De Belgische Illustratie. Jaargang 13

De stearine-kaarsenfabriek Apollo te Schiedam.
(Vervolg.)

Maar wij hebben, door de glycerine afgeleid, het eigenlijke kaarsvet, waaruit wij later de bougies zullen zien ontstaan, uit het oog verloren. Wij verlieten het als eene dikke, zwarte, onaangenaam riekende vloeistof, die men het allerminst geschikt zou achten, om het aanzijn te geven aan de prachtige, hagelwitte, spiegelgladde kaarsen, die de luchters van de zalen der grooten versieren. Volgen wij dat vet op zijn kronkelenden weg door de fabriek, dan komen wij het eerst in een lokaal, waar een tiental kolossale distilleerketels op eene rij geplaatst zijn. Zij bestaan uit een grooten gemetselden oven, waarin zich de ketel bevindt, die van ter zijde sterk verhit wordt. Die ketel loopt van boven uit in een lange boogvormige teut, die naar het einde nauwer wordt en veel overeenkomst heeft met een kolossale distilleerkolf. Het zwarte vet, dat door middel van buizen in die ontzaglijke ketels komt, wordt daarin als het ware van aanschijn veranderd. Zwart als pek vloeit het er in, helder als kristal verlaat het ze weêr. Men meene echter niet, dat het zwarte vuil, waarvan het vet hier ontdaan wordt, en dat het in den ketel achterlaat, geene waarde meer heeft. Al is het voor de kaarsenfabricatie verloren, de wetenschap weet het tot andere doeleinden aan te wenden. Die smerige zwarte pap, welke onder den naam van stearine-pek bekend is en het meest op koolteer gelijkt, wordt nog aan eene menigte andere inrichtingen afge

[p. 108]

leverd, waar ze tot verschillend werk gebruikt wordt. Zoo verhaalde mij de directeur der inrichting, dat ze geregeld verzonden werd naar zekere fabrieken, waar er een soort van lak uit vervaardigd wordt, terwijl op andere plaatsen van het stearine-pek der fabriek Apollo gebruik gemaakt wordt om er gas uit te stoken. Tot hetzelfde doel wordt het in de kaarsenfabriek Apollo insgelijks aangewend, en al de lokalen van het uitgestrekte gebouw worden des avonds door het gas van stearine-pek verlicht. Op mijne vraag of die zwarte vloeistof, die in mijn oog eene groote overeenkomst met gewone teer had, ook als zoodanig kon gebruikt worden, gaf de directeur mij ten antwoord, dat ze daartoe te kostbaar was. Zelfs voor de vervaardiging van lichtgas zou zij gaandeweg te duur worden, daar het steenkolengas goedkooper is en het stearine-pek steeds goede koopers vindt. Daar echter de fabriek Apollo te ver van de stad Schiedam gelegen is, om uit de gasfabriek aldaar van lichtgas voorzien te worden, zal men genoodzaakt blijven zich van het gas, uit stearine-pek vervaardigd, te blijven bedienen.

eene romeinsche bloemenverkoopster.

Wij hebben het vet verlaten op het oogenblik, dat het als eene kristalheldere vloeistof de distilleerketels verliet. Nu wordt het weêr omhoog gevoerd, ditmaal door eene koperen montejus, omdat eene ijzeren het witte vet door roest zou kunnen bevlekken. Wij volgen het niet naar

[p. 109]

boven, maar begeven ons in een uitgestrekt lokaal, waarin twee onafzienbare rijen stellingen geplaatst zijn. Op die stellingen staan duizenden vertind ijzeren bakjes ordelijk op rijen naast en boven elkander gerangschikt; deze zijn bestemd om het vet dat van boven druipt op te vangen, en zijn zoodanig boven elkander gesteld, dat als de bovenste rij gevuld is, het vet over den rand der bakjes in die van de tweede rij vloeit, en zoo vervolgens, tot dat de bakjes van de onderste rij gevuld zijn, waarna de volle bakjes door ledige vervangen worden.

gezicht op het weeshuis te agram.

Het vet stolt in die platte bakjes tot eene soort van koeken, die geelachtig wit van kleur zijn. Midden door het onafzienbare lokaal, tusschen de twee lange rijen stellingen door, loopt eene spoorbaan, waarlangs de koeken nu op een spoorwagentje naar een ander niet minder groot lokaal vervoerd worden, waar zij eene nieuwe bewerking moeten ondergaan. De stearine-koeken zijn namelijk nog niet tot dien graad van zuiverheid gekomen, waartoe men ze brengen moet, om er zuiver witte kaarsen uit te kunnen gieten. Zij hebben, gelijk reeds gezegd is, eene geelachtige kleur, welke veroorzaakt wordt door de oleïne, die zij nog bevatten.

Om die olieachtige vloeibare stof er uit te verwijderen, moeten nu de koeken uitgeperst worden. Daartoe worden zij elk afzonderlijk in een haren zak gepakt en ondergaan koud eene eerste persing onder hydraulische persen. Deze persen werken verticaal en de in zakken gewikkelde koeken worden er horizontaal op elkander onder gelegd. Door deze persing worden de koeken echter nog niet volkomen van de oleïne ontdaan; dat bewijzen de talrijke bruine vlekken, waarmeê hunne oppervlakte gemarmerd is. Zij moeten dan ook eene tweede persing ondergaan en dat wel onder verwarming.

In een aangrenzend lokaal staan eene rij andere hydraulische persen, die niet verticaal, maar horizontaal werken. De koeken worden tot die tweede persing overeind in eene stelling gezet, van elkander gescheiden door middelschotten van plaatijzer, die van binnen hol zijn en die door caoutchoucbuizen met stoom gevuld worden, zoodat de koeken steeds op een hitte van 40º gehouden worden. Aldus geplaatst, worden nu de koeken door de horizontale hydraulische pers tegen elkander gedrukt, en de caoutchouc-buizen kunnen door hare buigzaamheid de beweging der ijzeren middelschotten volgen.

gezicht op agram vóór de aardbeving.

[p. 110]

De vloeibare olie, die door de beide persingen uit de stearine-koeken verkregen wordt, vloeit weêr naar een ander lokaal, waar ze door eenige honderden standaards wordt opgevangen, om vervolgens gefiltreerd te worden, waarna ze de bekende oleïne vormt. Jaarlijks levert de kaarsenfabriek Apollo omstreeks 2 millioen kilogrammen dezer vloeistof aan verschillende fabrieken af, waar ze o.a. tot de bereiding van zeep en het smouten van wol wordt aangewend. Na de dubbele persing, die wij gezien hebben, heeft de stearine den hoogsten graad van zuiverheid bereikt en is zij daarbij hard en korrelig geworden. Om echter voor het gieten van kaarsen geschikt gemaakt te worden, behoort zij ook van de laatste vezeltjes of haartjes, die er bij de persing ingekomen mochten zijn, gereinigd te worden, en daartoe is eene nieuwe smelting noodig.

Heeft de stearine dit laatste zuiveringsproces ondergaan, dan moet haar nog slechts de vorm gegeven te worden, waarin zij in de wereld schitteren zal - helaas, om spoedig weêr te verdwijnen. Onwillekeurig denkt men hier aan de rups, die het grootste gedeelte van haar leven als een onaanzienlijk kruipend diert slijt, om vervolgens eenige dagen als zomervogel in de rijkste schoonheid te prijken, waarna haar kortstondig bestaan in het niet terugzinkt.

Maar wij treden de gietkamer binnen en deze vraagt door haar gezellig, net en tegelijk grootsch voorkomen onze geheele aandacht. Wij bevinden ons in een lokaal van 75 meters lengte en 18 meters breedte, voortreffelijk verlicht en geventileerd. De bedrijvigheid, die er heerscht, doot onze oogen een oogenblik schemeren, te meer daar alles wit is, wat wij zien. Voor den oningewijde is deze zaal het bezienswaardigste gedeelte der geheele fabriek, en ik bracht er dan ook den langsten tijd van mijn bezoek door.

Voor in het lokaal staan de twee bakken, waarin zich de gesmolten stearine bevindt. In den eersten bak zien wij in de opgeloste vloeistof eene menigte stearine-brokken drijven, die er van tijd tot tijd bijgeworpen worden, terwijl een man geregeld in de witte pap s'aat te roeren, om de afkoeling te bevorderen. In den tweeden bak heeft de stearine de noodige temperatuur verkregen, om tot kaarsen vergoten te kunnen worden; zij heeft dan het voorkomen van melk. Uit dien bak komen aanhoudend in het wit gekleede meisjes, in blekken eemers met groote teuten, nieuwen voorraad voor hare gietmachines putten.

Die gietmachines zijn eene nauwkeurige beschouwing overwaard. Er staan er eenige honderden, allen net geverfd en blinkend geschuurd, opdat er geen stofje vuil meer aan de hagelwitte kaarsen moge genaken, die zij bij duizenden per dag moeten voortbrengen. Elke gietmachine bestaat uit eene soort van langwerpige metalen kist, waarin zich een paar honderd tinnen buizen bevinden, allen recht overeind staande en op rijen geschaard, die dwars in de kist hangen. Alvorens men het kaarsvet in de buizen giet, die de vormen voor de kaarsen uitmaken, moeten die vormen verwarmd worden. Dit geschiedt door heet water, dat men door eene kraan in de beschreven kist laat vloeien en dat niet in de vormen kan dringen. Zijn op die wijze de vormen verwarmd, dan haalt het meisje, aan wier zorg de machine is toevertrouwd, haar teut-eemer vol gesmolten stearine en giet daarmeê al de tinnen buizen flink vol, met een kop er op. Immers, ware de buis niet geheel gevuld, dan zou de kaars hol worden.

Maar ik had bijna vergeten van de pit te spreken, die toch een onmisbaar deel van elke kaars uitmaakt. Door elke buis dan loopt een draad, die strak gespannen moet worden en die zich van zelf van eene klos afwindt, welke onder elke vorm is aangebracht.

De kaarsengietster laat nu de kaarsen verkoelen, hetgeen bijna op dezelfde wijze geschiedt als het verwarmen der vormen; zij laat namelijk nu koud water in de kist vloeien, dat er door eene andere kraan weêr uitloopt, zoo als ook met het heete water gebeurd is.

(Slot volgt.)