De Belgische Illustratie. Jaargang 13

In den sneeuwstorm.
Fragment uit een onuitgegeven ‘Dorpsgeschiedenis’
Door J.A. Vesters.

De stap, door den pastoor van Zonhoven bij Hannes Ruijters den burgemeester gedaan, droeg met den dag betere vruchten; Thomas Konings werd ten naaste bij als mensch behandeld en van beleedigingen was geen sprake meer. Hannes Ruijters had met het oog op den bestedeling gezegd: ‘Wanneer de boog te sterk gespannen wordt, breekt hij;’ en zijne vrouw: ‘Wie het onderste uit de kan wil hebben, krijgt het deksel op den neus.’ Zich naar deze wijze spreuken gedragende, was het waardige echtpaar, zij het oók gedwongen, van tactiek veranderd, waarbij zij zich tevens geïnspireerd hadden aan een ander spreekwoord, dat luidt: ‘Men moet het mindere toegeven om het meerdere te behouden.’ Het mindere was een menschelijker behandeling van den knaap, het meerdere de gewichtige diensten door den laatste bewezen.

Al moest Thomas Konings nog altijd zwaren arbeid verrichten en bleef zijn voedsel schraal genoeg, zijn toestand was toch veel draaglijker, vergeleken met vroeger. Het hoofd van het gezin en van de gemeente scheen zelfs eenig vertrouwen in den knaap te stellen, want toen hij tot de ontdekking was gekomen, dat Thomas een goede en dui delijke hand schreef, belastte hij hem nu en dan met eenig secretarie-werk - natuurlijk des avonds wanneer de andere werkzaamheden afgeloopen waren.

De heuglijke dag brak aan, dat Thomas zijn zestienden verjaardag intrad en de beloften van zijn meester in vervulling zouden gaan. Van dien dag zou zijne huur ingaan, zou hij loon ontvangen voor zijn arbeid, zou hij geen armlastige meer zijn. En dan het nieuwe pak, waaraan hij zooveel behoefte had! Toch was de gelukkige verjaardag een teleurstelling voor den knaap; wel ontving bij van den burgemeester en zijne vrouw de beste wenschen, maar helaas! geen nieuwe kleederen. Hannes Ruijters wist hem intusschen te beduiden, dat uitstel in dezen in het welbegrepen belang van den jongen zelf was: het was te laat voor een zomer- en te vroeg voor een winterpak: het best zou dus zijn nog een paar maanden te wachten: dan zou het winter zijn en dus de geschiktste tijd voor een nieuw pak kleeren. Tot zoolang moest hij dus nog geduld hebben.

Thomas had geduld: hij troostte zich met het vooruitzicht dat de winter - en daarmede het beloofde - toch niet eeuwig zou uitblijven, en leefde dus op hoop. In dien tusschentijd gebeurde er iets dat op de toekomst van den knaap van overwegenden invloed zou zijn, ja het nieuwe pak overbodig maakte. Op jacht zijnde (het was in de maand November) had Hannes Ruijters het ongeluk gehad eene lading hagel van zijn geweer door de rechterhand te krijgen, waardoor deze deerlijk gekwetst werd. Wel verklaarde de geneesheer dat er geen dadelijk gevaar bij was, maar tevens, dat de gekwetste zijn hand in verscheidene weken niet te zijner beschikking zou hebben, wat trouwens al erg genoeg was. Een burgemeester-secretaris zonder zijne rechterhand is een vaartuig zonder roer, een sterrekundige zonder kijker, 't ls waar, Hannes Ruijters kon een plaatsvervanger stellen, maar behalve dat zulks handen vol geld zou kosten, waren er geheel eigenaardige werkzaamheden te doen, waarin een ander zijn neus niet had te steken, en welke, vooral daar het tegen het einde van het jaar liep, geen uitstel gedoogden, wilde de burgemeester een der voornaamste bronnen zijner inkomsten niet verstoppen. En in de treurige

[p. 189]

omstandigheden, waarin hij zich bevond, had hij het geld dubbel noodig!

Hannes Ruijters hield over deze netelige zaak drukke conferentiën met zijne vrouw; beiden kwamen tot de slotsom dat Thomas Konings het geschiktste en minst compromitteerende werktuig zou zijn; immers, de jongen was bescheiden en onderdanig, en vooral, hij was geheel onervaren in en onbekend met het doel en de strekking van de werkzaamheden à part, welke van hem zouden gevergd worden.

in den sneeuwstorm. - En zie, de donkere massa begon allengs afgebakende vormen aan te nemen.

In eene deftige burgemeesterlijke redevoering kondigde Hannes Ruijters den jongen zijn voornemen aan, en sedert had Thomas het iederen avond verbazend druk met zijn schrijfwerk. Er was trouwens veel te doen: er moesten verslagen opgemaakt, statistieken ingevuld, brieven geeopiëerd en cijfers gegroepeerd en cijfers opgeteld worden. Ook waren er nog andere werkzaamheden, doch dezen werden slechts afgedaan onder het opzicht en volgens de nauwkeurige aanwijzingen van den burgemeester; die werkzaamheden waren van zonderlingen aard: Thomas moest rekeningen, welke hem gedieteerd werden, schrijven, op naam van bekende en onbekende personen; daarenboven moesten die rekeningen met de namen der werklieden of leveranciers onderteekend worden, en wat het vreemdste was, Thomas moest de namen met eene telkens veranderde hand onder de rekeningen plaatsen. Hoe weinig verstand de knaap ook van secretarie-werkzaamheden had, kwam nu en dan het vermoeden bij hem op, dat 't geen van hem gevorderd werd niet recht in den haak was, maar daar hij geen reden had de eerlijkheid van zijn meester in twijfel te trekken, dacht hij er niet verder over na en gaf hij nog minder eenig blijk van zijne vermoedens.

Een omstandigheid, die intusschen niet in het voordeel van den held van ons verhaal pleit. - maar ook een held blijft mensch - deed die zwakke vermoedens zekerheid worden. Op zekeren avond, toen hij weer verscheidene verdachte rekeningen had moeten schrijven en onderteekenen, en hij, bij de komst zijner meesteres in de geïmproviseerde secretarie, heengezonden werd om de nog restende huiselijke bezigheden te verrichten, had hij de onbescheidenheid - de luistervink! - zijn oor tegen het sleutelgat der deur te leggen en vernam hij een gesprek, dat allerminst voor zijn oor bestemd was, maar waardoor hij de verschrikkelijke overtuiging kreeg, dat de burgemeester de gemeente-kas bestal en hij, Thomas Konings, hoewel onbewust, de medeplichtige van die diefstallen was. Al de handteekeningen, welke hij dien avond en de vorige avonden geplaatst had, waren valsch, evenals de rekeningen zelven, en, vreeselijke gedachte, morgen en overmorgen en zoo vervolgens zou hij weer tot het schandelijke, onteerende werk gebezigd worden! Zijn hart bonste geweldig, eene duizeling greep hem aan; het werd hem te eng in de woning van den burgemeester; zonder bijna te weten wat hij deed of wat hij wilde, zonder een oogenblik na te denken over de gevolgen van zijn onberaden stap, sloop hij het huis uit en begaf hij zich naar buiten in den donkeren avond. En als werd hij door eene onzichtbare macht voortgezweept, vluchtte hij het dorp uit en het voetpad langs, dat naar de heide voerde.

Donker was het buiten; de hemel was met zwarte wolken bedekt; huilend blies de scherpe oostenwind door het kaal geboomte; de grond was met een onmetelijk lijkkleed van witte sneeuw bedekt, die piepte en kraakte onder de schreden van den vluchteling; de adem stolde tot ijskristallen onder den invloed der geweldige koude. Thomas Konings gevoelde die koude niet; zijn voorhoofd gloeide, zijn lichaam scheen ongevoelig onder den invloed van het weder, als werd hij door een inwendig vuur verteerd. En inderdaad, een brandende koorts woelde door zijn leden. Ha, er was een tijd geweest dat men hem voor dief had gescholden, maar dat had hij gedragen en geduld, want hij had een goed geweten en dat had hem staande gehouden. Maar thans, al had ook niemand het woord der schande in zijn oor gefluisterd, - thans was hij een dief, een medeplichtige althans. Vroeger werd hij door anderen beschuldigd en aangeklaagd, thans moest hij zich zelven aanklagen en beschuldigen. Wel is waar had hij onwillens gehandeld, en dat was hem een troost in zijn ongeluk, maar nog langer in de woning van zijn meester te vertoeven, neen dat mocht, dat kon hij niet! Zou hem morgen niet dezelfde onteerende last worden opgedragen, die hij heden en sedert wéken volbracht had? En welk voorwendsel had hij om te weigeren! En zoo hij weigerde, zou hij schuldig zijn aan de misdaad, waarvan hij eenmaal onschuldig beticht was. Neen, neen, hij zou niet terugkeeren in het huis zijns meesters, al wist hij niet waarheen zich te wenden, al grijnsden armoede en gebrek, wie weet de hongerdood hem aan. En voort ging het weer over den besneeuwden weg, voort in den duisteren nacht!

De vluchteling kwam aan den zoom van een welbekend dennenbosch, aan de grens der gemeente. Nog eenmaal sloeg hij den blik achterwaarts, naar het dorp, dat hij, na een meer dan tweejarig verblijf, op het punt was te verlaten, maar noch de witte huizen, noch de vriendelijke kerktoren zijner geboorteplaats waren voor zijn oog zichtbaar; alles was donker voor hem; - donker als zijn eigen toekomst. Hij zette zich in het mastbosch neder; alles was hem zoo wonderlijk en verward, als draaide hij met duizelingwekkende snelheid in een cirkel rond. De huilende wind wierp een vracht van fijne sneeuw van de zwiepende takken op hem neder, - het deed hem goed, want het verkoelde zijne brandende ledematen. Hij was echter niet in staat geregeld over zijn toestand na te denken, en toen een windvlaag de masthoornen schudde en een akelig geluid te weegbracht, meende hij dat hij vervolgd werd, en sprong hij verschrikt op, en vluchtte in de onmetelijke heide.

Waarheen zou hij zijne schreden richten? Hij wist het niet, hij bekommerde er zich niet over, hij had geen ander doel dan te vluchten, verre van het gevloekte huis, buiten het bereik van den meester, die zijn verleider was geworden. En daarom stortte hij zich in de besneeuwde heide, zonder achter zich heen te zien, zonder te denken, zonder zich rekenschap af te vragen omtrent zijn toestand.

Drie uren lang had hij in de heide omgedwaald. Hoor, daar sloeg een torenklok uit te verte. Thomas bleef staan en telde. Twaalf slagen voerde de wind hem over, - het werd middernacht. Van waar kwam dat geluid? Welke toren, welk dorp bevond zich in zijne nabijheid? De zwerveling wist het niet, hij was op de onmetelijke heide verdwaald!...

Eene rilling van ontzetting greep den vluchteling aan; de reactie was ingetreden en daarmede het besef van zijn toestand. De koortshitte was geweken; het koude zweet brak hem uit; de snijdende wind versteef zijne ledematen. Het werd hem zoo wonderlijk wee om het hart. Zou hij op deze eenzame plaats van koude moeten omkomen, alleen, hulpeloos, door de geheele wereld verlaten? Maar, hij was zoo jong nog en hechtte aan het leven, en dan - die vreeselijke eenzaamheid, die tastbare duisternis om zich heen! Thomas huiverde: de vrees had hem overmand. Zou hij terugkeeren op zijn weg en naar de woning, waar hij ten minste een dak had tegen de snijdende koude en brood tegen den knagenden honger? O neen, doch ook, al had hij zulks gewild, het ware onmogelijk: geen

[p. 190]

licht, geen voetpad wees hem het spoor naar zijn geboorteplaats.

Waarheen zich dan te wenden? Helaas, alles was duisternis om hem heen, eene huiveringwekkende duisternis. En dan die vreeselijke, akelige stilte, slechts afgebroken door het huilen van den nog akeliger wind, die hem de koude sneeuw in het gelaat joeg. De arme zwerveling was uitgeput van vermoeienis en angst; hij voelde zijne knieën knikken onder zijn lichaam; hij gevoelde een schier onverwinnelijke neiging om zich in de donzige sneeuw te slapen neer te leggen. Maar hij begreep dat die slaap zijn doodslaap zijn zou, zoo hij aan die neiging toegaf. Hij raapte al zijn wilskracht bijeen en trachtte weer vooruit te komen. Vooruit? Maar waarheen? Waar zou hij eene schuilplaats kunnen vinden tegen den meester dien hij ontvluchtte, en een stuk brood en een dak voor den arbeid, dien hij kon aanbieden? Het was winter en zoovelen zagen vergeefs naar werk om. En dan, hij telde eerst zestien jaren - wie zou hem willen opnemen, hem den wees, den zwerveling?

Die gedachten hielden echter slechts een oogenblik zijn geest bezig; de toekomst werd op den achtergrond gedrongen door het heden - en dat heden gold een strijd om het leven; hij moest zich ontworstelen aan de plooien van den sneeuwmantel, die de onmetelijke heide bedekte, aan de doodelijke omarming van den verstijvenden wind. Hoevele lange, bange uren zouden nog verstrijken eer de dag aanbrak. Ha, zoo hij al die eindelooze uren in de kale vlakte moest doorbrengen, hij gevoelde het, zou die sneeuwmantel zijn doodskleed worden. Bij die ontzettende gedachte greep een doodschrik hem aan en de zucht naar het leven - en voort rende hij weer over de sombere heide, tot den God van liefde en barmhartigheid om hulp en redding schreiende.

En weder dwaalde hij in de eindelooze vlakte rond; hoe lang - hij wist het niet, want de minuten kropen als uren voort; nog altijd ontdekte hij geen spoor van eenige menschelijke woning, nog altijd doolde hij hopeloos om in de tastbare duisternis; de ongelukkige gevoelde zijne krachten hem begeven; hij voelde de ijzige koude zijne ledematen doorsnijden en allengs doordringen tot het hart, den zetel des levens. Eene duizeling overviel hem; eene verlamming tastte hem aan, die hem onweerstaanbaar naar den besneeuwden bodem trok. Zou dat de voorbode van den dood zijn? De arme zwerver zonk op zijne knieën neder; zijne koude lippen bewogen zich tot een gebed....

Doch hoor, welk zonderling krassend en knarsend geluid dringt tot zijn oor door! Zou het 't krassen van een raaf zijn, die een doodenzang aanheft? De jongeling huiverde. Met 't gieren van den wind verheft zich het angstaanjagend geluid akeliger en luider. Wie verklaart hem den oorsprong van dit geluid? Het zwiepen van den storm in het nabijzijnde mastbosch kan het niet zijn - daartoe was het te scherp; evenmin het gekras van den raaf, want sterker en zwakker werd het naarmate de wind zich met meer of minder kracht verhief.

Thomas Konings luisterde; toen de eerste ontzetting over het vreemde geluid voorbij was, werd de hoop in zijn hart levendig, dat het een bode der redding zou kunnen zijn; zijn starre blik wéndde zich naar de richting, van waar het geluid kwam. Hij zag niets - niets dan de zwarte duisternis, welke hem van alle zijden omgaf. Toen kroop hij met handen en voeten over de sneeuw op het raadselachtige geluid af; weldra bespeurde hij op den donkeren achtergrond een nog donkerder schaduw, zonder bepaalden vorm wel, maar toch duidelijk zichtbaar. Was het een dennenbosch, was het een heuvel? Maar van waar dan dat geluid, 't welk nog altijd in zijne ooren doordrong? Verder kroop hij voort - en zie, de donkere massa begon allengs afgebakender vormen aan te nemen, zich scherp afteekenende op de witte sneeuw van den bodem. Een lichtstraal kruist door zijn geest - een lichtstraal, die in zijne ziel tevens een straal hoop deed schieten. Hij bevond zich voor een menschelijke woning, voor een welbekend huis - het buiten van mijnheer Huisius, den oudheidkenner. Het raafgekras, dat hem aanvankelijk als het luiden der doodsklok in de ooren had geklonken, was afkomstig van het heen- en weerdraaien van den verroesten weerhaan op het dak - eene bode der redding thans!

Thomas Konings lag vlak voor de deur der vriendelijke woning; hij leunde er met zijn hoofd tegen; hij wilde om hulp roepen, maar de stem weigerde hem haar dienst. Zou hij nog moeten omkomen - hier aan de haven des heils? Hij gaarde zijne laatste krachten bijeen, en zich aan de deur vast klemmende, gelukte het hem op te staan; zijne hand raakte den zwaren ijzeren klopper aan. Een tweede straal van hoop drong in zijn hart door; met beide handen lichtte hij den klopper op, die met een doffen slag op de met ijzer beslagen deur neerviel. Hoe dreunde de slag door den omtrek, door het naburige mastbosch weerkaatst. Een vogel werd uit zijn slaap opgeschrikt en vloog langs het hoofd van den jongeling omhoog. O, zoo het geluid van den slag den bewoner mocht wekken! Thomas Konings wachtte in ademlooze spanning, maar het bleef stil om hem heen; slechts de weerhaan op het dak waakte in deze woestenij.

Minuten kropen voorbij, die zich voor den armen verlatene tot uren uitstrekten. De torenklok van Noord ergo sloeg twee uur - en de ongelukkige meende dat de dag weldra zou aanbreken! Nog vijf eindelooze uren was de morgenstond verwijderd, uren die hem ongetwijfeld den dood moesten brengen zoo de deur, waartegen hij leunde, niet haastig ontsloten werd. Nogmaals greep hij krampachtig naar den klopper, maar de krachten begaven hem; machteloos zonken zijne handen neêr, verstijfd stortte hij ineen op den besneeuwden bodem. Zou de weerhaan op het dak dan toch nog zijn doodenlied uitkraaien?