizenden in Frankrijk leeg te plunderen, werden zij telkens met eenige betrekkelijk geringe sommen afgeescheept.

Eens op een nacht vreesden de lieden der bank het ergste. In de aangrenzende straten waren verscheidene communistische troepen samengeschoold met het plan om een stouten aanval op Frankrijks schatkist te wagen. Haastig liet nu de tijdelijke directeur het aanwezige goud en zilver en papieren van waarde in een der kelders werpen. Den ganschen nacht werkten en zwoegden de trouwe bedienden, om de kostbare zakken, hand aan hand overgegeven, in de diepten te doen verdwijnen. Toen het grootste deel der schatten geborgen was, werd de toegang des kelders dichtgestopt, met zand overdekt, en de geheele vloer met steenen bestraat: des morgens was er voor een vreemde geen spoor van den nachtelijken arbeid meer aanwezig. Gelukkig bleken later die voorzorgen ijdel; de aanval van het gepeupel werd afgeweerd, en aan het einde van dit tijdperk, vol vrees en angst voor die trouwe mannen, konden de bestuurders der bank de hun toevertrouwde schatten bijna onaangeroerd aan Frankrijk wedergeven. De Commune had ongeveer 18.000.000 frs. van hen getrokken, eene som, die in vergelijking met de milliarden, daar gedeponeerd, zeker gering te noemen is. Gelukkig lieten de mannen der Commune, die geen denkbeeld hadden van de groote geldelijke operatiën, welke er bij het bestuur van een land als Frankrijk plaats hebben, zich met die mindere sommen tevreden stellen. Hadden zij geweten, wat de directeuren wisten, voorzeker, het zou bij die achttien millioen niet gebleven zijn; dan hadden zij het fortuin van duizenden in Frankrijk aan hunne onverzadelijke hebzucht ten offer gebracht.

(Wordt vervolgd.)